“Ýnsan insanýn zehrini alýr.”

            Yaklaþýk otuz sene önce sevdiðim bir televizyon dizisinin, beðendiðim bir sahnesinde dizinin ana karakteri acý çeken arkadaþýna bu sözü söylüyordu ve derdini kendisiyle paylaþmasýný istiyordu. Ne kadar da dramatik bir sahneydi.

            O yýllarda ben ergenlik çaðýna girmek üzereydim. Dizinin ana karakterinin duygusal bir fon müziði eþliðinde aðzýndan babacan bir ses tonuyla dökülen bu cümle beni oldukça etkilemiþti. Bu etki ile birlikte yaklaþýk otuz yýl boyunca insan iliþkilerimi bu cümlenin izdüþümünde planladým ve bu þekilde yaþadým. Ancak aradan geçen otuz yýlýn ardýndan geriye dönüp þöyle göz ucuyla bir yaþadýklarýma ve bana kalanlara bakýyorum da hata etmiþim. Özellikle son on yýlda bu hata bana daha çok zarar vermiþ.  Son derece trajik ve bir o kadar da gerçek olan bir durum karþýlaþtýðým.

            O kadar yaþanmýþlýktan sonra þu sýralar bu düþüncemin ne kadar yanlýþ bir düþünce olduðunu daha net görebiliyorum ve açýk yüreklilikle söyleyebilirim ki; insan insanýn zehrini almaz. Aksine insan insaný zehirler. Çünkü artýk insan toksik yani zehirli bir varlýk haline dönüþmüþtür. Ýnsan zaten hep öyleydi gibi bir kesin çýkarýmda bulunamýyorum. Çünkü yüreðimde insana ve insanlýða dair zayýfta olsa yanan bir ýþýða sahibim. Ancak özellikle çaðýmýzda insan artýk zehirli bir hale dönüþmüþtür. Bu dönüþüm süreci ise insanlýk tarihine oranla özellikle son yüzyýlda artarak ve hýzlý bir þekilde gerçekleþmiþtir. Oysa ben çok iyi biliyorum bir zamanlar durum böyle deðildi. Belki de o sevdiðim þarkýdaki gibi oldu her þey; “Biz büyüdük ve kirlendi dünya.”

            Peki, bu kirlenme nasýl yaþandý? Bu kirlenmeye sebep olan þey ya da þeyler neydi? Bu konuda aslýnda herkesin yakýndan bildiði ya da hissettiði þeyleri, uzun uzadýya yazacak deðilim.  Gerçek þu ki sahip olduðumuz sistemler, tercih ettiðimiz ideolojiler her zaman yanlýþ olanlardý. Birinci ve ikinci dünya savaþlarý da bu kirlenme konusunda katalizör görevi gördüler. Tam da insan bu kadar alçalamaz derken her defasýnda daha da alçalabileceðine tanýklýk ettik. Her tanýklýðýmýz bir alýþýlmýþlýðý beraberinde getirdi. Ýnsanlýk olarak bir bataklýðýn içindeydik ve her hareket ettiðimizde o bataklýða biraz daha batýyorduk. Belki þimdi en dipte deðiliz ama o dibe çok yakýn olduðumuzun da farkýndayýz.

            Tüm bu sebeplerden þimdilerde otuz sene öncesinde olduðundan farklý düþünüyorum. Ýnsan insanýn zehrini almaz, insan insaný zehirler diyorum. Eðer insanýn bir derdi, sýkýntýsý, düþüncesi, hayali, umudu, planý, sevgisi, acýsý, yarasý, travmasý varsa kesinlikle baþka bir insana bahsetmemelidir. Çünkü insan insanýn en büyük düþmaný olmuþtur çaðýmýzda. Fesatlýk ve kýskançlýk insanýn tüm hücrelerini kaplamýþ ve habis bir organizmaya dönüþtürmüþtür. Bu dönüþüm ideolojik sistemler, teknolojik geliþmeler, popüler kültür, eðitim sistemleri ve otoriteler tarafýndan desteklenmiþtir. Ýnsan için içgüdülerinin esaretinde bir yaþam planlanmýþtýr. Çünkü böylesi otoriteler için daha karlý görülmektedir. Bir çiftlikteki sýðýrlarýn hayatlarýný düzenler gibi yalnýzca karlýlýk düþünülerek dizayn edilmiþtir her þey. Ýnsan ise kendisi için hazýrlanan bu plana sadýk bir þekilde boyun eðmiþtir ve þaþýrtýcý bire biçimde özümsemiþtir.  Cahillik ve kabalýk övülmüþ, takdir edilmiþ ve ödüllendirilmiþtir. Oysa bundan yalnýzca otuz yýl önce tam tersi bir düþünce hakimdi bizzat ben þahidim.

