TEKERRÜR EDEN TARÝH 20. BÖLÜM—GÛÞU MERÝHE ERÜP TANTANA-Ý CAH Ü CELAL


Gûþu merihe erüp tantana-i cah ü celâl
Lerzenâk etti bu kavga güh u âfâký
Oldu mahmur nice mest-i müdâm-ý devlet
Câm-ý ikbale ne tarh etti bilinmez Sâkî
Baðban-ý felek gine güzârý seyret
At Meydanýna dikti þecere-i vakvaký.

Günümüz Türkçesi ile:

Ýtibar ve makam sahiplerinin tantanasý merihe eriþti
Bu kavganýn pisliði semayý titretti
Devlet ayyaþlarýnýn çoðu mahmur (sersem ) oldu 
Saki kim bilir yücelik kadehini ne kadar çok paylaþtýrdý, bilinmez
Ey semanýn baðcýsý yine  seyret bu gezintiyi
O baðcý ki Atmeydanýna vakvak aðacýný dikti

***************

13 Nisan 1909 da baþlayan isyan artýk bir yeniçeri ayaklanmasý gibidir ve IV. Mehmet’in saltanatýnýn ilk yýllarýndaki Vak’a-i Vakvakiye’den sonra Ýstanbul’un gördüðü en büyük isyandýr. Ýsyancýlarýn toplandýðý yer de ilginçtir: Bugünkü Alman Çeþmesinin bulunduðu yerdeki çýnar aðacý çevresi, yani Vakvak Aðacýnýn etrafý...IV. Mehmet zamanýndaki isyanda pek çok insanýn asýldýðý aðaç...

Ýsyancýlar aynen yeniçeri isyanlarýnda olduðu gibi þeyhülislamýn huzurlarýna gelmesini ve isteklerini padiþaha iletmesini istiyorlardý.

Þeyhülislam Ziyaettin Efendi geldi, asilerle konuþtu ve onlar da isteklerini yazýlý olarak Þeyhülislamýn ellerine sýkýþtýrdýlar:

1-"Ahkâm-1 Þer'iyenin (þeriat hükümlerinin) kesin olarak yürütülmesi
2-Kabinenin toptan çekilmesi; Volkan gazetesinin ayaklanma öncesi ilan ettiði dört-beþ herif-i naþerifin( Þerefsiz herifin ) sýnýr dýþý edilmesi (Mebûsan Meclisi Baþkaný Ahmet Rýza, Ýkinci Baþkan Talat Paþa, Hüseyin Cahit, Rahmi ve Doktor Bahaeddin Þakir Beyler.)
3-Harbiye Nazýrý Ali Rýza Paþa, Sadrazam Hüseyin Hilmi ve Birinci Ordu Komutaný Mahmut Muhtar Paþa'nýn azledilmesi
4-Mektepli subaylarýn ordudan uzaklaþtýrýlarak yerlerinin deðiþtirilmesi ve alaylý subaylardan açýða çýkarýlarak maðdur edilenlerin yeniden orduya alýnmalarý.
5-Alaylý subaylara bu isyan hareketinden dolayý sorumlu tutulmayacaklarýný belgeleyen mühürlü bir senedin verilmesi
6-Þeriat yolunda yapýlan her ayaklanmanýn toplar atýlmak suretiyle kutlanmasý.

Ziyaeddin Efendi bu istekleri bir koþu padiþaha bildirmiþ, padiþahýn ‘’Sakýn kuvvet kullanýlmasýn, asilerin istekleri yerine getirilsin. Allah’ýn dediði olur.’’ Demesini müteakip meclis, sadece 40 milletvekili ile toplanmýþtýr ki bunlar da meclisi kuþatan asiler ile ayný kafada olan millet vekilleridir zaten. Nitekim mecliste konuþma yapan Hoca Rasim ‘’ "Osmanlý Hükumeti bir Ýslam hükumeti olduðu için Müslümanlýðýn hükümleri yürütülmelidir, kanunlar din kitaplarýndan çýkarýlmalýdýr, askere namaz için vakit býrakýlmalýdýr, okul programlarýna din dersleri konulmalý ve Ýslam adetlerine aykýrý olan tiyatrolar kaldýrýlmalýdýr, Müslüman kýzlarla Hýristiyan kýzlar arasýnda arkadaþlýk olmaz, bu küfürdür, mebuslar ve kabine üyeleri dindar adamlardan oluþmalýdýr." Demektedir.

