Çalýþmamýza esas kaynak olarak aldýðýmýz Aynur Durukan ve bazý tarihçilerimiz Osmanlý Devleti’nin kuruluþ dönemini Sultan Murad Hüdavendigar’a kadar götürürler. Mustafa Karazeybek çalýþmasýna Yýldýrým Bayezid ve Çelebi Mehmed ve hatta Sultan II. Murad’ý da eklemiþ. Bu yüzden Yýldýrým Bayezid, Çelebi Mehmed ve II. Murad dönemi vakýflarýndan da kýsaca bahsetmek istiyorum.

Yýldýrým Bâyezid'in Mudurnu Evkâfý

Yýldýrým külliyesi, Mudurnu kasabasýnýn ortasýndan geçen derenin sað kýyýsýndadýr. Külliye, yapýlýþ tarihi bilinmeyen bir cami, imaret ve cami için gelir elde etmek üzere yapýlan hamamdan (H.784) oluþmaktadýr. Hamamýn gelirinin evvelâ imârete sarf olunmasý, sonra gelirden günlük iki dirhem külhanda çalýþanlara, bir dirhem Hacý bint-i Dâd Bâlî'ye verilmesi, gelirin bakiyesi de beldenin âlim, fakih ve hafýzlarý arasýnda daðýtýlmasý þart koþulmuþtur.

Yýldýrým bu tarihten yedi sene sonra ve yine þehzade iken Bolu'da H.791 yýlýnda bir manzume yaptýrmýþtýr. Buradaki hamamýn gelirini ulemaya ve ilim erbâbýna vakfetmiþ, iptal edene de lanet eylemiþtir.

Yýldýrým Bâyezid'in Bursa Evkâfý  (Bknz. Bursa Selatin Ýmaretleri)

Yýldýrým zamanýnda Bursa'da Yýldýrým Camii yapýldý ve vakfiyesi tanzim edildi. Bu medrese, imaret, Darüþþifa ve türbeden ibaret bir külliye idi.

Çelebi Mehmet Dönemi Vakýflarý

Çelebi Mehmet'in Vakýflarý

Bursa'da cami (1419), medrese, imaret ve türbe (1421) yaptýrmýþ, bunlara vakýflar tahsis etmiþtir. Çelebi Mehmet Yýldýrým'ýn ölümünden sonra parçalanan devleti yeniden kurmak için kardeþleriyle mücadele ederken, bir yandan da büyük imaretler ve hayýr kurumlarý yaptýrmýþtýr. Musa Çelebi ile savaþýrken Yeþil imaret diye tanýnan Yeþil Camii ve Yeþil türbenin inþasý iþini Elhâc Ývaz Paþa'ya býrakmýþtýr.(Bknz Bursa’da Selatin Ýmaretleri)

Edirne'de Emir Süleyman tarafýndan yapýmýna baþlanýlan cami de onun zamanýnda tamamlanmýþ (1413) ve buraya vakýf olmak üzere bir bedesten inþa ettirmiþtir. Dimetoka'da da Çelebi Sultan Mehmet tarafýndan, 1420 tarihinde yapýmýna baþlanýlan ve H.824'te tamamlanan bir cami bulunmaktadýr.

Çelebi Sultan Mehmed Merzifon’da 1414-1417 yýllarý arasýnda Merzifon Sultaniyesi olarak anýlan bir de medrese yaptýrmýþtýr. 

II. Murat Dönemi Vakýflarý

Ýkinci Murat Edirne'de Üçþerefeli Camii yaptýrdý, baþka bir cami ile bir de imaret kurdurdu ve bunlarý vakf etti. Bursa'da bir cami, medrese ve imaret yaptýrdý. Timurtaþ Paþa ve Ýbrahim Paþa'nýn Bursa'da hayratý ve vakýflarý vardýr. Kasým paþa Cezerî Bursa'da Emir Sultan türbe ve medresesi yanýnda bir medrese ve bir çeþme vakf ve bunlarý Emir Sultan Evkafý'na ilave etti. Molla Fenari'nin oðlu Ahmet Paþa'nýn Bursa'da yaptýrdýðý Cami ve zaviye onun vakýf eserlerindendir.

II. Murad, Bursa’da Simavlýlar mahallesinde Kasým 1426’da tamamlanmýþ olan camisinin etrafýnda bir zâviye ile bir medrese yaptýrmýþtý.

II. Murad büyük eserlerini Edirne’de yaptýrmýþtýr. Tunca kenarýnda dârülhadisi inþa ettirdikten dört yýl sonra (vakfiyesi Mart 1435) Þeyh Þücâeddin Karamânî için mescid ve zâviye kurdurmuþtur. Bu devrin büyük mimari eserleri Yenicami ile (sonra Üç Þerefeli adýný almýþtýr) Ergene Köprüsü’dür II. Murad M.1438’de Macaristan seferine çýkarken caminin temelini atmýþ, fakat bina ancak 1447’de bitirilebilmiþtir. Caminin avlusunda yapýlan Üç Þerefeli Medrese, Fâtih döneminde Sahn-ý Semân kurulduktan sonra da imparatorluðun yüksek medresesi mevkiini muhafaza etmiþtir. Bu külliye bir dârülfakr ve imaret ilâvesiyle tamamlanmýþtýr. Ergene Köprüsü, Üç Þerefeli Cami ile beraber yapýlmaya baþlanmýþ ve 1443’te tamamlanmýþtýr. 392 m. uzunluðunda 174 gözden oluþan köprünün bakým ve güvenliði için bir ucunda mescid, imaret, hamam ve pazarlar yaptýrýlarak Ergene kasabasý kurulmuþ, halkýn bir kýsmý vergilerden muaf tutulmuþ ve köprüye zengin vakýflar baðlanmýþtýr. Ayrýca onun Üsküp, Alacahisar, Selânik, Merzifon’da adýný taþýyan camiler ve diðer hayratýnýn bulunduðu belirtilir. II. Murad bu muazzam eserleri dolayýsýyla “ebü’l-hayrât” unvanýný kazanmýþtýr.

Sultan Murat'ýn Bursa Külliyesi Vakfý (Bknz. Bursa Selatin Ýmaretleri)

Tarih Okulu Dergisi Nisan 2020 Yýl 13, Sayý XLV KURULUÞ DÖNEMÝNDE OSMANLI VAKIFLARI  Mustafa KARAZEYBEK  Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Yeniçað Tarihi Anabilim Dalý