“Sen ben deðil, biz varýz” ilkesi doðrultusunda hareket etmelerini, fert toplum arasýndaki dengeyi korumalarýný iþaretlemektedir. Burada “biz”i oluþturan bað imandýr, bir Allah’a kulluktur; “Allah’ýn kullarý! Kardeþ olun” (Buhârî, “Nikâh”, 45; Müslim, “Birr”, 23, 28-32) mealindeki hadis de bu manaya açýklýk getirmektedir. Müminler kardeþçe yardýmlaþýrlar, fakat kimin elinden gelirse gelsin gerçekte her nimetin Allah’tan geldiðini, O dilemedikçe kimsenin bir þey veremeyeceðini bilirler.

Heyecanla

-Hant iþte demin senin dediðin kardeþ olun, yardýmlaþýn ve benim anlayamadýðým!

Baþýný öne eðdi derin derin düþünmeye baþladý ve bir müddet sonra

-Neden, nasýl oluyor herkes kardeþ? Herkes birbirinin mutluluðu için çalýþýyor bizse tam tersi ama neden ve nasýl?

-Devam edin efendim bu daha bir þey deðil!

-Ne bu daha baþýmý?

Etrafý kollayarak hant sakýn kimseye bir þey söyleme

Sekreter kapýyý vurdu

-Gir

Diye baðýrdý. Sekreter kahveyi býrakarak çýktý. Genel müdür telefonu aldý genel baþkaný arayarak olaylar hakkýnda bilgi verdikten sonra

-Efendim hantýn dediði gibi bu olayý çözmek için sizden iki gün izin istiyorum biliyorsunuz mevzu çok önemli, teþekkür ederim efendim.

Diyerekten telefonu kapattý. Heyecanla hanta dönerek

-Toplan benim villaya gidiyoruz, ben bu konuda daha geniþ bilgi almak ve her þeyi öðrenmek istiyorum hant ban garip bir haller oluyor kalbim hiç þimdiye kadar duyamadýðým bir heyecan ve mutlulukla çarpýyor.

Hant mutlulukla gülümseyerek

-Bana da aynýsý olmuþtu! Ýsterseniz o ilk ayeti okuyun yarým kalmasýn çýkarýz daha sonra.

-..!!

Devam etti okumaya devam etti, bu defa gözlerinin içi gülüyordu.

-Ayet

Bizi doðru yola, kendilerine nimet verdiklerinin yoluna ilet; gazaba uðrayanlarýnkine ve sapýklarýnkine deðil.  ﴾6﴿

Tefsir

Ýnsanlar maddî ve manevi hayatlarýný düzenlerken doðrunun yanýnda yanlýþ da yapmýþlar; hatalý, çýkmaz, saptýrýcý yollara da yönelmiþlerdir. Sapmanýn ve yanýlmanýn baþ sebebi insanýn kendini yeterli sanmasý, bilgi ve güç almak için Allah’a yönelmeyi reddetmesidir. “Gerçek þu ki insan, kendini kendine yeterli görerek ille de azgýnlaþmaktadýr! Oysa (kuldaki) her þey yalnýz rabbine aittir (O’na dönecektir)” (Alak 96/6-8). “Bize doðru yolu göster” duasý ayný zamanda rabbin, kullarýna bir irþad ve uyarýsýdýr; eðer insan kendine yeterli olsaydý, doðru yolu görmesi ve bulmasý için bir baþkasýna ihtiyacý olmazdý. Yaratýcý bu talimatý verdiðine göre kula düþen, ilâhî irþada kulak vermek, insanî bilgi ve kabiliyetlerini bu irþad doðrultusunda kullanarak her adýmýný doðru atmasý için O’nun tarafýndan saðlanan imkânlarý gerektiði gibi kullanmaktýr. “Doðru yol” (sýrât-ý müstakîm) Ýslâm’dýr. Allah’ýn peygamberleri ile kullarýna gönderdiði dinlerin genel adý da Ýslâm’dýr. Yaratan ile yaratýlan, Allah ile kul, akýl ile vahiy, hürriyet ile cebir, haksýzlýk ile adalet, iyi ile kötü... ancak Ýslâm’da yerli yerine konmuþ, doðru iliþkiler ve dengeler kurulmuþ, kurulma yollarý gösterilmiþtir. Hadiste yer alan bir örnekle açýklanacak olursa dosdoðru bir yol, yolun iki tarafýnda iki duvar, duvarlarda açýlmýþ perdeli kapýlar ve yolun baþýnda da bir çaðýrýcý var ve o, “Ey insanlar! Hepiniz doðru yola giriniz, daðýlýp parçalanmayýnýz!” diye sesleniyor. Birisi perdeli kapýlardan birine girmek istediðinde yukarýdan bir baþka çaðýrýcý sesleniyor: “Sakýn o perdeyi kaldýrma! Kaldýrýrsan girer gidersin!” (Müsned, IV, 182-183; Þevkânî, I, 20). Bu örnekteki yol Ýslâm’dýr, duvarlar Allah’ýn koyduðu sýnýrlardýr, kapýlar haramlardýr, yolun baþýndaki çaðýrýcý Allah’ýn kitabýdýr, yukarýdaki çaðýrýcý ve uyarýcý, her müminin kalbindeki ilâhî öðütçüdür. Böylece Ýslâm’da vahiy, vicdan ve akýl birlikte iþletilerek doðru yol bulunmaktadýr. Ne irfandýr veren ahlâka yükseklik ne vicdandýr, Fazilet hissi insanlarda Allah korkusundandýr.

