TEKERRÜR EDEN TARÝH-11. BÖLÜM—BU DAHA BAÞLANGIÇ MÜCADELEYE DEVAM.

Ýstanbul’da ilk Ermeni Ayaklanmasý 28 Temmuz 1890 da Kumkapý Ermeni Kilisesinden baþlamýþtý. Ayaklanmanýn lideri Vanlý bir Ermeni olan Artin Cangülyan idi.

Ayaklanmada çýkan çatýþmada iki Ermeni ölmüþ, on yedi Türk askeri yaralanmýþtý. Daha sonra yapýlan yargýlamada Cangülyan idama mahkum edilse de padiþah II. Abdülhamit, bu cezayý müebbed hapse çevirmiþti. Olayda herhangi bir dahli bulunmadýðýna kanaat getirilen Patrik Horen Ateþyan’a herhangi bir ceza verilmemiþti. Ýþte bu sebeple Ermeniler ‘’ Tüm planlarýmýzý Padiþaha sattý.’’ Diye düþündükleri patriðe suikast düzenledikleri gibi(Agop Karabetyan adlý bir teröristin gerçekleþtirmeye çalýþtýðý bu suikast baþarýlý olamadý ) devlet yanlýsý olarak gördükleri Ermenilere karþý suikast timleri kurarak katliamlar baþlattýlar ki bu katliamlarýn ilki  avukat Haçik’in katledilmesiydi. On beþ yaþýndaki bir çocuk terörist, avukat Haçik’i katletmiþti.

Bunlarýn dýþýnda Gedikpaþa Kilisesi vaizi Dacad Vartabet, parçalandý, Ruhani Meclis'e üye seçilen Mampre Vartabet, hükümete ajanlýk ettiði için suikasta uðradý ve yaralandý.Patiðin arkadaþý olduðu için Simon Maksut adlý bir Yahudiye bile suikast düzenlendi.

23.07.1893 tarihinde tüm Osmanlý Ülkesinde yapýlan Nüfus sayýmýnda Ermenilerin 531.404 ü Erkek ve 456.424 ü kadýn olan toplam nüfusunun 987.828 olduðu tespit edildi. ( Osmanlý Belgelerinde Ermeniler- Baþbakanlýk Devlet Arþivleri Genel Müdürlüðü yayýnlarý C.13 bl. 55 )

1895 Yýlýna geldiðimizde yani Sason isyanýndan bir sene sonra Ermeniler bu sefer direkt olarak Bab-ý Âli ( Osmanlý Devletinin hükümet merkezi. Günümüzde basýnýn kalbinin attýðý yer. ) önlerinde bir baþkaldýrý gerçekleþtirdiler.

Bu baþkaldýrý öncesinde zamanýn Zaptiye Nazýrý Nazým Paþa, Ermenilerin, patrikhaneyi üs olarak kullanmak suretiyle bir þeyler karýþtýramak peþinde olduklarýný, bu cümleden olarak mesela devlete sadýk patrikhane mensuplarýnýn yeni patrik Ýzmirliyan tarafýndan görevden uzaklaþtýrýldýðýný, daha önce yabancýlarla haberleþmek amacýyla patrikhanede bir büro olmadýðý halde yeni patrikle birlikte böyle bir büro kurulduðunu,Ýngiltere, Fransa ve Rusya ile bu patriðin çok sýký fýký olduðunu, dolayýsýyla bunlarýn her an bir haltlar karýþtýracaðýný bir rapor halinde padiþaha sunmuþtu. Nitekim raporda yazýlanlarýn gerçek olduðu çok kýsa zamanda ortaya çýktý.

Ermeni isyancýlarý 1894 Eylülünde önce altý büyük devletin elçiliklerine bir bildiri sunarak Ermeniler için ýslahat uygulanmasý amacýyla gürültüsüz, patýrtýsýz bir eylem yapacaklarýný, Osmanlý hükumetinin bu eylemi zor kullanarak önlemeye çalýþmasý halinde meydana gelebilecek her türlü kötü sonucun sorumluluðunun Osmanlý hükumetine ait olacaðýný ifade ettiler. Ancak öte taraftan Osmanlý hükumeti eylemi kanlý bir þekilde bastýrsýn diye de tertipler düzenlediler. Türklerin sinir uçlarýna dokunarak Müslüman-Türk halkýný kendilerine saldýrtacaklar daha sonra da Avrupaya dönüp ‘’ Görüyorsunuz iþte halimizi. Müdahale için daha ne bekliyorsunuz.’’ Diyeceklerdi.

