Gün gelir, gökyüzünden uzanan görünmez adalet terazileri kurulur yeryüzüne. O terazilerde tartýlýr kalplerin aðýrlýðý, niyetlerin saf suyu, dillerin söylediðiyle ellerin yaptýðý arasýndaki uçurum. Zaman dedikleri, döne döne yontar insanýn etini, kemiðini; ama en çok da ruhunun kývrýmlarýnda saklý sýrlarý lime lime döker ortalýða. Çünkü ilahi adalet, sessiz bir ýrmak gibi akarken, taþlarýný sabýrla yuvarlar. Kimi zaman sessizce bekler, kimi zaman çaðlayan olur ama asla yolunu kaybetmez.
 
An gelir, haksýzlýktan kurulmuþ kuleler, kâðýttan yapýlmýþ bir þehir gibi çöker. Çünkü Hakkýn tüyü hafiftir ama o tüy, gün gelir en aðýr daðlarý bile yerinden oynatýr. Ýnsan, ölümün nefesini ensesinde duymadan kendini ölümsüz sanýr. Biriktirdikçe biriktirir; altýn, gümüþ, toprak, isim, unvan, makam ve mevki. Oysa herkes çok iyi bilir ki kefenin cebi yoktur. Hiçbir servet, mezarýn soðuk taþýný ýsýtamaz. Hiçbir mal, vicdan azabýný susturamaz. Dürüstlük; bu erdem, dikenli bir yoldur; yürüyeni kanatýr, yorar, yalnýz býrakýr bazen. Ama en sonunda, göðsünde taþýmak için bir inci gibi saf bir yürek verir insana. Kimsenin hakký kimsede kalmaz.

Görünmeyen defterler tutulur, susan gözler yazar ve geceler, sabahlara borç býrakmaz. Bu dünya, öyle bir sahnedir ki: perde kapanýr, ýþýklar söner, alkýþ sesi duyulmaz. Herkes yalnýz çýkar son sahneye. Orada sorulan tek bir soru vardýr: “Dürüst müydün, insan mýydýn? Ýnsan olarak doðdun ama insan olarak yaþayabildin mi?” ve iþte o zaman anlarsýn: topraða düþen terin, dökülen gözyaþýnýn, iç çekiþlerin ve suskun kalýþlarýn bile hesabý tutulurmuþ. Ýlahi adalet, gecikse de asla unutmazmýþ.
 
Ýnsan adý verilen varlýk ne kadar da narin bir terazinin kefesinde yürümektedir esasýnda. Bir yanda kendi hakký, diðer yanda baþkasýnýn. En küçük dengesizlikte, hayatýn bütün direkleri sarsýlýyor. Çünkü kul hakký, görünmeyen bir sýnýr gibi çekilmiþ aramýza; aþan yanar, çiðneyen batar. Ýnsan, bir çift gözde yankýlanan kederi hafife alýr çoðu zaman. “Ne olacak, unutur, unutulur. Yaptýklarým yanýma kar kalýr. Ben haklýyým ve diðerleri her zaman haksýz.” der, geçer. Oysa kul hakký, unutulmaz, affedilmez. Sessizliðin arasýnda ince bir sýzý gibi dolaþýr, insanýn göðsünde yeri hiç dolmayan bir boþluk býrakýr.
 
Biliyor musunuz? Kul hakký öyle garip bir þey ki.  Bazen yediðin lokmanýn tadýný kaçýrýr. Bazen de en parlak ýþýklarýn altýnda bile karanlýk bir gölge gibi düþer yüzüne. Çünkü insan, yalnýzca baþkasýnýn malýný deðil, bazen onun onurunu, itibarýný, huzurunu da çalar. Bunlar öyle kolayca geri verilecek þeyler deðildir.
 
Ölüm var insanoðlu, iyi ki ölüm var. Kefenin cebi yok. Ne para, ne makam, ne þöhret, ne makam, ne mevki, ne de baþka bir þey.  Hiçbiri gitmez insanla birlikte. Ama kul hakký gider. Yakasýna yapýþýr insanýn. O yüzden bazen en büyük zenginlik, ardýnda helal edilmiþ bir dua býrakmaktýr. Çünkü bir gün herkes, kendi terazisinin önüne dikilecek. Hayat kýsa. Dünya malý göz alýcý bir serap. Ama hak, suda yürüyen ateþ gibi.  Dokunmaya kalkarsan yanarsýn. Çünkü kul hakký, mahþer günü insanýn boynunda en aðýr zincir olur. Ýþte bu yüzden, insanýn en büyük sýnavý dürüstlükte deðil, adalette; baþkasýnýn hakkýný kendi hakký kadar kutsal bilmekte saklý. Belki de bu yüzden, helallik istemek, insanýn kendine verebileceði en büyük özgürlüktür.
 
