MESNEVÝ'DEN CAN SUYU

Ey can; kimseyi kýrma. Sözden aðýrý yoktur. Beden çok yükü kaldýrýr ama gönül her sözü kaldýramaz. (Hz. Mevlana)

Can suyu; Fidan dikildikten sonra dibine dökülen su. Ölmek üzere olan kimseye verilen su. Kan.

Can, gönül ve ruh anlamýna gelir. Tasavvuf terimi olarak can derviþler için kullanýlan bir Mevlevi ýstýlahýdýr. Mevleviler, kabul olunmak üzere gelen yeni derviþlere; “Can” der.

Can, Mevlevi ana tekkesinde, üç gün saka postunda oturur, orada kalýp kalamayacaðýna kendi kendine düþünür, muhasebesini yapar. Eðer olumlu sonuca ulaþýrsa, hemen kalkar hizmete baþlardý. Can, saka postunda, iki dizi üzere oturur, murakabe vaziyeti alýrdý. Orada diðer derviþlerin (Canlarýn) yaptýðý hizmetleri seyrederdi. Saka postuna oturan kiþi, tefekkürle meþgul olduðu için gerektiði zaman, gerektiði kadar konuþurdu. Bu durumda can, herhangi bir vird okumazdý. Can, hizmete kalktýðýnda yapacaðý ilk iþ ayakçýlýktý.

Diðer hizmetlere geçmesi, yeteneðine göre deðerlendirilirdi.

“Can, cümleden aziz” atasözüyle, derviþ kardeþin her þeyden önemli olduðu dile getirilirdi. Ýhvan anlatýlýrken isimlerinin sonuna “Can” kelimesi eklenirdi. Ali Can, Ahmet Can, Mehmet Can… Tarikat kardeþlerinden bahsedilirken, canlar tabiri kullanýlýrdý.

“Gelün soralým canlara suretinden n’oldý gider,

Dün-gün senünem der iken sebep neyi buldu gider” (Yunus Emre)

  “Can çýkar da âþýklardan sýr çýkmaz”. (Tokatlý Nuri)

“Ölür ise ten ölür, canlar ölesi deðil”. (Hacý Bektaþ Veli)

 “Altýn ne oluyor, can ne oluyor, inci, mercan da nedir bir sevgiye harcanmadýktan, bir sevgiliye feda edilmedikten sonra” (Mevlana)

 Can konaðýný aramadaysan, cansýn; bir lokma ekmek arýyorsan ekmeksin, bir damla su arýyorsan susun, zulmün peþindeysen zalimsin, aþký arýyorsan aþýksýn, Gönlün neye kapýlmýþsa O'sun sen. (Mevlana)

 Can ararsan can olursun. Av için yemek ararsan yemek olursun. Neyi ararsan o olursun. (Mevlana)

 Dostluk illa yan yana, diz dize olmak deðildir. Asýl can cana, kalp kalbe olmaktýr. (Mevlana)

  Can suyunu sebze ve meyve fidanlarý için söylüyor ve uyguluyorsak da asýl can suyu ihtiyaç duyduðunda, kurumaya baþladýðýnda verilen ilk damla, ilk yudum, en iyi ilaç.

Can suyuna bir baþka örnek de yeni doðan bebeðe verilen anne sütü. Bebeðin geliþiminde, saðlýklý olmasýnda, hastalýklara karþý dirençli kalmasýnda en etkili yöntemdir anne sütü.

Ýnsan vücudu nasýl kana ihtiyaç duyarsa, hem dünyada ve hem de ahirette en önemli can suyu imandýr. Hayatýn ve insanlýðýn olmazsa olmazýdýr. Dünyada insanlar iman can suyu ile sulandýðý müddetçe, manen ve ruhen ölümler olmaz. Asýl ölüm, mana ölümüdür, manen kuraklaþmadýr.

Kitabýmýza; “CAN SUYU” ismini bunun için koyduk. Can suyunu gönüllere Kur’an okyanusundan akmaktadýr. Mesnevi deryasý, kararan ruhlara nefes olmakta, can suyu vermekte, manen bunalan, masivadan boðulmak üzere olan canlara can simidi olmaktadýr.