30 Eylül 1895 de aynen Ermenilerin planladýðý gibi oldu her þey... Kumkapý Patrikhanesi önünde toplanan 3000 Civarýnda Ermeni, oradan Bab-ý Âli’ye doðru yürürken sayýlarý 5000 i buldu. Yolda silah atmalar, býçak çekmeler, saða sola saldýrmalar ve ‘’ Yaþasýn Ermenistan ‘’ Diye ünlemeler...Müslüman Türkler zaten zor sabrediyordu Ermenilerin bu ulu orta ulumalarýna... Ýçlerine sokulmuþ Ermeni ajanlarýn ‘’ Ermeniler Bâb-ý Âliyi basýp sadrazam ve hükumet üyelerini öldürecek ‘’ Þeklinde kýþkýrtmalarý sonucu ufak çapta çatýþmalar yaþanmasýna karþýlýk II. Abdülhamit’in ve hükumetin itidalli tavýrlarý neticesinde ayaklananlar emellerine ulaþamadýlar. Güvenlik kuvvetleri çoðu zaten kadýn ve çocuk olan bu göstericileri daðýtmakta zorlanmadý. Pek çoðu çevredeki kiliselere kaçtýlar.( Dinle alakasý olmayanlar nedense sýkýyý görünce ibadethanelere kaçýyorlardý hep. II.Abdülhamit döneminde kiliselere, günümüzde camilere...) Padiþah yine hepsini affetti; bir daha Bâb-ý Âli önünde böyle bir densizlik yapmamalarý þartýyla...

Ermeniler açýsýndan bunlar henüz baþlangýçtý, mücadeleye sonuna kadar devam edilecekti. Adülhamit denilen o zalim diktatör (!) doðal ya da doðal olmayan yollardan ortadan kalkýncaya kadar bu mücadeleyi sürdüreceklerdi. Bundan sonrasý ya herro ya merro idi. Ama hesaplamadýklarý çok önemli bir husus vardý: Ýttihat ve Terakki...

‘’Abdülhamit gitsin de kim gelirse gelsin.’’ Diye ellerinden geleni ardlarýna koymayan Ermeniler 1889 da kurulan ve 1908 den itibaren Osmanlý Devletinin yönetimini ellerine geçiren Ýttihat ve Terakki’nin 1915 yýlýnda çýkarttýðý Tehcir Kanunu yüzünden Dimyat’a pirince gideyim derken evdeki bulgurdan olacaklarýný, on binlercesinin sadece Suriye’nin Derzor çölünde açlýktan periþan bir þekilde öleceklerini akýllarýnýn ucundan bile geçirmiyorlardý. Onlar açýsýndan gelen gideni mumla aratacaktý...


Evet, 1889 da Ýstanbul’da kurulan Ýttihat ve Terakki Fýrkasý da ‘’ Abdülhamit gitsin de kim gelirse gelsin.’’ Diyordu ve mevcut þatlar içinde gelecek olanlar, yani Abdülhamit’in alternatifi olanlar, Murat, Mehmet Reþat ve Mehmet Vahdettin idi. Yani Abdülhamit’in kardeþleri...Hiç birinin Abdülhamit’e tercih edilecek hiç bir vasfý yoktu. Ama sorun onlarýn bir vasfýnýn olmasý deðildi zaten. Hatta vasýfsýz olduklarý için tercih sebebiydiler.

Neyse...Konuyu daðýtmadan kronolojik sýraya riayet ederek devam edelim.

26 Aðustos 1896 da Ermeniler bir kez daha çýlgýnca bir giriþimde bulundular. Bu sefer görünürdeki hedef Osmanlý Bankasýydý. Bankada pek çok yabancý uyruklu insan çalýþmaktaydý. Eðer banka dinamitle havaya uçurulursa bir sürü yabancý uyruklu insan öleceði ve yabancý devletler mali olarak da zarara uðrayacaklarý için mutlaka Osmanlý Devletine karþý bir dýþ müdahale gerçekleþirdi. Hele de bu saldýryý sadece Osmanlý Bankasý ile sýnýrlý tutmayýp Bâb-ý Âli, Ermeni Patrikhanesi, Galata Karakolu, Aya Tiryada Rum Kilisesi gibi daha baþka yerlere yapýlacak saldýrýlarla çeþnilendirecek olurlarsa Osmanlýya karþý bir dýþ mücadele kesin gelirdi.

Eylemin elebaþýsý Atina’dan gelmiþ olan Karekin Pastýrmacýyan idi.( Bu ismi unutmayýn, az sonra bakýn ne olacak bu Pastýrmacýyan? ) Ermeni teröristler silahlarla bombalarla donatýlmýþtý.

26 Aðustos 1896 da Ermeni teröristlerin büyük bir bölümü sabah 6.30 da Osmanlý Bankasýný bastýlar. Her an bir haltlar yiyecekleri düþünülerek banka önünde nöbet tutturulan Osmanlý askerlerinden üçünü þehit ederek bankaya girdiler. Diðer Ermeni teröristler de Ýstanbul’un çeþitli semtlerinde tedhiþ hareketlerinde bulunuyorlardý ki terör Kadýköy’e bile sýçramýþtý. Ayaklanmayý yaygýnlaþtýmak için Kasýmpaþa ve Hasköy’deki Yahudi evlerine saldýrýp altý Yahudiyi öldürmüþlerdi.

Ýstanbul tam bir dehþet günü yaþamaya baþlamýþtý. Resmen bir iç savaþ yaþanýyordu. Müslüman Türk halkýnýn da ellerinden geldiðince teröristlere karþýlýk vermesiyle her iki taraftan da ölenler olmuþtu bir hayli...

