Ramazan Bayramý’nýn bitmesiyle Kurban’ýn aklýmýza düþtüðü; Pandemi’den dolayý haccýn belirsizliðini sürdürdüðü þu günlerde, Kâbe yine gündemimizin orta yerine düþtü. Kâbe, yeryüzünde, Allah adýna yapýlmýþ ilk ev’dir. “Allah’ýn Evi” anlamýnda “Beytullah” denir. Daha özel adýyla Kâbe’dir. Adem (a.s.)a gönderme yapýlsa da, bina olarak kuruluþu Ýbrahim (a.s.) ve oðlu Ýsmail’e dayanýr. Ev olmanýn ötesinde bir evdir. Yeryüzünde bir tanedir. Bunu somut olarak görmek istiyorsanýz, çaðýn teknolojisiyle elde edilen imkanlarla, isterseniz 7X24 Mescid-i Haram görüntüsünü izleyiniz.

Kayseri’ye gelince, Cam-i Kebir ya da öz Türkçe adýyla Ulu Cami, Kâbe gibidir. Kayseri’de, burayý gavurlardan alarak Ýslam topraklarýna katan Daniþmend/ bilgin adamlar tarafýndan yaptýrýlmýþ ilk camidir. Onlar buraya kollarýný sallayarak gelmediler. Geldikten sonra Cengiz’in torunlarý gibi vurup-kýrýp gitmediler. Allah Resulünün yolunu izlediler: “Vardýðý yere bir cami yaptýrmak” Kur’an’da, Fetih Suresi’nden sonra Hucurât Suresi’nin gelmesi öyle yorumlanýr. Fetih adýndan anlaþýlýyor da Hucurât da eðitim/ öðretim suresi demektir.“Fetih’den sonra “Eðitim” geliyorsa o yer fethedilmiþ demektir. Osmanlý da Avrupa’da ayný yolu izlemiþtir.

Ulu Cami, þehrin göbeðindedir. Bilmem kaç merdivenle inilir. Sanýrsýnýz ki, þimdiki inþaatlardaki gibi, yer oyulmuþ da içine cami koyulmuþ. Ne gezer. Yapýldýðýnda, toprak düzeyi neyse, seviyesi odur. Ama o günden bugüne, þehir kodu yüksele yüksele, çukurda kalmýþtýr. Kâbe’de öyle. Mekke’ye ne zaman yaðmur yaðsa, bir yeri sel basacak olsa, ilk basacaðý yer Kâbe’dir. Nitekim tarihte bunun örnekleri yaþanmýþtýr.

Kayseri Kalesi, savunma amaçlý bir sýðýnaktýr. Þimdi kalýntýlarý olan surlar bu savunma çemberinin dýþ halkasýdýr. Kayseri’nin Osmanlý’ya karýþmasý, çok geçtir. Osmanlý öncesinde Kale, bütün yönleriyle “sýðýnak” olmaya devam etmektedir. Zü’l-Kadiroðullarý (kýymetli/deðerli) Beyliði ile Karamaoðullarý Beyliði arasýnda sýk sýk el deðiþtirir. Ýþte bu el deðiþtirmelerin birinde Kale duvarýna bir kitabe iþlenir. Kale’ye bitiþik savunma surlarýný tamir ettiren Karamanoðullarý valisi Þeyh Çelebi, tamir kitabesini yazdýrýrken, siyasi rakipleri olan Zü’lkadiroðullarý için, “Kayseri’yi istila ve Kâbe’yi tahrip eder gibi harap ettiler” cümlesini kullanýr. Üstelik Zü’l-kadiroðullarý için “Sapýk Türkler=Etrakü’d-Dallûn” sýfatýný eklerler. Hâlbuki bizim bildiðimiz Karamanoðullarý “Türkçeyi resmi dil yapacak kadar” Türk’tür. Demek ki siyasi rakipleri daha da Türkmüþ.

Bu kitabe nerede mi? Kale’nin Kazancýlar Çarþýsý’na bakan yüzünde; insan yüzündeki þark çýbaný gibi, gelip geçen insan selini izlemektedir.

Her cami gibi Cam-i Kebir’de, canlý bir organizma gibi, yüzyýllar boyunca kendini yenilemiþtir. Ama ilk yapýldýðýnda, Roma mimarisinden alýnan mermer sütunlar ve bitki motifli sütun baþlýklarý, Kâbe’nin þubesine, fil ayaklarý paralelinde dikilmiþtir. Olduðu kadar… Kiliseyi andýran motiflerse þimdi toprak altýnda kalan Medrese’ye… Çünkü okuyan neyin ne olduðunu bilir. Atalarýmýz bu denli bilinçlidir. Bu yenilemelerden biri de mermer mihrapla ilgilidir. Daha önce, cýncýklarla süslü mihrabý 1955 yýlýnda yenilenmiþtir. Yani benimle yaþýttýr. Üstündeki dinamik Kufi Besmele de Gülük Cami çini mihrabýndan kopya edilmiþtir.

Camiler, Kâbe’nin þubesidir. Ulusal veya uluslararasý kurum ve kuruluþlarýn her yerde þubeleri olduðu gibi. Dünyanýn neresinde olursa olsun, yönleri Kâbe’ye dönüktür. Yeryüzündeki Ýlk Mabed’e dönük Ulu Cami de Kayseri’de Cam-i Kebir’dir. Bir zamanlar adi “Ýki Kapýlý” olan bir Cami vardý. 70’li yýlarda yeniden yapýldý ve yaptýrana binaen “Bürüngüz” adýný aldý. Üç kapýlý oldu ama Cami Kebir 4 kapýlýdýr. Hatta sað tarafta, merdivenlerle inilen ama kullanýlmayan kapýyý da sayarsak 5 kapýlý olur. Hele Kütüphane’ye açýlan kapýnýn kapatýldýðýný da sayarsak, 6 kapýlý olur. Kapýnýn çokluðu neye delildir?

Karamanoðullarý’nýn siyasi rakipleri olan Zü’lkadiroðullarý için, “Kayseri’yi istila ve Kâbe’yi tahrip eder gibi, harap ettiler” demelerinden cesaret alarak yazýnýn baþlýðýný atýyorum.

Dijital teknolojiyle Mescid-i Haram'ý, TV veya internetten izleyebilmek bir nimettir. Hacc veya umre nedeniyle Hicaz’a gitmek de en güzeli… Ancak Kayseri’de olmanýza raðmen canýnýz Kâbe isterse, hemen Ulu Cami’ye gidin. Bunu hissedeceksiniz.

Muhtemel bir Kadir Gecesi’nin sabahýnda benim bu duygularý hissettiðim gibi.