Mesnevi Deryasý, marifetullah’tan, fenafillah’a götüren gemiyi yüzdüren mana suyudur. “Men arafe nefsehu, fekad arefe Rabbehu” (Nefsini bilen Rabbini bilir) deruni sözünün kaynadýðý, coþkun gönüllere akan, peygamberî nazarla bakan, irfanî boyutta tefekküre dalan, insan-ý kâmile medar olan sahili selamettir.          

Nasýl ki midemizin ve vücudumuzun gýdaya ihtiyacý varsa, gönlümüzün de, öðütlere, güzel sözlere, dilara muhabbetlere ihtiyacý var. Gönül erleri, mana sultanlarýnýn sadra þifa kabilinden uygulamalarý ve tatlý dilleri huzur vermekte, adeta terapi görevi görmektedir. Mevlana’nýn hoþgörü ve gönüller fetheden sýcak lisan-ý muhabbeti yüzünden dünyada sayýsýz insan Ýslam’ý tercih etmektedir.

Muhabbetten Muhammed oldu hasýl!

Muhammedsiz muhabbetten ne hasýl.

 Ýslam; geniþ bir yelpazedir, Uluslararasý bir sistemdir. Ýslam’da; Irk, renk, ülke, dil, coðrafya, sýnýr farklýlýðý yoktur. Bu açýdan, Ýslam’a inanan herkes kardeþtir. Buna dini litertürde; ümmet denir.

Bir Müslüman, yanlýþ yaptýðý zaman, el birliðiyle düzeltmek hepimizin görevidir. “Yanlýþ yaptý” diyerek, cemiyetten, toplumdan uzaklaþtýrmak yoktur. Eðer iþin içinde, terör, ülkelere ve insanlara katliam gibi eylemler yoksa ufak tefek kusurlar affedilir.

Mevlana Celaleddin-i Rumi’ye isnat edilen ama aslýnda ona ait olmayýp Ýranlý þair Ebu Said Ebu’l Hayr’a ait olan;

“Gel ne olursan ol yine gel…” sözü hepimizi en kýsa zamanda dönüþtürmeye yönelten, etkin bir ifadedir. Gel ama geldiðin gibi kalma, çamur geldiysen, hamur olarak; kamýþ geldiysen ney olarak; yamuk geldiysen, elif olarak… git demektir. Çünkü eðri cetvelden doðru çizgi çýkmaz.

Sevgiyi içine yerleþtiren insan; ailesine, yakýn çevreye ve her tarafa bunu yayar. Dolayýsýyla bu insanda; hoþgörü, sabýr, güler yüz, samimiyet ve empati duygularý geliþir. 

Kainat, sevgiyle cennet olur. Sevgi; insanýn gönlünü, evini, çevresini, iþini, aþýný, bakýþýný gülistan yapar.

         Sevgi; beþ harften ibaret bir kelime. Dil ile söyleyivermek, “seviyorum”, “Aþkým” demek, “canýmsýn”, “ciðerimsin”… ifadelerini kullanmak gerçek sevgi midir?

Sevginin; vataný, ýrký, rengi, cinsiyeti, dili, yaþý, zamaný…yoktur. O, gönülde parýldayan bir ýþýk gibidir. Iþýk, nasýl karanlýklarý aydýnlatýrsa, sevgi de içimizdeki; nefret, kin ve düþmanlýk…karanlýklarýný aydýnlatýr. Sevgiyi tarif edemezsiniz. Onu bir kalýba da koyamazsýnýz.   

Varlýðýn ilk mayasý, can suyu sevgidir. Kainat, çok büyük bir sevginin eseri olarak yaratýlmýþtýr. Sevginin kaynaðý Rabbimizdir. O’nun sevgisi çok yüce, çok mukaddes bir sevgidir. O, bu mükemmel sevgisini, Kainatýn Sevgilisi Efendimiz vesilesiyle, bütün varlýklara tevcih etmiþtir.
         Þüphesiz, yeryüzüne gönderiliþ gayemiz de, bizleri çok büyük bir sevginin eseri olarak vücuda getiren Yüce Yaratýcýnýn sevgisine ve rýzasýna mazhar olabilmekte, O’nun hoþnutluðunu kazanabilmektedir. O’nun sevgisi, hoþnutluðu nerede? Allah’ýn sevmiþ olduðu müminin portresi ve vasýflarý nasýldýr? O, sevdiklerini, seveceði özellikleri Yüce Kitabýnda bildirmiþ ve bunu da, Efendimizin mübarek hayatýnda sahneye konmasýný dilemiþ ve bu sevilebilecek hayat, O’nun nurlu yolunda bizlere gösterilmiþtir. O’nun emirlerini yerine getiren, yasakladýklarýný da yapmayan insanlar, sevilen insan kategorisine girmiþ demektir.

