BÝLGE KARDEÞLER

Vakti zamanýn birinde; her bir sözden, izden ve gizden anlam çýkaran bilge üç kardeþ varmýþ.

Yaþlý babalarýnýn yaþam direncini yitirmekte olduðunu, bedeninden çýkacak ruhu Tanrý katýna götürmek için bir ölüm meleðinin kanat çýrptýðý anlayan kardeþler babanýn huzuruna çýkýyorlar.

En büyükleri, bir vasiyetinin olup olmadýðýný soruyor.

“Var,” diyor yaþlý baba.  “Altýnlar ve ticarethane en büyük olanýnýzýn. Gümüþler ve hayvanatlar ortancanýzýn. Tarla tokat ise en küçüðünüzün.  Bunlara sahip olabilmeniz için tek þartým þu. Beþ günlük yol ötesindeki memleketin en büyük kadýsýna gidecek, ondan uygundur fetvasýný aldýktan sonra taksim yapacaksýnýz.”

Bilge kardeþler, ruhunu ölüm meleðine teslim eden babalarýna son görevlerini yerine getirdikten sonra memleketin en büyük kadýsýna gitmek üzere yola koyuluyorlar.

Beþinci günü de yol teperlerken bir deve izine rastlýyorlar.

Büyük kardeþ   : “Bu deve sahibinden kaçýyor.”

Ortanca kardeþ: “Bu devenin kuyruðu yok.”

Küçük kardeþ   : “Bu devenin arka sol ayaðý aksak olduðu gibi sað gözü de kör.”

Bir süre sonra bir çeþme baþýndaki söðüt aðacýnýn gölgesinde dinlenen bilge kardeþlerin yanýna elinde sopasý olan bir adam geliyor. Selam sabahtan sonra adam, kaybettiði devesini aradýðýn söylüyor. Büyük kardeþ, “Deveyi dövüp kaçýrdýn mý yoksa?..” deyince adam, “Huysuzluk yapýnca bu sopayla biraz okþadým(!),” diyor. Ortanca ve küçük kardeþler, devenin bazý özelliklerini söyleyince adam bunlardan iþkilleniyor. “Devemi ya sattýnýz, ya da kesip etinden yediniz!” deyip, daha baþka sözlerle bas bas baðýrýyor. Onlarla baþa çýkamayacaðýnýz anlayýnca, “Sizi baþkadýya þikayet edeceðim!” dediði gibi ayrýlýyor. Büyük kardeþ, “Bekle! Biz de ona gideceðiz! Birlikte gidelim!” diye arkasýndan seslense de adam hýzla uzaklaþýyor.  

Bilge kardeþler, akþamüzeri kente geliyorlar. Baþkadýnýn evini öðrenip kapýsýna vardýklarýnda devesini kaybeden adamla karþýlaþýyorlar. Adam, “Sizden þikayetçi oldum. Kadý efendiye gidiyoruz,” deyip önlerine düþüyor. Bilge kardeþler ve adam, baþkadýnýn huzuruna çýkýyorlar. Baþkadý, adamýn þikayetini bir kez daha dinliyor. Kardeþlere de savunmalarý için söz veriyor.

Büyük kardeþ   : “Baþkadý hazretleri, bize bilge kardeþler derler. Uçan bir kuþun bile uçma nedenini az çok biliriz. Bu adamýn devesini yakalayýp satmadýk. Kesip, etinden yemedik.  Devesinin adýmlarý, normal yürüyen bir devenin adýmlarýna benzemiyordu. Adýmlar arasý çok fazla olduðundan kaçan bir deve olduðunu anladým.”

Ortanca Kardeþ  : “Kuyruðu olan bir deve iþerken sidiðini kuyruðu ile saða sola serpiþtirir. Bu deve kaçarken iþemiþ. Sidiði düz çizgi halindeydi. Ondan devenin kuyruksuz olduðunu anladým.”

Küçük kardeþ :  “Ayaklarýnda sorunu olmayan bir deve tabanýyla basar. Oysa bu devenin arka sol ayaðý tabanla deðil týrnaðý üzerinde basmýþ hep. Ondan arka sol ayaðýnýn aksak olduðunu anladým. Deve kaçarken, ara sýra sol taraftaki devedikenlerinin çiçeklerinden koparmýþ. Oysa sað taraftaki dikenlerin çiçekleri daha körpe olduðu halde onlara hiç dokunmamýþ. Bundan da devenin sað gözünün kör olduðunu anladým.”

Bu açýklamalardan ikna olan devesini yitiren adam, þikayetinden vazgeçiyor. Büyük kardeþ, buraya geliþ ve huzura çýkýþ nedenlerini arz ediyor. Baþkadý, daðýtýlan para, mal ve mülkün deðerlerini soruyor. Aldýðý yanýtlar sonrasýnda, taksimatýn uygun olduðunu söylüyor. Uzak yerden geldikleri için bilge kardeþlerle deveciyi akþam yemeðine davet ediyor.