Gökyüzü alçaldýðýnda, bulutlarýn arasýndan süzülen her ýþýk, bir hesabýn görüldüðünü fýsýldar. Ýnsan, bu dünyaya bir su misali akar; kimisi berrak, kimisi bulanýk. Ama nehirler sonunda denize dökülürken, her damla kendi rengini býrakýr kýyýya. Ýlahi adalet de böyle iþler: sessiz, derin ve kaçýnýlmaz. Bir gün herkes, o son bakýþý atacak geriye. Eller boþ, yürekler aðýr. Yalanlar, ihanetler, çalýnan her nefes, ekilmeyen her tohum hepsi bir gün topraðýn altýndan filizlenir. Çünkü hiçbir þey kaybolmaz; sadece dönüþür. Birinin gözyaþý, ötekinin alnýna düþen ter olur. Birinin haksýzlýðý, ötekinin yükünü aðýrlaþtýrýr. Ama denge, en beklenmedik anda tecelli eder. Bu dünya bir rüya sahnesidir. Perde indiðinde, oyuncular kostümlerini çýkarýr. Altýnda kalan, sadece insanýn kendi yüzüdür. Servetler, unvanlar, gururla biriktirilen o boþ hayaller.  Hepsi birer maskeden ibaret. Ölüm, en büyük müfettiþtir; kimseyi geçirmez o kapýdan fazlasýyla. Yalnýzca dürüstlük, yalnýzca iyilik, yalnýzca insanýn kendine ve baþkasýna verdiði sözler kalýr geriye. Belki bugün haksýz kazananlar gülüyor. Belki bugün doðrular yalnýz. Ama unutma: Gecenin en karanlýk aný, þafaðýn en yakýn olduðu andýr. Her þey yerini bulacak. Çünkü bu dünya bir köprü; aþan geçer, kalan çürür. Ýnsan, bu köprüden geçerken, sadece yüreðinde taþýdýðý ýþýðý götürür. Bu cýlýz nefeslerimizde yankýlanan her sitem, her çýðlýk; bir zamanlar göðsümüzde harlanan o yangýnlarýn külleri. Sanýrýz ki, gölgesini bile düþüremediðimiz bu dünyada, hakkýn terazisi þaþtý, adalet sustu. Oysa her fýsýltý, her gizli hesap, zamanýn o sessiz, görünmez eliyle yazýlmakta. Kimi, ardýnda býraktýðý yýkýntýlarýn üzerine bir þato diktiðini sanýr, yükselir de yükselir. Ama bilmez ki, o þatonun temeli çürük, her an yýkýlmaya mahkûmdur. Bilmez ki, ardýnda býraktýðý o çýðlýklar, bir gün kendi vicdanýnýn en derin köþesinde yankýlanacaktýr. Þimdi insan, bir an durmalý ve düþünmeli: Kim, bu dünyadan yanýna ne alýp gidebildi? Altýnlar, gümüþler, ihtiþamlý unvanlar. Hepsi, birer toz bulutu gibi daðýlýp gitmeyecek mi? Kefenin cebi yok, evet. Ama ruhun da bir yükü var, deðil mi? Bu fani bedenden sýyrýldýðýmýzda geriye kalan, sadece yaþadýklarýmýzýn deðil, yaþattýklarýmýzýn da yankýsý olacak. Her haksýz kazanç, her gasp edilmiþ hak, ruhun defterine birer mühür gibi basýlacak. O mühürler, mahþerin o büyük duruþmasýnda, en çýplak haliyle önümüze serilecek.
 
Adalet, öyle bir kavram ki, sadece bu dünyevi yasalarla sýnýrlý deðil. O, evrenin ta kendisiyle örülmüþ, zamanýn ötesinde bir hakikat. Bir tohum atarsýn topraða, ne ekersen onu biçersin. Bu kadar basit, bu kadar gerçek. Kimi, ekmeden biçmeye kalkýþýr; baþkasýnýn emeðine göz diker. Ama o da bilmez ki, o hasadýn tadý acýdýr, midesinde bir düðüm gibi kalýr. Sonunda, o düðüm çözülene dek huzur bulamaz.
 
Ölüm, iyi ki var ölüm. O büyük eþik. Kimi için bir son, kimi için bir baþlangýç. Ama her ne olursa olsun, kaçýnýlmaz bir gerçek ve belki de hayattaki tek gerçek. Bu gerçek, tüm hesaplarý sýfýrlar. Tüm dünya malý, tüm unvanlar, tüm ihtiraslar o eþikte kalýr. Geriye kalan nedir? Bir vicdanýn rahatlýðý, bir kalbin huzuru; dürüstlük, namus, merhamet. Ýþte bunlar, ölümün ötesine taþýnýrken býrakýlabilecek miraslar. Hayat dediðimiz, bir nefeslik durak; bir oyun sahnesi. Rolün ne olursa olsun, sahneden ayrýlýrken nefretle deðil, huzurla ayrýlmak mühim. Kimsenin hakkýný gasp etmeden, kimsenin kalbini kýrmadan, incitmeden yaþayabildin mi? Ýþte asýl mesele bu. Unutmamak gerekir ki, o büyük mahkeme, sadece birilerinin kurduðu bir sistem deðil. O, kâinatýn ta kendisi. Her eylemimiz, her düþüncemiz, evrenin hafýzasýnda kayýtlý. Gün gelecek, o kayýtlar, kendi yüzümüze bir ayna gibi tutulacak. O aynada, en çýplak halimizle kendimizi göreceðiz. Kimi sevinçle, kimi hüzünle, kimi piþmanlýkla. Ýþte o an, ilahi adaletin eninde sonunda tecelli ettiðini, kimsenin hakkýnýn kimsede kalmadýðýný anlayacaðýz. Belki de o an, bu dünyevi çabalarýmýzýn ne kadar da boþ, ne kadar da anlamsýz olduðunu fark edeceðiz. O zaman, belki de geç olmadan, kalbimizin pusulasýný hakka ve adalete çevirebiliriz.
 
Ne güzel bir sözdür; "Allah'ýn deðirmeni aðýr döner ama ununu ince eler."