Kitap Ýnceleme Yazýsý

Kitap Adý: Tiranlýk Üzerine

Alt Baþlýk: Yirminci Yüzyýldan Yirmi Ders

Yazarý     :  Timothy Snyder  (1969-…)

Yayýnevi : Olvido Kitap

Baskýsý    :Þubat 2019, Ýstanbul, 5. Baský, 107 Sayfa

Barkodu : 9786058259300

     Her yaz sonu soðuklar bastýrmadan kýþ hazýrlýðýmý yaparým. Önce okuyacaðým kitaplarý belirler, imkânlarým ölçüsünde temin ederim. Bu aydan sonra da turþu ve reçel hazýrlýðýna baþlarýz. Ama önce kitap. Altý ay süresince okuyacaðým kitabým hazýr sayýlýr. Belki ilginizi çeker düþüncesiyle bir kýsmýnýn fotoðrafýný ekte paylaþýyorum. Çünkü ne kadar çok insana seçkin kitaplar okumayý kabullendirebilirsem, ortak deðerlerimiz daha da artmýþ olacak. Sosyal tamirat/tadilat ivme kazanacak. 25 gün süren þehir dýþý seyahat ve ziyaretlerimiz bitti.

Seyahatlerde de kitaplardan ayrý kalmasam da dost iliþkileri ve tarih, doða sevgisi daha aðýr basýyor.

     Listemdeki kitaplar içerisinde sayfaca en küçük hacimli olan bu kitaptan okumaya baþladým.

Kýsa ve öz ilkesel öðretiler sunan muhteþem bir kitap. Bir günde rahatlýkla okunabilir.

Eric Hoffer’in, “Kesin Ýnançlýlar” kitabýnýn daha yalýn ve güncel bir yorumu diyebilirim.

Yazar, ABD’de yaþayan bir tarih profesörü. Totaliler yönetimler hakkýnda araþtýrmalar yapmýþ, tarihsel olaylarýn sosyolojik ve psikolojik etkilerini çok iyi gözlemleyen güçlü bir kalem, etkin bir yazar.

     Bu tür kitaplarý tekrar tekrar okuyunca insan demokrasi, hukuk, özgürlük, insan haklarý, ifade hürriyeti, toplumsal mutabakat gibi temel ve öncelikli deðerlerin önemini daha iyi özümsüyor.

Bilim, adalet, sanat, felsefe ve ahlaki ilkelerin/deðerlerin bir toplumda siyasallaþma ve dindarlaþmaya ihtiyacý yoktur. Böyle bir durum yaratýldýðýnda, toplumda kutuplaþmalar, ayrýþmalar, otoriterleþmeler, yozlaþmalar, tek tip insan oluþturma gayreti pazar bulmaktadýr.

Böylesi durumlar genel kabul gördüðünde, evrensel ve bilimsel ilkeler; baðýmsýzlýðýný, doðruluðunu,

genelliðini, ölçülebilirliðini kaybeder ve etki alanýný kýsýtlar.

Bilim, sanat, inanç, düþünce ve felsefe birbirini tamamlayabilir fakat biri diðerine indirgenemez ve muhtaç býrakýlamaz. Biri diðerinde kaybolmamalý ve dönüþtürülmemeli. Kepçe kazanda erimemeli.

Kazan da ateþ üstünde delinmemeli.

     Yazar bu eserinde tüm dünya ülkelerinde, özellikle ABD, Almanya, Ýngiltere, Fransa, Ýtalya ve Rusya’daki yönetim sorunlarýný tarihi perspektiften inceleyerek, yirmi makale þeklinde dile getirmiþ

ve sorunlara ilkesel yaklaþýmýný de mantýk süzgecinden geçirerek, edebi bir anlatýmla esere dönüþtürmüþ.

     Toplumlarý ayakta tutan, kalýcý ve sürdürülebilir kýlan, asýl olan ortak niyet, beklenti, ideal ve öðretilerdir. Anayolda buluþanlar, tali yollara takýlmamalarý gerekiyor. Moral deðerlerimizle

Pozitif enerji yaratamýyor, empati kuramýyor, umut ve güven duygularýmýzý taze tutamýyoruz.

Bilgi bilime, bilim teknolojiye, deneyim üretime, hammadde ürüne dönüþemiyor.

Ýdeolojik ve inanç tabanlý saplantýlar, yönetme hýrsý ve arzusu, tepeden bakma hezeyaný maalesef

toplumsal zemin kaymasýna ve enerji israfýna neden oluyor.

     Bilimsel öðreti ve yöntemleri, toplumun her alanýna yaymak zorundayýz. Böyle olunca her eylem denetlenebilir, uygulanabilir, yanlýþlanabilir ve doðrulanabilir þekle bürünür.

Kimse tek, alternatifsiz ve vazgeçilmez konuma yükselemez. Toplum buna izin vermez.

Bir usta, üstadýný geçememiþse, görevini de yetiþtirdiði diðer ustalara býrakamýyorsa, fikir ve gönül dünyasýný sorgulamalýdýr.