Osmanlý Bankasýný ele geçirmiþ olan Ermeniler öðlene kadar banka içinden dýþarýya sayýsýz bomba attýlar. Pek çok askeri daha þehit ettiler ancak kendileri de kayýp veriyordu ve çatýþma sonucu banka içinde sadece on yedi militan kalmýþtý  

Teröristlerden Tiryakyan ile Armen Garo banka müdürünün odasýna giderek birtakým talepleri olduðunu belirttiler. Buna göre, Doðu vilayetlerinin Avrupalý bir yüksek komiser tarafýndan idare edilmesi, güvenlik kuvvetlerinin yerli halktan seçilerek Avrupalý bir subayýn komutasýna verilmesi, Avrupa sistemine göre adli reform yapýlmasý, tutuklu Ermeniler ile en son saldýrýya katýlmýþ olanlarýn serbest býrakýlmasý gibi istekleri vardý. Bunlar gerçekleþmediði takdirde bankayý havaya uçurmakla tehdit ediyorlardý.

Ýþgal devam ederken, yabancý elçiler de gün boyu Saraya gidip gelmiþler ve bütün güçleri ile Ermenileri himayeye uðraþmýþlardý. Neticede bankanýn genel müdürü Edgard Vincent ile Rusya Sefareti Baþtercümaný Maksimov arabuluculuk rolünü üstlendiler. Bunlar konuyu çözümlemeleri konusunda Padiþahtan talimat aldýlar. Ýþgalciler hakkýnda cezai iþlem yapýlmamasý ve vapurla Ýstanbul’u terk etmelerinin saðlanmasý þeklinde bir çözüm bulundu. Amaçlarýna ulaþamayan örgüt mensuplarý bu durumdan hoþnut olmadýlar. Fakat bankada kaldýklarý takdirde yok olacaklarýný anladýlar. Bunun üzerine on yedi militan, yanlarýnda Edgard Vincent olduðu halde, iki sýra dizilmiþ süngülü askerler arasýndan geçerek, Fransa’ya ait bir gemi ile Marsilya’ya gittiler. Böylece birçok Ermeni olayýnda olduðu gibi Ermeni teröristleri yabancý devletlerin himayeleri sayesinde kurtulmayý baþardý

Evet, Yukarýda Karekin Pastýrmacýyan demiþtim deðil mi?  Ýþte bu Ermeni terörist 1908 de Meþrutiyet, Padiþah Abdülhamit’e ikinci kez ilan ettirildiðinde Erzurum Mebusu( Milletvekili ) olarak Osmanlý Parlamentosuna girdi ve 1918 yýlýna kadar da mebus olarak kaldý parlamentoda...

1897 de Ermeniler bir kez daha Bab-ý Âliye bomba attý ama bir odacýnýn öldürülmesi dýþýnda bir þey olmadý. Ayný yýl Osmanlý Bankasýný havaya uçurmak isteyen Ermeni terörist dinamitin fitilini ateþleyemeden yakalandý. Galata Karakoluna yapýlan saldýrýda da ölen ya da yaralanan olmadý.

Tüm bu eylemlerden bir sonuç alamayan Ermeniler için artýk hedef deðiþmiþti: Direkt olarak II. Abdülhamit’i ortadan kaldýrmak. O hayatta olduðu müddetçe emellerine ulaþmalarýný mümkün görmüyorlardý...

Baþlýkta da belirttiðim gibi bütün bunlar henüz baþlangýçtý. Padiþah II. Abdülhamit doðal ya da doðal olmayan yollardan tahttan ininceye kadar bu mücadele devam edecekti. Abdülhamit’i tahttan indirmeyi, hatta öldürmeyi düþünenler bir taraftan da kendi sonlarýný hazýrladýklarýnýn asla farkýnda deðillerdi.

RESÝMLER

1- Bâb-ý Âli ( Bugün tam olarak Gülhane Parký giriþ kaapýsýnýn karþýsýndaki kapýdýr. Buradan Ýstanbul Valiliðine geçilebilir. Bir kaç yýl öncesine kadar sað tarafta Baþbakanlýk Arþivi bulunmaktaydý.

2- Osmanlý Bankasý- Bugün restore edilmiþ haliyle müze olarak kullanýlýr. Karaköydedir.

3- Ermeni Terörist  ya da Osmanlý Meclis-i Mebusan üyesi ( Milletvekili ) Karekin Pastýrmacýyan

4- Ermeni Terörist Armen Garo

5- 26 Eylül 1896 da The Ýllitruated London News’te yayýnlanan bir gravür resim. Bu gravür resme göre Osmanlý Bankasýný basan ve Ýstanbul’un Asya yakasýnda olaylar çýkaran Ermeni hamallara karþý Kürt hamallar kayýklarla karþýya geçip saldýrmak ister ancak Müþir Deli Fuat Paþa böyle bir hareketi silah kullanarak yani Kürt hamallardan bir kaçýný öldürerek önler (!)

6-Osmanlý Bankasý baskýnýna karýþan bir grup Ermeni olaydan sonra gönderildikleri Marsilya’da.