Ülke    Geneli

            Osmanlý dönemi vakýflarý üzerine yapýlan genel çalýþmalardan biri de Hasan Yüksel’in XVII. yüzyýlda Osmanlý toplumunda vakýflarýn sosyal ve ekonomik hayattaki rolünü incelediði çalýþmasýdýr. Yüksel bu çalýþmada, incelediði döneme ait 1.663 vakýf kurucusu ve bunlarýn imparatorluk genelindeki daðýlýmý üzerine çeþitli tespitlerde bulunmuþtur. Bu çalýþmada, incelenen vakýflarýn kurucularýndan 1.081’i (% 65)  hür asýllý; 365’i (% 21,95) kul asýllý; 207’si (% 12,45) menþeleri/asýllarý belirtilmeyen; 10’u  (%  0,60)  da kurucusu belirtilmeyen olarak verilmiþtir.  Hür asýllý 1.081 vakýf kurucusunun 809’u (% 74,84) erkek, 272’si (% 25,16) kadýndýr. Kul asýllý 365 vakýf kurucusunun 170’i (% 46,58) erkek, 195’i (% 53,42) kadýndýr. Menþei belirtilmeyen 207 vakýf kurucusunun 175’i (% 84,54) erkek, 32’si (% 15,46) kadýndýr. 1.663 vakýf içinde kurucularý belirtilmeyen 10 vakýf hariç,  kurucularýndan 1.154’ü  (%  69,81) erkek, 499’u (% 30,19) da kadýndýr. 

Yüksel’in incelediði vakýflardan kurucularý belirtilmeyenler dýþýnda kalan 1.653 vakýftan 1.116’sý  (%  67,51)  Ýstanbul’da,  geri kalanlar ise Ýstanbul dýþýnda kurulmuþtur. Ýstanbul’da kurulan vakýflardan 676’sýný (% 60,57) erkekler, 440’ýný (% 39,43) da kadýnlar kurmuþtur. Ýstanbul’da kurulan 190 vakfýn kurucusu ise cariye yani kul asýllýdýr. Bu dönemde Ýstanbul dýþýndaki vakýf kurucularýnýn sayýsý, kurucularý belirtilmeyenler dýþýnda 540’týr. Bunlarýn 481’i erkek, 59’u da kadýndýr. Ýstanbul dýþýnda kurulan vakýflar içinde kadýnlarýn kurduðu vakýf yaklaþýk % 11’dir. Hasan Yüksel 1999’da yayýmladýðý bir makalede, VGM Arþivi’nde o zamana kadar tespit edilen 26.000 vakfiyeden,2.309’unun (% 8,88) kadýnlar tarafýndan kurulduðunu belirtmiþtir. Kadýnlarýn kurduðu bu vakýflarýn % 16,83’ü XVI. yüzyýlda, % 30,06’sý da XVII. yüzyýlda kurulmuþtur.

Yüksel, XVII. yüzyýldaki kadýnlarýn kurduklarý vakýflarýn artýþ sebebini, bu dönemin Osmanlý tarihinde,“Kadýnlar saltanatý olmasýnda aranabilir.”þeklinde ifade eder. Bu dönemde kurucusu kadýn olan vakýflarýn yaklaþýk % 90’ýný hanedan mensubu kadýnlar, Osmanlý yönetici ve elit sýnýfýnýn kýzlarý ya da anneleri kurmuþtur. Çok azýnýn kurucusu toplumun diðer kesimindeki kadýnlardýr. VGM Arþivi’nde 2015 yýlýnda yapýlan bir incelemede zeyilleri (ekleri) ile birlikte 27.419 vakfiyesi mevcut vakýf tespit edilmiþtir. Bu vakýflar içinde kurucusu kadýn olanlarýn sayýsý 3.746’dýr (% 13,66). 27.419 vakfiyeden 6.026’sý (% 22) payitaht Ýstanbul’da kurulmuþtur. Bu sayý bize imparatorluk genelinde kurulan yaklaþýk beþ vakýftan birinin Ýstanbul’da kurulduðunu ortaya koymaktadýr. Burada belirtilen Ýstanbul’daki vakýf kurucularýndan 1.595’i (% 26,47) kadýndýr. Ýstanbul’daki kurucusu kadýn olan vakýflar, Osmanlý genelinde kurulan vakýflarýn % 5,82’sini; kurucusu kadýn olan vakýflarýn da % 42,58’i teþkil etmektedir. Bu son ifadeden yola çýktýðýmýzda kadýnlarýn kurduklarý vakýflarýn yarýya yakýný Ýstanbul’da kurulmuþtur.  Hüseyin Çýnar Osmanlý Toplumunda Vakýf Kuran Kadýnlar