     Bilim, sanat, felsefe, etik ve estetik toplumsal kodlarý yerleþik toplumlar bireysel tercih, irade ve özgürlüðe önem verirler. Bu atmosferi yaþamýn her alaný, zemini ve zamanýna yayan toplumlar;

Þeyh, hoca, mehdi, kutup, þef, baba, efendi, sultan, reis, führer, baþbuð ve benzeri otoriter, metafizik, mitolojik, efsanevi, sipiritüel kült bir þahsiyete birinci derecede ihtiyaç hissetmezler.

Toplumsal ortak bilinç seviyesi yükseldikçe bu talep ve beklentiler azalacaktýr.

Devlet en güçlü olmalý, devletin gücünün yedeði, alternatifi ve paraleli düþünülemez/kabul edilemez.

Devlet de, milletin ortak deðerleri üzerine bina edilen tam demokratik, hukukun üstünlüðünü ve baðlayýcýlýðýný tüm hücrelerine yaymýþ, sosyal ve laik bir devlet olmalýdýr.

Bir toplum neden bu düzeyde bir yapýya kavuþamadýðýný, tüm bireylerin sorgulamasý ve bu uðurda

Bir çaba göstermesi gerekir.

     Zaman zaman dostlarýmla, okurlarýmla, sosyal medya takipçilerimle müzakere ediyoruz.

Çoðunlukla yöneltilen bir soru var: “Bu toplum nasýl düzelir, nasýl kurtuluruz”

Kurtulmayý dert edinmiþ ve sorularýmýzýn arasýna katmýþsak, bir þeylerin istenen/özlenen düzeyde olmadýðýný kabul ediyoruz demektir. Bu bir özeleþtiri, ikrar ve iyi niyet göstergesidir. Teþvik olsun diye zaman zaman dile getiriyorum. Övgü ve alkýþ, bilgi birikimime bir þey katmaz elbette. Ayda ortalama on kitap, günde yüz sayfa okuyabiliyorum. Ve planlamama bakýnca bana zaman yetmiyor. Bu durumu hiç kitap okumayan bir yakýnýma iletince, “senin baþka iþin yok, okuyup yazýyorsun” deyiverdi.

Bu lafýn altýnda kalýnýr mý?  “baþka iþi olmayan/kalmayanlar mý sadece kitap okuyor” deyince savunmasýnýn geçersiz olduðunu idrak etti. Tabi ki ayný özveriyi, ideali ve hedefi baþkasýndan bekleyemeyiz. Ama mademki nasýl kurtuluruz diye soruyoruz cevaplayayým:

“Toplumumuzdaki okuma yazma bilenlerin en az %10 unun, en azýndan baþlangýç seviyesi olarak

Benim okuduklarýmýn %10’unu okuyup/anlayýp uygulayabilirlerse, geliþmiþ/kalkýnmýþ toplumlarla aramýzdaki farký kapatmaya baþlarýz.

Yoksa daha ürettiði çöpü nereye atacaðýný bilmeyen, toplumsal duyarlýlýðý zayýf, milli deðer deyince

Sadece tarihsel kahramanlara ilgi duyan, övgü yaðdýrmaktan öteye geçemeyen, mevcut doðal kaynaklarýný deðerlendiremeyen, doðaya, insana ve diðer canlýlara sevgisi olmayan kalabalýklarla kalýcý ve kalkýnmýþ toplum nizamý tesis edilemez.

     Toplumu ve kendimize vatan kabul ettiðimiz bu topraklarý, en üst uygarlýk düzeyine çýkarabilecek

Ulusal Sosyal Bilimler Þurasý ve Ulusal Fen ve Teknoloji Þurasý kurulmalý ve bu alanda bilgi, birikim, deneyim ve söyleyecek sözü olanlar seferberlik aþkýyla en azýndan beþ yýl canla-baþla fikir ve proje üretebilmelidirler.

      Bu konularý, dört kitabýmda ayrý ayrý ve detaylý iþledim. Bilgi, görgü ve deneyimine inandýðým

Bu þuralara katýlabilecek 500 bilge þahsiyet sýralayabilirim. Toplum ve tüm insanlýk adýna bir araya gelebilseler, günümüz ve yarýnlarýmýz adýna mucize bir kazaným olur. Fakat gelin görün ki, böyle bir ideal yaklaþýmýn, iyi niyet hamlesinin reel ve uygulanabilir bir karþýlýðý yok maalesef.

Kiminin politik görüþüne uymayacak, kimisi mevcut idarece veto yiyecek, kiminin farklý inançlarý aðýr basacak, bazýsý farklý bir makam ve maddi beklenti içinde olacak, sevmediði insanlarla birlikte olmak istemeyenler çýkacak, bazýsý þüphe, korku ve endiþeyle yaklaþacak, akademik rekabet ve kýskançlýk içinde olanlar soðuk bakacak, özel ve özerk bir pazarlýðý olanlar çýkacak, kendisini sorumlu hissettiði

liderlerden icazet almak isteyenler çýkacak…..

Oysa ki ben, bu farklýlýklarýný fark edip, hissetsem de hepsine ortak bir ideal uðruna ve hatýrýna

Ýlgi duyuyor ve sevebiliyorum.

     Ne zaman kurtuluruz diyorsanýz, “sosyal bir aþure çorbasý kaynatýp, içinde tuz, þeker, su, bakliyat olarak kaybolup, ortaya çýkan ortak tada razý olabiliyorsak” derim.

Samsun, 27/07/2019

Ali Rýza Malkoç

#armozdeyis