Neticede kabine, çekilme kararý alýr. Ýsyancýlara da isteklerinin yerine getirildiði, yeni kabinenin en kýsa zamanda kurulacaðý haberi ulaþtýrýlýr. Böylece padiþah kan dökülmesinin önüne geçmeye çalýþsa da maalesef  isyancýlarýn affedileceði haberi onlarý daha azgýnlaþtýrmýþ ve gazetelere, sokakta yürüyen kadýnlara saldýrýlar arttýðý gibi mektepli subaylardan öldürdükleri de olmuþtu.

Ýsyancýlarýn isteklerinin kabülünden sonraki safhada en korkunç olay ise Deniz Binbaþýsý Ali Kabuli Beyin, Padiþah II. Abdülhamit’in gözleri önünde linç edilerek öldürülmesi olmuþtur.

Ali Kabuli Bey 31 Mart Ýsyaný baþladýðýnda emrindeki Âsâr-ý Þevket Zýrhlýsý askerlerini topladý ve onlara þu konuþmayý yaptý: "Padiþah, ancak millet olursa vardýr. Milleti mahvetmek isteyenleri bu toplarla kahretmek boynumuzun borcu olmalýdýr."  Ancak bu konuþmayý yaparken hesap etmediði bir husus vardý: Askerleri maalesef isyancýlarý milleti mahvetmek isteyenler olarak deðil tam tersi milleti kurtarmak isteyenler olarak görüyorlardý. Ali Kabuli Beyin söylediklerini ‘’ Padiþahýn sarayýný yerle bir etmeliyiz’’ Þekline sokarak komutanlarýný yaka paça gemiden çýkardýlar. Döve döve, yolda iki kez bayýlmýþ olmasýna raðmen sürükleye sürükleye Yýldýz Sarayýna getirdiler. Padiþah Ali Kabuli Beyi gördükten ve isyancýlarý dinledikten sonra ‘’Alýn karakola götürün, bizzat ben sorgulayacaðým.’’ Dedi ama isyancýlar padiþahýn gözleri önünde binbaþýyý parçaladýlar. Çünkü çok iyi biliyorlardý ki padiþah sorgularsa asýl gerçek ortaya çýkacaktý.

Ýstanbul’da tüm bunlar olurken Ýttihatçýlarýn önemli isimlerinden jandarma yüzbaþýsý Ýsmail Cenbulat, Ýttihat ve Terakki’nin merkezi Selanik’e acil bir telgraf çekti: ‘’ Meþrutiyet mahvoluyor.’’

Ýttihat ve Terakki, Selanik’ten padiþah II. Abdülhamit’e pek çok telgraf gönderip kurulan kabinenin derhal deðiþtirilmesini istediyse de padiþah oralý olmadý. En sonunda þöyle bir telgraf gönderdiler:

‘’ "Padiþah..

Ýftihar ediniz, yere batasý bir gericilik hareketi ile Meþrutiyet yapýtý yýkýlarak istibdat yönetimi tekrar kuruldu. Bütün bu milletin haklarý korunacak yerde, bu gericilik hareketi büyük bir ustalýkla yürütüldü. Ýðrenç bir Ýstanbul halkýnýn kötü isteklerine uyularak otuz milyonluk büyük bir milletin yok edici ellere geçirilmesi istendi. Fakat ne mümkün, o cehennemliklerin görecekleri, baþarý deðil mezar olacaktýr."

II. Abdülhamit bu telgrafa da aldýrmadý. Ancak telgraflarýn ardý arkasý kesilmeyince öfkelendi ve þöyle dedi: "Rumeli'den kendilerinin getirmiþ olduklarý askerler, kendilerine karþý ayaklanmýþlar. Herifleri namazdan, niyazdan yoksun ettiler. Baský yaptýlar, isyan ettirdiler. Bizim ne kabahatimiz var, biz ne yapalým?" Aslýnda oldukça da haklýydý zira isyanýn bu boyuta gelmesinde en büyük pay, Ýttihatçýlarýn Makedonyadan bizzat kendilerinin getirdiði Avcý taburlarýndaydý.Onlar isyan etmeseydi olay bu boyutlara asla varmayacaktý.

Ýttihat ve Terakki için artýk bu isyaný bastýrmak üzere bir ordu kurmaktan ve Ýstanbul üzerine yürümekten baþka bir alternatif kalmamýþtý. III. Kolordu Kumandaný ve Ýttihatçý bir subay olan Mahmut Þevket Paþa isyanýn bastýrýlmasý için bir ordu oluþturdu. Bu ordunun komutanlýðýný Hüseyin Hüsnü Paþaya verirken kurmay baþkanlýðýný da Yüzbaþý Mustafa Kemal’e tevdi etmiþti. Ayrýca bu orduda ÝsmetBey( Ýnönü) ,Musa Kazým Bey ( Kazým Karabekir),Fethi Bey ( Okyar), Enver Bey ( Enver Paþa ) gibi subaylarýn yaný sýra kýsa bir süre önce Türklere karþý çete savaþlarý veren Bulgar, Sýrp, Arnavut, hatta Yahudi gönüllüleri de vardý.