Ayet

Bizi doðru yola, kendilerine nimet verdiklerinin yoluna ilet; gazaba uðrayanlarýnkine ve sapýklarýnkine deðil.  ﴾7﴿

Tefsir

Burada tarihe bir atýf yapýlarak yolun doðrusu ve eðrisi hakkýnda bir baþka ölçüt ve delil daha verilmektedir. Ýslâm yalnýzca Allah kitabýnda böyle buyurduðu için doðru yol deðildir, ayný zamanda tarih boyunca ilâhî irþadý reddedenlerin tecrübeleri de doðru yolun Ýslâm olduðunu göstermektedir. Bu sebeple doðru yolu arayanlar ve üzerinde bulunduklarý yolun saðlamasýný yapmak isteyenler, dönüp tarihe bakmak, gerçek mutluluðu bulanlarla sapanlar ve Allah’ýn gazabýna uðrayanlarýn yol ve yöntemlerini incelemek durumundadýrlar. Tarihte hem örnekler hem de ibretler vardýr. Örnekler, peygamberlerin izlerinden giden fert ve ümmetlerde, ibretler ise onlara cephe alan ve Cenâb-ý Hakk’a meydan okuyanlarda görülmektedir. Bazý rivayetlerde sapanlarýn “Hýristiyanlar”, ilâhî gazaba uðrayanlarýn da “Yahudiler” olarak açýklanmasý (meselâ bk. Müsned, IV, 378; Tirmizî, “Tefsir”, 2), yalnýzca zaman ve mekân itibariyle yakýn birer örnek olmalarýndan dolayýdýr. Müslim’in rivayet ettiði bir kutsî hadiste (bk. “Salât”, 38) Allah Teâlâ’nýn, “Namazý (Fatiha’yý) kulumla kendi aramda yarý yarýya paylaþtým ve kulum dilediðini alacaktýr” buyurduðu ifade edildikten sonra þöyle devam edilmiþtir: Kul (namazda Fatiha’yý okurken) “Hamd âlemlerin rabbi Allah’a mahsustur” deyince Allah, “Kulum bana hamd etti” buyurur. Kul “Rahmân ve rahîm” deyince Allah, “Kulum beni övdü” der. “Ceza gününün tek sahibi” deyince “Kulum benim yüceliðimi dile getirdi” der. “Ancak sana ibadet eder ve yalnýz senden yardým dileriz” deyince “Bu, kulumla benim aramda ortak olan kýsýmdýr ve istediði kulumun olacaktýr” buyurur. Kul “Bizi dosdoðru yola ilet; nimetine erdirdiklerinin yoluna; gazaba uðramýþlarýn yoluna da, doðrudan sapmýþlarýn yoluna da deðil!” deyince Allah, “Ýþte bu, yalnýzca kuluma aittir ve kuluma istediði verilecektir” buyurur. “Duamýzý kabul buyur, böyle olsun, bizi eli boþ çevirme” manasýna gelen “âmin” sözü, dilleri ne olursa olsun bütün Müslümanlarýn, hatta semavî din mensuplarýnýn ortak ifadeleri haline gelmiþtir. Bu cümle Fatiha suresine dahil olmadýðý gibi âyet de deðildir. Birçok hadiste Resûlullahýn Fatiha’dan sonra “âmin” dediði ve böyle denilmesini öðütlediði ifade edilmiþtir (meselâ bk. Müslim, “Salât”, 72-76). Namazda veya namaz dýþýnda Fatiha’yý okuyan veya dinleyen kimse, surenin sonunda “âmin” deyince ayný zamanda meleklerin de “âmin” dedikleri, hem þehâdet hem de gayb âlemlerinde ayný anda dile getirilen bu duanýn Allah tarafýndan kabul buyrulacaðý hadislerde açýklanmýþtýr (bk. Buhârî, “Ezân”, 112-113; Müslim, “Salât”, 72-76). Yine sahih hadisler, Fâtiha sesli okunduðunda “âmin” duasýnýn da sesli yapýlacaðý bilgisini getirdiði için fýkýh mezheplerinin çoðu bunu benimsemiþlerdir (Þevkânî, Neylü’l-evtâr, II, 229-232). Hanefîlere göre bu cümle namazda daima sessiz söylenir.

-Hant bizim âmin baþka galiba bak onlarýnkinde meleklerde âmin diyormuþ, muhteþem bir þey!!

Hant gülerek

-Bu konuda çok haklýsýnýz efendim ama þimdi biz ve bu kitap ne yapacaðýz?

-Gidelim hele ben sana yolda açýklarým sende bana bu hissettiklerimi açýklarsýn deðimli?