Ýsmet Özelle Þiire Doðru Yolculuk

‘’Ýnsan kendinin en sahici dilini, authentique(otantik) anlaþma gücünü devreye sokabilirse þimdi içinde bulunduðu durumdan çýkabilir. Þüphe yok ki þiir insanýn hangi yolda yürüyeceðini gösterebilecek bir etkinlik görevini yüklenemez. Onun yüklendiði yalnýzca insanýn kendi olmayý önemsemesidir. Kendi olmayý önemsemeyen insan, dünyadaki yerini alma onuruna da kavuþamaz. Ýnsanýn kendi olmayý önemsemesi ancak kendisi hakkýnda bir bilgi, bir bilinç hem içkin ( immanent-içkin- ) hem aþkýn ( transcendant-Aþkýn- ) bir kavrayýþ elde etmesiyle mümkün olur. Bu bilgiyi, bu bilinç ve kavrayýþý elde etmenin yolu, insan hayatýnda þiire gereken yeri vermekten geçer. Ýsmet Özel.”

Ýsmet Özel'in bu derinlikli sözleri, þiirin insanýn kendi özünü bulmasýndaki rolünü vurguluyor. Þiir, bir yol gösterici olmasa da, insanýn kendisini anlamasý ve içsel bilinç kazanmasý için bir alan açýyor. Kendi olmayý önemsemek, dünyada bir yer edinmenin de kapýsýný aralýyor. Özel'in hem içkin hem aþkýn kavrayýþ vurgusu, insanýn hem kendi iç dünyasýnda hem de evrensel düzlemde bir bilinç geliþtirmesi gerektiðine iþaret ediyor. Ve bunu mümkün kýlmanýn yolu, hayata þiiri katmaktan geçiyor. Ýnsan kendini anlamadan var olabilir mi? Belki de en büyük yanýlgýmýz, yaþamýn içinde sürüklenirken durup kendimize dönmeyi unutmamýzdýr. Kendi olmayý önemsemeyen, ne istediðini bilmeyen bir kiþi, bu dünyada iz býrakabilir mi gerçekten? Ýsmet Özel’in söylediði gibi, þiir bir yol gösterici deðildir. Ama insana kendi özüne dair bir bilinç kazandýrýr, ona kendini duyma yetisini sunar.

Bazen, kendi varlýðýmý sorgularken kelimeler beni yönlendiriyor. Bir kitapta, bir þiirde, bazen bir sokak lambasýnýn soluk ýþýðýnda kendimi görüyorum. Ýnsan, kendine sorular sorduðu sürece büyür mü, yoksa sadece daha derin bir bilinç mi kazanýr? Kendi olmak, hayatý tüm duyularla yaþamak, acýyý da, sevinci de sahiplenmek deðil mi? Ben kendimi kaç kere aradým, kaç kere kaybettim bilmiyorum. Ama her seferinde bir cümlenin içinde yeniden buldum. Belki bir þiirin dizelerinde, belki eski bir mektubun satýr aralarýnda. Çünkü insan kendi sesine kulak verdiðinde, dünyadaki yerini alma onuruna da kavuþur. Bazen insan kendini bulduðunu sanýr, ama aslýnda kaybolmuþtur. Kendi olmak, sadece bir tercih deðil; bir mücadeledir. Belki de en büyük yanýlgýmýz, kendimizi toplumun biçtiði rollere hapsetmemizdir. Ýçinde bulunduðumuz çevre bizi þekillendirirken, biz farkýnda olmadan kendimizi unutuyoruz. Kendi olmayý seçmek, bazen yalnýz kalmayý da göze almak demektir. Ama yalnýzlýk, her zaman bir eksiklik deðildir; bazen en büyük tamamlayýcýdýr. Sessizliðin içinde duyulan gerçek ses, insanýn özüne dokunan sestir.

Ýsmet Özel, þiirin insana kendini anlama gücü sunduðunu söylüyor. Þiir yol göstermez; ama insaný içine döndürür. Gerçek yolculuk, dýþarýda deðil, içeride baþlar. Ýnsanýn kendi varlýðýný anlamlandýrmasý için kelimelerin dokunuþuna ihtiyacý vardýr. Belki de en büyük soru þudur: Kendi olmayý baþarabilen insan, dünyaya gerçekten iz býrakýr mý? Yoksa iz býrakmak için toplumun kalýplarýna uymak mý gerekir? Kendi olmayý seçtiðimizde, içimizdeki sessizlik konuþmaya baþlar. Ve o sesi duyduðumuzda, artýk dönüþü olmayan bir yolculuða çýkmýþ oluruz. Kendi olmak, sadece var olmak demek deðil. Kendi olmak, hayatýn gürültüsüne karþý sessizliði seçmek demektir. Çünkü insan ancak sessizlikte kendini duyar.

Baþkalarýnýn çizdiði sýnýrlarýn ötesinde, kendime ait bir yer arýyorum. Kalýplara sýðmayan düþüncelerimle yürüdüðüm bu yolda, ne kadar yalnýz olsam da aslýnda en çok kendime yakýným. Kendini bulmak, bazen kaybolmayý gerektirir. Kaybolmak, yanlýþ yollara sapmak deðil; yeni yollarý keþfetmek demektir. Ýnsan kendini kaybettiðinde, aslýnda yeniden þekillenir. Kendi sesimi duyduðum an, dünyadaki yerimi hatýrlýyorum. Ýsmet Özel’in dediði gibi, kendini önemsemeyen insan, bu dünyada gerçek bir yer edinemez. Ve ben, bu dünyada bir iz býrakmak istiyorum—ama yalnýzca kendim olarak. Sessizliðimi konuþmaya devam ediyorum. Ýçimdeki yankýya kulak veriyorum. Çünkü biliyorum ki, gerçekten yaþamak, kendini anlamakla baþlar.