Selanik ve Ýstanbul’da bu olaylar olurken Suriye ve Hicaz’da da isyanlarýn çýkmasý, 13 Nisan 1909 un hemen ertesi günü Adana’da Ermenilerin bir isyan baþlatmalarý ve bu isyan sonucunda binlerce Türk ve Ermeninin ölmüþ olmasý da dikkatle izlenmesi gereken olaylardandýr. Yani olay bizim T.C.Ýnkýlap Tarihi ve Atatürkçülük Ders kitaplarýnda yazdýðý gibi sadece Derviþ Vahdeti denilen bir gericinin çýkardýðý ayaklanma deðildir. Doðru düzgün bir iþi gücü ve parasý olmayan Derviþ Vahdeti’nin elinin kolunun bir tarafta Bursa, Erzincan, Erzurum’a, öte tarafta Halep,Þam ve Hicaz’a kadar uzanmasý bu topraklardaki insanlarý etkilemesi mümkün deðildir. Yani iþin içinde baþka iþler vardýr. ( Ýleride anlatacaðým. )

Mustafa Kemal’in Hareket Ordusu adýný verdiði ordu 14 Nisan 1909 Akþamýnda trenle hareket ederek Ýstanbul’a vasýl oldu ve 14-19 Nisan tarihleri arasýnda istanbul’u batýdan kuþattý.

19 Nisan’da altýnda Hüseyin Hüsnü Paþanýn imzasý olsa da Mustafa Kemal tarafýndan yazýlmýþ olan bildiri Ýstanbul halkýna okundu. Bu bildiride özetle vatan ve millet hainlerine kesinlikle derslerinin verileceði, masum halkýn ve olaylara karýþmayanlarýn korunacaðý ifade edilmekteydi.

Hareket Ordusunun sýrasýyla Hadýmköy, Küçükçekmece, Yeþilköy ve Bakýrköy’e kadar ilerlemesi üzerine Meclis baþkaný Ýsmail Kemal Bey çok büyük bir alçaklýk yaparak Alman, Rus ve son olarak Ýngilizlerin olaya müdahale etmesini istedi ancak onlardan beklediði cevabý alamadý. Hareket Ordusunun Bakýrköy’den doðrudan doðruya Sultanahmet’e doðru hareket edeceðini öðrendiði anda da Ýngiltere Büyükelçiliðine sýðýndý ve bir Ýngiliz gemisiyle yurt dýþýna kaçtý.

21 Nisanda Selanik Ýttihat ve Terakki Merkezi , Mahmut Þevket Paþa’ya ‘’ Hareket ordusunun baþýna sen geç artýk.’’ Deyince Mahmut Þevket Paþa yola çýkýp 22 Nisanda Ýstanbul’a geldi ve hareket ordusunun baþýna geçti.

22 Nisan 1909 da  meclis Yeþilköy’de toplanmýþ ve alýnan kararlar padiþaha bildirilmiþti. Buna göre padiþahýn Anayasaya sadýk kaldýðý müddetçe hayatýnýn ve haklarýnýn korunacaðý belirtilmekteydi.

Selanik'ten yola çýkan Hareket ordusuna yola çýkmadan önce  II. Abdulhamit aleyhine oldukça sert bir nutuk çeken ve hakaretler yaðdýran Mahmut Þevket Paþa, Ýstanbul’da isyaný daha kolay bastýrmak için amaçlarýnýn padiþahý tahttan indirmek olmadýðýný söylüyor, böylece en azýndan halkýn direniþini önlemeye çalýþýyordu ki bunda da baþarýlý oldu.

Derken efendim 23- 24 Nisan tarihlerinde Hareket ordusu Ýstanbul’a girdiðinde( Ýstanbul derken devletin idare edildiði Sultanahmet, Gülhane Parký ve Caðaloðlu civarlarýný kastediyorum.) karþýsýnda ne þeriat isteyen ulema vardý ne þeriat isteyen talebe ne de sade vatandaþ. Hatta þeriat isteyen askerin pek çoðu da Hareket Ordusuna katýlmýþ ‘’ Mahmut Paþa sen çok yaþa’’ Sloganlarý atýyorlardý. Sanki gizli bir el bir kaç gün içinde orduyu, ulemayý, sade vatandaþý, hem de yurdun pek çok köþesinde ‘’ Þeriat isteriz.’’ Diye baðýrtmýþ, özellikle Ýstanbul’u savaþ alanýna çevirtmiþ, daha sonra da yine ayný el Hareket ordusunu ‘’ Vatan kurtaran kahramanlar’’ olarak alkýþlamýþtý.

