Domates günde tonlarca tüketilen gýdalardan biridir. Çok nazik olan domates, kolayca ezilir ve bozulur. Ýyi þartlarda bile en fazla bir hafta filan muhafaza edilebilir. Domatesin bozulmasý biyokimyevi olarak izah edilebilir. Domatesin bozulmasýna herhalde baþka baþka sebepler aramaya gerek yoktur.  Bir toplumun bozulmasýnýn izahý ise karma karýþýktýr. Sadece bir sebebe baðlayýp izaha kalkýþmak ya cahilliktir ya da art niyettir. Evet, toplum olarak halimiz pek iç açýcý deðildir ve hýzla daha da kötüleþmektedir. Binlerce insan haklý olarak nasýl bu hallere düþtüðümüzün sorusuna cevap aramaktadýr.

Bir toplumun bozulmasý belki de yüz yýldan fazla bir zaman alýr. Bu baðlamda toplumdaki rahatsýz olduðumuz yozlaþma, zorbalýk, kültürsüzlük, medeniyetsizlik en az 100 yýl önce baþlayan sürecin meyveleridir.  Bozulmaya sebep olan faktörlerden önemli olanlarý:

•             siyaset

•             ekonomi

•             eðitim

•             medya

Siyasetin, ekonominin, eðitimin toplumu bozabildiðine kýsaca deðinip medya üzerinde yoðunlaþmak istiyorum. En büyük tahribatý medya halen yapmaktadýr. Yazý, þahsi gözlemlere, yorumlar dayalýdýr yani akademik kriterlere göre deðerlendirilmemelidir.

Siyaset

Siyasetin bir toplumu nasýl bozduðuna verilebilecek en güzel misal þu günlerde Çin Halk Cumhuriyetinin Uygurlara uyguladýðý baský ve zulümdür. Zulüm o kadar ileri seviyeye ulaþmýþtýr ki, bir milyondan fazla Uygur toplama kampýnda zorla kendi kimliklerinden, kültürlerinden, dinlerinden uzaklaþtýrýlmak istenmektedir.   Bu kamplarda milyonlarca Uygur’un beyni yýkanmaya çalýþýlmaktadýr. Bu proje sayesinde belki çok sayýda Uygur kendi kimliðinden uzaklaþacaktýr ama onlar neticede ne iyi bir Uygur ne de iyi bir Çinli olacaklardýr. Uzun vadede yüz binlerce Uygur’un psikolojisi tahrip olacaktýr ve bu tür insanlarýn ne kendilerine ne de topluma faydalý olabilecekleri beklenemez. Uygular, Çin iþkencelerinden zarar görmektedirler ama Çin Halk Cumhuriyeti’nin zararý uzun vadede daha büyük olacaktýr çünkü zülüm her zaman ters teper.

Bu misalden yola çýkarak açýk ve net olarak þunu söyleyebiliriz; baský ve zulüm toplumu bozar. Türkiye’de maalesef yýllarca toplum baský görmüþtür, bu inkâr edilmeyecek acý bir gerçektir. Çok uzaða gitmeye gerek yok, 12 Eylül askeri darbe sonrasý binlerce gencimize hapishanelerde zulmedilmiþ, bazýlarýnýn hayatý karartýlmýþtýr. Cunta o kadar keyfi bir þekilde insan asmýþtýr ki, sadece solcu aþmýþ olmamak için saðcýlardan da gençler idam edilmiþlerdir.  Hâlbuki cunta, darbe yapabilmek için o gençleri kendi kötü emelleri için kullanmýþtý yani o gençlerin asýlmamalarý gerektiðini en iyi onlar biliyordu.  Ýnançlý biriyim, 12 Eylül darbecileri yaptýklarý zulmün hesabýný daha mahþere kalmadan kabir hayatýnda veriyorlardýr; akýttýklarý kan ve gözyaþlarý içinde her saniye tekrar tekrar boðuluyorlardýr. Bu kadar siyaset yeterlidir.

Ekonomi

Yoksulluða, açlýða dayanabilmek kolay deðildir, sabýr ister. Fakirliðe katlanmak için güçlü irade gerekir.. Hele o toplumun zenginleri fakirleri görmezden gelip nispet yaparcasýna para harcarlarsa, fakirleri ezmeye çalýþýrlarsa, fakirlerin imkânsýzlýklarýný istismar ederlerse, fakirliðe tahammül daha da zorlaþýr.  Sabredilemeyen yokluk yolsuzluða iter.  Yýllarca ekonomik krizin, kýtlýðýn yaþandýðý toplumlarda ahlaksýzlýk yaygýnlaþýr; memurlar rüþvetsiz iþ yapmaz, esnaf eline geçen ilk fýrsatta müþteriye kazýk atar,  güçlü kuvvetli olanlar zorbalýkla zayýflarý sömürürler. Bunlarýn yaný sýra hýrsýzlýk, kumar, kaçakçýlýk veya fuhuþ çoðalýr.  