Kendi olmanýn tek bir kalýbý yok; herkesin bu yolculuðu farklý. Kimisi sessizlikte bulur kendini, kimisi kalabalýkta. Kimisi yazarken kendini keþfeder, kimisi konuþurken. Bazýlarý baþkalarýna kendini anlatýrken tanýr ruhunu, bazýlarý sadece içsel monologlarla kendini çözmeye çalýþýr. Kendi olmak, durmaksýzýn deðiþen, dönüþen bir süreç gibi… Ýnsan dün düþündüðünü bugün sorgular, geçmiþte doðru sandýðýný gelecekte farklý yorumlar. Kendini bulmak dediðimiz þey belki de hiç bitmeyen bir yolculuk. Herkes kendi olmanýn farklý bir þeklini yaþýyor çünkü herkesin hikâyesi kendine özgü. Kendi olmak, sürekli dönüþen bir süreç… Ýnsan yaþadýðý deneyimlerle, karþýlaþtýðý insanlarla, okuduðu kitaplarla, duyduðu þarkýlarla deðiþir. Dün doðru gelen bir þey, bugün sorgulanabilir; bugün hissettiðin bir duygu, yarýn baþka bir anlam kazanabilir. Belki de insanýn en büyük yanýlgýsý, kendini belli bir noktada tamamlanmýþ sanmasýdýr. Oysa kendimizi her gün yeniden yaratýyoruz. Yeni düþünceler ekleniyor, eski bakýþ açýlarý etkiliyor. Kendimizi bulduðumuzu düþündüðümüz an, aslýnda yeni bir arayýþ baþlýyor.

Kelimeler, insanýn iç dünyasýný büyüten, geniþleten, bazen de altüst eden en güçlü araçlardan biri. Okuduðun kitaplar, þiirler, heceler… Bunlar benim düþüncelerini þekillendirdi, beni deðiþtirdi, bana yeni pencereler açtý. Bir cümlede bazen kendimizi buluruz, bazen kayboluruz. Þiirin içindeki bir derinlik, zihnimizde unutulmuþ bir duyguya dokunur. Bir kelimenin taþýdýðý anlam, yýllar sonra bile içimizde bir iz býrakýr. Bazý kelimeler insanýn içine iþleyen bir müzik gibi deðil mi? Bir þiirdeki derinlik, bazen yýllar önce unutulmuþ bir hissi geri getirir. Bazý dizeler adeta ruhumuza iþlenir; ne zaman tekrar okusak, ayný duyguyu yeniden yaþarýz.

Nazým Hikmet
"Sen, bana ýþýk verdin, ben sana gözlerimi."

 Cemal Süreya
"Ýmkâným yoktu, sevdim."

 Özdemir Asaf
"Sana gitme demeyeceðim ama gitme, Lavinia."

Her biri aþkýn farklý bir yüzünü, derinliðini ve çeliþkisini anlatýyor.

Edip Cansever
"Gökyüzünü biraz daha yaklaþtýr bana, seni biraz daha seveyim."

Turgut Uyar
"Ýkimiz birden sevinebiliriz, göðe bakalým."

Bazý duygular vardýr, anlatýlmakla eksilir, yazýlmakla tamamlanýr. Aþk da öyledir. Söze dökülmeyen bir aþk, eksik kalýr; ama anlatýlýnca kelimeler bile yetersiz gelir. Þairlerin dizelerinde, aþk bazen bir özlem, bazen bir kavuþma, bazen de zamansýz bir ayrýlýðýn hüznüyle þekillenir. Aþkýn kelimelere sýðmadýðýný iddia edenler var. Ama belki de aþk, en çok kelimelerde yaþar. Bir mýsra’nýn içine saklanan duygu, bir harfin eðiminde taþýnan hüzün… Bazen tek bir sözcük, kalpte bir çaðlayan gibi yankýlanýr. Ýnsanýn kendini en çýplak haliyle gördüðü an, aþkla yazdýðý satýrlarda saklýdýr. Çünkü aþk, sadece bir his deðil; bir bilinç, bir farkýndalýk, bazen de bir yanýlgýdýr. Ama ne olursa olsun, þiir aþký insaný huzurlu kýlar. Her aþkýn içinde bir dize gizlidir. Ve bazý dizeler, aþký sonsuza kadar taþýr. Bazý duygular vardýr, sessizce gelir ve kalbe yerleþir. Aþk da bunlardan biri deðil mi? Onu tarif etmeye çalýþtýkça eksilir gibi görünür, ama yine de en çok kelimelerle yaþar. Þairler, bu eksilmeyi göze alýp kelimelere sýðdýrmaya çalýþmýþ aþký.

Bazen bir dizede bulursun kendini. Bir sözcüðün içinde saklý bir his, seni bambaþka zamanlara götürür. Cemal Süreya’nýn yarým kalan cümlelerinde, Edip Cansever’in gökyüzünü daha yakýn istemesinde, Nazým Hikmet’in “Sen, bana ýþýk verdin, ben sana gözlerimi” demesinde bir þeyler bulur insan kendine dair. Çünkü aþk sadece karþýdaki kiþiye duyulan bir his deðil, bazen kendini tanýmanýn da en derin yoludur. Þiirin büyüsü de buradan gelir; hem aþka dair bir anlatý, hem kendini keþfetmenin bir kapýsý olarak, vesselam.

Mehmet Aluç

Kaynak: Ýsmet ÖZEL, Þiir Okuma Kýlavuzu, Þule Yay, Ýst. 2002