            Ben çocukken okumanýn ne kadar erdemli ve önemli bir iþ olduðu anlatýlýrdý. Ýyilik, mütevazilik, yardýmlaþmanýn enayilik deðil insaný insan yapan erdemlerden olduðu bahsedilirdi. Popüler kültür enstrümanlarý olan sinema filmlerinde, televizyon dizilerinde ve programlarýnda, bestelenen müzik eserlerinin güftelerinde bu erdemler övülür ve hatta mizah amaçlý yapýmlarda dahi kabalýk, cahillik, nezaketsizlik, hýrsýzlýk yerin dibine sokulurdu. Sonra bizim ülkemiz özellikle iki binli yýllarýn baþýnda bir dönüþüm baþladý. Bu dönüþüm negatif bir dönüþümdü. Artýk dürüstlük, iyilik, mütevazilik, yardýmsever olmak, düþünceli olmak enayilik, kerizlik ve ahmaklýk olarak nitelendirilmeye baþladý. Kabalýk, cahillik, sahtekârlýk, yalancýlýk, üçkâðýtçýlýk, kýskançlýk, fesatlýk, cimrilik, düþüncesizlik uyanýk olmakla eþleþtirildi övülerek ödüllendirilmeye baþlandý. Popüler kültür modellerinin bu durumu hýzlandýrmada oldukça büyük etkileri oldu. Önceleri mizah yaparken bile siz diye hitap eden “efendim”  kelimesi olmadan konuþmayan sanat erbaplarý bile açýk açýk küfretmeye ve aþaðýlama baþladýlar izleyicilerini. Bu hastalýklý iliþki zehirli bir sarmaþýk gibi tüm toplumu sardý. Artýk aðýz dolusu küfredenler toplum tarafýndan dýþlanmýyor aksine bu kaba aðzý kullananlar ödüllendiriliyordu. Bu yozlaþma son derece korkunç bir þiddetle toplumun her kesimine yayýldý. Çünkü emek harcamanýz gerekmiyordu ve kolay ulaþýlýrdý ve üstelik takdir de ediliyordu. Saygýya dair ne varsa birer birer yok edildi ve adabý-ý muaþeret kurallarý birer birer toplum hafýzasýndan aforoz edildi.

            Bu olumsuz gerilemede elbette teknolojik imkânlarýn geliþmesinin büyük etkisi oldu. Televizyon kanallarýnýn çoðalmasý ile denetiminin imkânsýz hale gelmesi, uydu yayýnýyla kolay ulaþýlýr hale gelmesi yalnýzca bir baþlangýçtý. Zaten denetlenmesi imkânsýz olan bu canavarýn denetlenmesi de istenmiyordu. Acý çeken kendileri olmadýðý sürece insanlar için ortada hiçbir problem yoktu. Ardýndan internet bilgisayarlar aracýlýðýyla televizyonun da önüne geçti. Dünyayý saran bu teknolojik harika yine ayný örneði kullanacaðým ama zehirli bir sarmaþýða dönüþtü. Sonra insanlarýn internete ulaþmasý kolaylaþtý. Sözde bilgiye ulaþmak kolaylaþmýþtý. Ama biz insanlar bu yapýyý bilgiye ulaþmak için kullanmadýk, insani erdemleri kirletmek için kullandýk. Öyle ki en ilkel içgüdülerimizin bile tatmini için alçalabildiðimiz kadar alçaldýk. Ýnternet aðlarýnýn cep telefonlarý vasýtasýyla ceplerimizde taþýnan bir þey haline dönüþmesiyle ise iþler çýðýrýndan çýktý. Bu yapýlarý ve teknolojileri geliþtiren otoritelerin ise elbette keyfi yerindeydi. Þöyle ki para kazanýlýyordu ve her teknolojik geliþmeyle insanlýk daha baðýmlý hale getirilip daha yönetilir hale geliyorlardý. Her bir insan potansiyel bir getiri kapýsýydý ve bu oldukça karlýydý. Karlýlýk olduðu sürece de bu otoriteler için herhangi bir sorun yoktu ortada. Bu çok acý ve çok korkunç bir süreç. Bu süreci hemen hemen hepimiz yaþadýk ve yaþamaktayýz. Özellikle benim gibi belli bir yaþýn üzerindeki insanlar için dönüþüme bizzat þahit olmak çok enteresan bir durum. Ne yazýk ki bizden sonraki nesiller bizzat bu zehirli bataklýðýn içine doðdular.

            Oysa bizzat yaþadýðým için biliyorum bir zamanlar durum hiç de böyle deðildi. Bir zamanlar insan insanýn gerçekten zehrini almaktaydý. Ýnsan insana dost ve kardeþ olabiliyordu. Þiddet ve nefret bu kadar yaygýn deðildi ve toplum tarafýndan ayýplanýyordu. Þimdi matematikten anlamayan mühendisler, toplumdan anlamayan sosyologlar, insandan anlamayan sosyologlar, felsefe bilmeyen filozoflar, tarih bilmeyen tarihçiler, þiirden anlamayan þairler, yazýdan anlamayan yazarlar ve okumayan, öðrenmeyen ve her þeyi bildiðini iddia eden insanlar arasýnda sýkýþýp kaldýk. Bu kadar cehalet nasýl mümkün olur aklým almýyor. Çocuklarýmýz senelerce okullara gidiyorlar ve öðrendikleri tek þey daha fazla test çözmek. Ýnsanlýk, edep, adabý muaþeret, adalet, dürüstlük, iyilik, yardýmseverlik, dayanýþma; tarih, felsefe, sosyoloji,  edebiyat, sanat, insaný insan yapan erdemler öðretilmiyor çocuklara. Yalnýzca sýnavda nasýl baþarýlý olunur, diðer insanlarýn önüne nasýl geçilir, bu vahþi ormanda hayatta kalmak için ne gibi vahþilikler yapýlabilir gibi ilkellikler öðretiliyor. Yalnýz görülmeyen ya da görülmek istemeyen bir gerçek var ki bu korkunç deðirmen günün birinde kendini öðütecek ve tarih bizlerden aptal ve ahmak varlýklar olarak bahsedecek.

            Tüm bu sebeplerden yaþadýðýmýz dönem itibarýyla artýk “insan insanýn zehrini alýr.” diyemiyorum maalesef.  Çaðýmýzda bu konuda söyleyebileceðim yegâne þey; “Ýnsan insaný zehirler.” Acý ama gerçek olan bir durum bu. Çünkü artýk huzuru yalnýzca ve yalnýzca asil yalnýzlýðýmda bulabiliyorum ben.