Bilge kardeþler ve deveci adam, baþkadýdan izin isteyip kenti geziyorlar. Akþam karanlýðýna doðru geri geliyorlar. Baþkadýnýn davetiyle geniþ bir odaya geçtiklerinde mükellef bir yer sofrasýyla karþýlaþýyorlar. Sofraya oturup yemeðe baþlayacaklarý sýrada baþkadý; “Hay aksi,” diyor yüzünü ekþiterek. “Halledilmesi gerekli bir niza vardý. Onu unuttum. Gidip halledeyim. Sizler yemeðe devam edin,” deyip kalktýðý gibi dýþarýya çýkýyor.

Bilge kardeþlerle deveci, yiyecek ve içeceklerden tatmadan öylece kalakalýyorlar.

Büyük kardeþ   : “Bu kuzu çok nefis kýzarmýþ ama ne yazýk ki köpek sütüyle beslenmiþ.

Ortanca kardeþ:  “Þiþedeki þarabýn rengi çok güzel görünüyor ama mezarlýk üzümlerinden yapýlmýþ.

Küçük kardeþ   :  “Bu ekmek, kanamalý kadýn tarafýndan yapýlmýþ. Ayrýca, bu kadý var ya, memleketin en büyük kadýsý ama piç.”  

Uydurma bir görevle oradan ayrýlýp söylenenleri kapý arkasýndan duyan baþkadý, doðruca kasaba gidiyor.  “Doðru söylemezsen seni astýrýp kestiririm,” diye tehdit ederek kesip gönderdiði kuzunun beslenmesi hakkýnda bilgi istiyor. Kasap, kuzu doðarken anasýnýn öldüðünü, o sýrada yeni eniklemiþ bir köpeði olduðunu, kuzuyu da emzirdiðini söylüyor.

Baþkadý, kasaptan ayrýlýp þarapçýya gidiyor. Onu da tehdit ediyor. Þarapçý, baðlardaki üzümlere hastalýðýn musallat olduðunu, mezarlýktaki asmalarýn üzümlerinden mecburen þarap yaptýðýný bildiriyor.

Baþkadý doðruca evine geliyor. Sorguladýðý karýsý, “Daha sonra yapayým dedimse de ýsrar ettin.

Ben de aybaþý halimle ekmek yaptým,” diyor.  

Baþkadý, anasýnýn yanýna varýyor.

“Bana doðruyu söylemezsen, anamsýn demem seni daraðacýna gönderirim. Ben piç miyim?”

Baþkadýnýn anasý epey bir mýrýn kýrýn edip, üzülüp büzüldükten sonra kurtuluþunun olmadýðýný anlýyor.

“A oðul, beni baðýþla,” diyerek gerçeði anlatmaya yöneliyor. “Rahmetli baban, evlat özlemiyle yanýp tutuþtuðu halde çocuðumuz olmuyordu. Kusur bende midir acaba diyerekten bir kereye mahsus olmak üzere çobanla çiftleþtim. Ardýndan gebe kaldým. Pek benzemese de baban, çoðu kendinden bildi. Boynum kýldan ince oðul. Vurdurmak istersen gücenmem.”

Baþkadý, konuklarýnýn yanýna varýnca yemeðe baþlanýlmadýðýn görüyor.

“Dediklerinizi duydum ve hepsi doðruymuþ. Onlarý nasýl bildiniz?” diye soruyor kardeþlere.

Büyük kardeþ : “Köpek dýþýndaki bütün hayvanlarýn yaðlarý üstte durur. Kuzu, kýzarmýþ olarak geldiðinde, yaðlarýn üstte deðil, dipte olduðunu gördüm. O nedenle kuzunun köpek sütüyle beslendiðini anladým.”

Ortanca kardeþ : “Normal bað üzümüyle yapýlmýþ þarap þiþe içinde köpürmez. Mezarlýk asmalarýndaki üzümden yapýlan þarap ise köpürür. Þiþedeki köpürmeden þarabýn mezarlýktan alýnmýþ üzümden yapýldýðýný anladým.”

Küçük kardeþ  : "Aybaþý olan bir kadýnýn yaptýðý ekmeðin içi piþmez. Ekmeðin dýþý çok iyi kýzarmasýna raðmen içi piþmemiþ. Ondan ekmeðin kanamalý bir kadýn elinden çýktýðýný anladým. Öbürüne gelince, memleketin en büyük kadýsý, yemeðe baþlanýlacaðý sýrada bir bahaneyle ayrýlýp, konuþulanlarý kapý arkasýndan dinlerse o piçtir.”

Bu masalý, Artvin’de dört sene birlikte çalýþtýðýmýz, rahmetli arkadaþým Orman Yüksek Mühendisi Yusuf Aydýn Biber’den 1972 yýlýnda dinlemiþtim. Bu masalla ruhunu bir kez daha yâd ediyorum.     

Veysel Baþer