1857 Diyarbakýr doðumlu-1924 Ýstanbul’da vefat eden Ali Emiri ticaretle uðraþan nezih bir ailenin evladýdýr. Ailesi Diyarbakýr’ýn köklü ve aydýn bir ailesi olup, seyyid ve þerif soyundan gelmektedir.Diyarbakýr’ýn ünlü þairlerinden Saim Mehmet Emiri Çelebi’nin torunlarýndan Seyyid Mehmet Þerif Efendi’nin oðludur. Ýyi bir öðrenim görmesinde ve yetiþmesinde ailesinin büyük rolü olmuþtur. Ýlk öðrenimini Sülûkiyye Medresesi’nde tamamlamýþtýr. Babasý onu tüccar olarak yetiþtirmek istediyse de baþarýlý olamadý hep kitap okumakla meþguldü.müþteri geldiði zaman satýþ yapmak için baþýný kitaptan kaldýrmýyordu.Bunu fark eden babasý kendisini rahat býraktý katip olarak memurluk hayatýna baþlayan Ali Emiri daha sonra maliye müfettiþliðini yaptý Selanik’ten Yemene kadar dünyayý yokladýðý gibi bir süre defterdarlýkta yaptý.
………………..
Memuriyet hayatý boyunca zamanýný hep kitaba ve kitap okumaya verdi 15 bin çeþit kitap barýndýran kütüphanesi oluþmuþtu bunlar arasýnda okumadýðý kitapta yoktu Kürtçe Türkçe Arapça Farsça dillerini iyi derecede biliyordu.Ýþin ilginç tarafý Kaþgarlý Mahmut’un Divan-ý Lügat-it Türk eserini de kendisi keþif etmiþtir.Bir gün yoksul bir bayana yardýmcý olmak için birkaç kitabýný satmak için Sahafa(kitap evi) uðruyor bir kitap dikkatini çekiyor gözden geçirince kitabý beðeniyor ama üzerindeki para yetersiz, satýlmasýn diye Sahafýn kapýsýný üzerine kilitleyip eve para almaya gidiyor daha eve varmadan yolda karþýlaþtýðý bir ahbabýndan gerekli parayý alarak dönüp kitabý alýyor rivayete göre namaz vakti hariç yemek dahi yemeden üç gün boyunca inceliyor inceleme sonucu kitabýn Divan-ý Lüðatüttürk olduðunu fark ediyor(Maalesef bunu ifade eden edebiyatçý hiç görmedim)
Bu þaheser kitabý ne Ziya Gökalp’a ne de Fuat köprülü’e göstermiþtir.Yani sevmediði insanlara karþý çizgisini korurdu.Ýnsanlarla öylesine bir araya gelmezdi.
……………………
Rivayete göre bir grup vatandaþlar ziyaretine gitmiþ.Ali Emiri sormuþ siz kimlerdensiniz onlardan biri demiþ ki biz müslümanýz o da demiþki yazýk verdiði cevaba bak. Hepimiz Müslümansýz ben dilinizi kültürünüzü sordum ki ona göre size cevap vereyim sizlerle konuþayým.
……………………
Amcasý Fethullah Feyzi Efendi’den ve büyük amcasý Þaban Kâmil Efendi’den alet ilimleri ve hat dersleri , Þirvan Kaymakamý olan dayýsýndan Farsça dersleri aldý. Kýsa zamanda Arapça ve Farsça’sýný ilerletti. Bu arada eski tarzda þiirler kaleme almaya baþladý. Küçük yaþtan itibaren okumaya ve öðrenmeye olan meraký yaþamý boyunca da devam etmiþ ve hayatýnýn gayesi haline gelmiþtir.
……………………
1916 yýlýnda büyük bir özveriye bir araya topladýðý eserlerle kendisine tahsis edilen Feyzullah Efendi Medresesinde bir kütüphane kurmuþ ve bütün ýsrarlara raðmen kütüphaneye kendi ismini deðil de “Ben bu kitaplarý Milletim için topladým ve Milletime vakfediyorum “ diyerek kütüphanenin adýný “Millet Kütüphanesi “ koymuþtur. Kitaplara olan ilgisinden dolayý Kendisine KÝTAPLARIN EFENDÝSÝ unvanýný yakýþtýrmýþlardý bazen kitap okuma uðruna uykusuz kalýp sabahladýðý da olmuþtur.
…………………………….
17 Nisan 1916 tarihinde kurup 23 Ocak 1924 yýlýna kadar, yani ölümüne kadar yaþadýðý sürede kurduðu kütüphanesinin müdürlüðünü de yapan Ali Emîrî Efendi’nin ölümü üzerine birçok meþhur edebiyatçý ve þair yazý yazmýþtýr. Ancak O’nu en iyi anlatan, ebedileþtiren þiir, þüphesiz Yahya Kemal’in yazdýðý þu gazeldir.
Muhtâc isen füyûzuna eslâf pendinin
Diz çök önünde þimdi Emîrî Efendi’nin
Diyarbakýr’da bir cadde, bir semt ve bir ilköðretim okulu Ali Emiri adýyla anýlmaktadýr.Ama ne yazýk ki Diyarbakýr insaný kendisini yeterince tanýmamaktadýr.
……………………..devamý var
E.KAYA