Ýlginç olan, yýllarca fakirlikten inim inim inlemiþ, ahlaken çökmüþ olanlar zenginleyince iyice ahlaksýzlaþabilirler.  Yýllarca hayalini kurup imkânsýzlýktan yapamadýklarýný yapmaya baþlarlar. Mesela fakirlikten zamparalýk yapamayan gariban biri, eline bol para geçince gece kulüplerinde içkiyle, hayat kadýnlarýyla, esrarla gönül eðlemeye çalýþabilir.  Eline bol para geçince,  bir zaman kendilerine yapýlanlarý þimdi onlar baþkalarýna yaparlar;  fakirleri tahrik etmeye, ezmeye veya istismar etmeye kalkýþabilirler. Günümüzde yaþanan sorunlardan biri de eline geçen ilk fýrsatta köþeyi dönenler, zenginlik sarhoþu olup saða sola toslayýp durmaktadýrlar.

Eðitim

Eðitimin de toplumu yozlaþtýrabileceðini düþünüyorum.  Bu konuyla alakalý ilkokul hatýralarýmdan bir parçaya yer vermekle yetineceðim.

Tatillerden, bayramlardan veya özel günlerden önce neler yapacaðýmýzý ve sonrasý ise neler yapmýþ olduðumuzu yazmamýz istenirdi. Mesela yýlbaþýnda neler yapýlacaðý yazýsý atýþ tahtasý gibi olurdu, yani atan atanaydý! Yýlbaþýndan sonra ne hikmetse: dede, nine, teyze gibi yakýn akrabalarda hastalanan, bir taraflarý kýrýlan, hasta haneye kaldýrýlanlarda patlama olurdu. “Dedem aniden hastalandýðýndan,  ninemin bacaðý kýrýldýðýndan, teyzem fenalaþtýðýndan yýlbaþýný kutlayamadýk örtmenim!” 4. sýnýftayken benim mazeretim ise en orijinaldi: yýlbaþýna yakýn bir zaman,  af edersiniz,  ineðimizin birini yýlan soktuðundan, ölmüþtü. Benim yýlbaþý kutlayamama sebebim ineðimizin bir yýlan tarafýndan katledilmesiydi… Bu trajediden dolayý vah! vah! tüh! tüh! gibi  çok ilgi bile görmüþtüm. Gerçi ineðimizi yýlan katletmeseydi de yýlbaþý kutlamayacaktýk ama sýnýfta karizmayý çizdiremezdim. Yýlan imdadýma yetiþmiþti denebilir.

Halen unutmadým,  zengin olmayan hatta fakir sayýlabilecek arkadaþýn birinin evinde o kadar þaþaalý bir þekilde yýlbaþý kutlanýlmýþ ki: “elvan çeþit meyve yedik, Arap asi içtik, piþmaniye çektik vs. vs.” Öðretmenim atýlan palavralara tepki göstermezdi, çocuklarý utandýrmazdý. Sadece bir kere gülerek bu güzel prensibinden taviz vermiþti.

Anneler gününden sonra çoðu öðrenci annesine mendil hediye ettiðini yazmýþtý. Benim gibi teneffüslerde simit aldýðý nadir görülen arkadaþýn biri annesine o kadar çok hediye almýþtý ki, hatýrladýðým kadarýyla: mendil, kolonya, çorap, baþ örtüsü….Bu kadarýna dayanamadý galiba ve  gülerek: “Mustafa, sen ne kadar cömertmiþsin!” diye þaka yapmýþtý.

Yukarýda ödevler belki de yazý yazma kabiliyetimiz geliþsin diye veriliyordu ama neticede çocuklar yalan söylemeye zorlanýyorlardý hatta küçük yaþta yalan yazmaya, yalan okumaya alýþýyorlardý.

Medya

Zurnanýn zýrt dediði yere gelip çattýk! Toplumun bozulmasýnda en büyük pay medyanýndýr. Þu günlerde mesela Kolombiya’daki gibi en ufak bir sorun, tartýþma, kavga kanlý bitiyorsa bunun sebebi sorumsuz, hatta art niyetli medyadýr.