Hareket ordusuna karþý tek direniþ yine bir zamanlar kendi adamlarý olanlardan geldi. Taþkýþla ve Davutpaþa Kýþlasýndaki  bir avuç isyancý Hareket ordusuna þiddetle direndiyse de susturulmalarý pek de zor olmadý.

13 Nisan’dan 23 Nisana  yani on gün içinde böylesine bir dönekliði ise tarihin hiç bir döneminde hiç bir millet yaþamamýþtýr sanýrým...Ama demin de bahsettiðim gibi iþin içinde iþler vardý...

25 Nisan’da Yýldýz sarayýný ele geçirmek üzere harekete geçen Þevket Turgut Paþa, en büyük direniþin burada olacaðýný, padiþahýn hassa askerleriyle ölümüne bir savaþ yapacaðýný sanýyordu ama  büyük korkularla ve heyecanla haybeye iki gün boyunca kuþattýðý Yýldýz Sarayýna girdiðinde bir kaç Söðüt’lü muhafýz dýþýnda hiç bir koruma olmadýðýný, hepsinin  çoktan toz olduklarýný gördü. Hiç kimsenin burnu dahi kanamadan Yýldýz Sarayýný ele geçirmiþler, kendi askerlerini yerleþtirmiþlerdi.

27 Nisan’da ayný zamanda kendi binasýna dönmüþ olan meclis-i mebusan, kritik bir toplantý yaptý. Bu toplantýda Aziziye Tabyalarý kahramaný Gazi Ahmet Muhtar Paþa söz alarak millet ve memleketin selameti için padiþahýn tahttan indirilmesi gerektiðini, ancak Osmanlý Devleti Müslüman bir devlet olduðundan ve Anayasa mucibince bu tahttan indirilmenin bir fetva ile yapýlmasý gerektiðini söylemiþti.

Ahmet Muhtar Paþa’nýn bu önerisi kabul edildi ve Þeyhülislam Ziyaeddin Efendi ile fetva emini Hacý Nuri Efendi hemen meclise çaðrýldý. Ancak bazý milletvekilleri o kadar aceleciydiler ki Hacý Nuri Efendi gelmeden Elmalýlý Hamdi ( Yazýr ) II. Abdülhamit’i tahttan indirecek fetvayý kaleme almýþtý bile. ( Böyle bir görevi ve hakký olmadýðý halde. )

Meclise gelen Hacý Nuri Efendi, Elmalýlý Hamdi’nin hazýrladýðý hal fetvasýný beðenmedi. O, padiþahýn tahttan indirilmesini asla istemiyor hiç olmazsa kendi isteði ile tahttan feragat etmesinin daha uygun olacaðýný, kendisine bu yolda telkinde bulunulmasýnýn daha doðru olacaðýný savunuyordu. Ancak padiþah ‘’Ben kendi rýzamla tahttan ancak bir þartla ayrýlýrým. Beni yargýlasýnlar, olayda suçlu görülürsem kendim tahttan feragat edeyim.’’ Diyordu. Bu hareketi 31 Mart Ýsyanýný II. Abdülhamit’in bizzat kendisinin çýkartmadýðýnýn en önemli deliliydi. Nitekim onun bu teklifine meclis hiç sýcak bakmadý. Kim bilir belki de asýl faillerin ortaya çýkmasýndan korktular...

Padiþahýn tahttan indirilmesiyle birlikte Yýldýz Sarayýnýn kütüphanesini bile yaðmalayýp kaðýt cinsinden ne varsa yakmalarýný baþka neyle açýklayabiliriz ki...

Devam edecek.

RESÝMLER:

1- Sultanahmet Meydanýndaki Alman Çeþmesi yanýndaki Çýnar Aðacý. Bu aðacýn pek çok acý tarihi olaya þahitlik eden meþhur Vakvak Aðacý olduðu iddia edilmektedir.

2- Resimde de görüldüðü gibi oldukça kozmopolit bir ordu olan Hareket Ordusu.

3- Hareket ordusu Bakýrköy’de

4- 31 Mart Ýsyaný bastýrýldýktan hemen sonra Taþkýþla önü. ( Fötr þapkalý insanlara ve þapkalý bayanlara dikkat.)

5-II. Abdülhamit’in gözleri önünde katledilen Binbaþý Ali Kabuli

6- Mahmut Þevket Paþa

7- Elmalýlý Hamdi ( Yazýr )

8- Gazi Ahmet Muhtar Paþa