Turkish Studies –INTERNATIONAL BALKAN UNIVERSITY 30 March/Mart 2020 Memlüklerde Ýlmî Hayat ve Kadýnlarýn Ýlmî Hayattaki Yeri Muhammet Yýlmaz - Nagihan Emiroðlu

Salim Aydüz Prof. Dr 2016 NÝSAN / DERÝN TARÝH

Vedat TURGUT-Kuruluþ dönemi vakýflarý-Yüksek Lisans Tezi)

M. Hasýrcý- Büyük Osmanlý Tarihi

Vakýflar Dergisi Aralýk 2019/52 Abdullah Çakmak Dr. Öðr. Gör.

Hüseyin Çýnar Osmanlý Toplumunda Vakýf Kuran Kadýnlar

Samettin Baþol’un XV. yüzyýl Bursa’sý 

Yakup Tuncer XV. yüzyýlda Bursa’da kurulan vakýflar

Hale Demirel’in XVI. yüzyýlýn ilk yarýsýnda (1500-1550) Bursa’da kurulan kadýn vakýflarý

Ömer Demirel Sivas Kadýn vakýflarý

Semiha Nurdan Ankara’ Vakýf Kuran Kadýnlar

Ýbrahim Köse Ankara da Kadýn vakýflarý

Alaattin Dolu 18. Yüzyýlda Kudüs’te Kadýn ve Kadýn Vakýf Kurucularý

Kerima Filan, Bosna-Hersek kadýn vakýflarý

Rudina Hallaçi XVII-XIX. yüzyýllarda Arnavutluk kadýn vakýflarý

1600 tarihli Ýstanbul Vakýflarý Tahrir Defteri Mehmet Canatar

Hasan Yüksel XVII. yüzyýlda Osmanlý toplumunda vakýflarýn sosyal ve ekonomik hayattaki rolü

TAÞ Yasin XVIII. YÜZYILDA ÝZMÝR’DE HAYIRSEVER BÝR KADIN: MEHMED PAÞA KIZI AYÞE HANIM VE VAKFI Cihannüma Tarih ve Coðrafya Araþtýrmalarý Dergisi Sayý V/1 – Temmuz 2019     

Ýzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Yayýn No: 29 Ýzmir, Aralýk 2022 ÞEHÝR, KADIN VE HAYIRSEVERLÝK: OSMANLI DÖNEMÝ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     ÝZMÝR KADIN VAKIFLARI Yasin Taþ Doç.Dr.Harran Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü

Hüseyin Çýnar Ankara’da Vakýf Kuran Kadýnlar

OSMANLI TOPLUM HAYATINDA STATÜ SAHÝBÝ BÝR KADIN: HACI HAFÝZE HANIM” Tokat Gaziosmanpaþa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araþtýrmalarý Dergisi. Sonbahar Özel Sayý 2020

Ýktisadi ve Ýdari Bilimlerde Güncel Araþtýrmalar Cetinje 2020 MISIR VALÝSÝ MEHMET ALÝ PAÞAʼNIN KIZI PRENSES

ZEYNEP HANIMʼIN BÝLÝNMEYEN PARA VAKFI Kadir Arslanboða Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi,

Ýktisat Bölümü