Ýþitme engellisi olduðum için mesela televizyondaki konuþulanlarý anlayabilmek için insanlarýn dudaklarýna, yüz hatlarýna ekstra dikkat etmem gerekir. Bu sayede dikkatimi çeken, özellikle dizilerde insanlarýn genelde kaþý çatýktýr, sürati asýktýr veya gergindirler. Dizilerde sürekli tartýþýlýr, baðrýþýlýr veya kavga edilir. Kavgalarda zýrt býrt kafa atýlýr, yere düþenler ise hemen belindeki silahý veya býçaðý çekerler.  Sanki kimse silahsýz gezmez.

Dikkatimi çeken baþka bir husus ise özellikle genç aktörlerdeki kibirdir. Baþ hafif yana eðiktir, burun havadadýr, baðýr öndedir, omuzlar geridedir yani Anadolu tabiriyle yeni oyuncularýn çoðunluðu tam bir artistir! Münir Özkul, Kemal Sunal, Zeki Alasya, Metin Akpýnar,  Zeki Müren gibi mütevazý, kibar, nazik, candan, güler yüzlü, þen,  þakrak, halktan birini artýk televizyon ekranlarýnda görmek neredeyse mümkün deðildir.

Filmlerin veya dizilerin çoðu maalesef, sanat adýna utanç verici bulduðum,  Recep Ývedik  filmlerinden farklý deðildir. Abarttýðým düþünülebilir ama yabancýlardan aldýðým bir kaç tepkiye yer vereyim. Rus iþ arkadaþým annesinin Rusya’da Türk dizilerini çok sevdiðini ve bu yüzden Türkiye’de tatil yapacaðýný anlattý.  Kendisinin ise Türk dizilerini sevmediðini söylemeyi de ihmal etmedi, Türk dizilerinde kadýnlar hep aðlýyor dedi.

Afrikalý bir arkadaþým ise ülkesinde Türk dizilerinin çok yaygýn olduðunu ama toplumda soruna yol açtýðýný anlattý. O Afrika ülkesindeki kýzlar, Türk dizilerindeki gördükleri sarýþýn, uzun boylu erkeklerin hayaliyle yaþadýklarýndan, esmer Afrikalý erkeklerle evlenmek istemiyorlarmýþ.  Bu yüzden o ülkede Türk dizilerine bakýlmamasý çaðýrýsý yapýlmýþ.

Medyamýz halen þiddeti, þehveti, içkiyi, kumarý, tokatçýlýðý, insanlarý hor ve hakir görmeyi teþvik eder. Medya toplumu geçmiþte olduðu gibi halen doludizgin yozlaþtýrmakla meþguldür.

“Medya nasýl olurda tokatçýlýðý teþvik eder?”  diyebilirsiniz.  Kemal Sunal’ýn tokatçý filmi belki de en komik filmlerinden biridir ama film boyu tokatçýlýk allandýrýla ballandýrýla teþvik edilmektedir. Niyet iyi olabilir ama neticede insanlarý tokatlamak yanlýþtýr. Bu tür misalleri çoðaltabiliriz, gerek yok sanýrým.

Müstehcenliði, þehevi duygularý kamçýlamayý hatta sapýk iliþkileri ön plana çýkarmayý prensip edinmiþ bir grup medya vardýr. Ben bunlarý “kadýn tüccarý medya” diye adlandýrýyorum. Kadýn tüccarlarýnýn servis etmiþ olduklarý habere ihtiyacým yoktur. Yýllardýr kadýn tacirlerinin medyasýný boykot ediyorum.

Baþka bir çarpýklýðý geçenlerde fark ettim. Muhafazakâr bir haber sitesinde dikkatimi haberlerdeki þiddet oranýnýn fazlalýðý çekti. Tepki gösterdim ama nafile. Þu günlerde haber sitelerinden uzak duruyorum, insanýn içi karartan haberler daha fazladýr.

Kýsacasý, insanlarýn ahlakýný bozan, içini karartan bir medya var ve toplumun yozlaþmasýnda en büyük pay medyanýndýr.

Ahlaken büyük yaralar almýþ; maddiyatýn, çýkarýn,  bencilliðin hipnoz etkisinde kalmýþ toplum düzelebilir mi? Elbette düzelebilir yeter ki hatanýn, zararýn, ziyanýn farkýna varýlsýn, çareler aransýn…

 Abdullah Konuksever