Dünyada neden varýz? Ýnsan olarak görevimiz nedir? Allah, bizi, eli boþ gezsinler, hiçbir þey yapmasýnlar, yesinler, içsinler, ihtiyaçlarýný gidersinler, dünyada eðlensinler… diye mi yarattý? Yoksa gerçekten bir görevimiz, sorumluluðumuz ve yapmamýz gereken iþimiz var mý? Dünya nasýl imar edilir? Dünyayý imar etmek, sadece bir veya iki kiþiye mi kalmýþtýr? Yoksa herkes payýna düþeni yapsýn, herkes bulunduðu mekâný; düzenlesin, imar etsin, en iyisini yapmaya gayret sarf etsin diye midir?

Mesnevi, çalýþmamýzýn baþýnda gelir. Mesnevi hangi dilara öðütlere yer vermektedir? Bu öðütler bize ne kadar olumlu etki ediyor? Mesnevi’nin her satýrý, her cümlesi hayatýmýzýn ahengine güzellik katýyor mu?

Mesnevinin öðütleri ayný zamanda Kur’an öðütleridir. Zaten Kur’an öðütleri olduðu için can suyu olmuþtur. Kur’an, cana, gönle safadýr.

Öðüt; Ýnsanlara can suyu niteliðindedir. Baþkasýnýn faydasýna ya da zararýna olan hususlarda bir kimsenin onu aydýnlatmasý ve bu yönde gösterdiði gayret” manalarýnda kullanýlmaktadýr.[2]

Peygamber -Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem- Efendimiz:

“Din, na­si­hat­ten iba­ret­tir.” Buyurur. [3] Bu ifadeyi; “Din can suyudur” diye de söyleyebiliriz.

Rabbimiz:

“Sen öðüt ver (vaaz ve nasihatte bulun)! Çünkü nasihat (ve hatýrlatma) müminlere fayda verir.” [4]

Nasihat, Allahü teâlânýn bir kimseye verdiði nimetin onda kalarak, dinine ve dünyasýna faydalý olmasýný istemek demektir.  

Hz. Mevlana’ya göre, nasihatin (Öðüdün) kaynaðý Kur’an’ý Kerim ve Peygamberimizin Sünnetidir. Pirimiz, buradan hareketle yazdýðý kitaplarda ve yaptýðý nasihatlerde bu iki kaynaðý rehber almýþtýr.

Nasihat, düþünmeyi ve tefekkürü gerektirir.    

Her dilara sesleniþ, ayný zamanda sebze ve meyvelere verilen can suyu mesabesindedir.  Bizi dilara tavýrlara yönelten, cana can katan, dilimizi iyi kullanmaya sevk eden temel kitabýmýz, rehberimiz, kýlavuzumuz ve hayatýmýza yön veren, insan olmamýzý saðlayan, “Kâmil insan” özelliði kazandýran Kur’anî tefekküre kapý aralamamýz gerekir. Zira Kur’anî tefekküre kapý arlamayan, Kur’anla barýþýk olmayanlar can suyu veremezler. Bu yüzden Mevlana, “Kur’an’ýn bendesiyim” demiþtir. O halde Kur’anî tefekkürü ele alýp detaylandýrdýktan sonra Mesnevi’nin can suyu veren esintilerine yer vereceðiz.  

“KUR’AN’LA TEFEKKÜR”; Kur’an’lý Tefekkür, Kur’an’ca tefekkür, Ýnsanca ve irfanî tefekkür…  demektir. Konuya girmeden önce Tefekkür kavramý üzerinde durmakta fayda var.

Tefekkür Nedir?

Tefekkür, ‘düþünmek’ demektir. Herhangi bir konuda derin düþünerek onun þuuruna varmaktýr.

Tefekkür insana mahsus bir özelliktir ve bu yüzden insaný diðer mahluklardan ayýran en önemli özellik tefekkürdür.