Hatýrýmda kalan en ilginç konuþma, hac dönüþü Cidde havalimanýnda bizim hacýlardan biri ile havaalaný görevlisi arasýndaki diyalogdur. Yýllar önce, hac vazifemizi yapmýþ, memlekete dönüyorduk. Cidde havaalanýndan Ýstanbul’a uçacaktýk ama uçuþa daha çok vardý. Bizim hacýnýn Suudi Arabistan havaalaný görevlisi (askeriyle) muhabbeti dikkatimi çekmiþti. Bildiðim, hacý Arapça bilmezdi. Acaba asker Türkçe mi biliyor/konuþuyor diye kulak kabarttým ama o da Arapça konuþuyordu.

Muhabbet o kadar koyulaþtý ki, asker gidip bizim hacý efendiye çay bile getirdi. Çaylar yudumlanýrken, tatlý tatlý konuþtular. Arapça neler dendi bilemem ama aklýmda kaldýðý kadarýyla hacý efendi askerin: rütbesini, ne zaman emekli olacaðýný ve emekliliðinde neler yapacaðýný filan soruyordu. Gerçi, üç beþ cümle kurmaktan aciz Arapça bilen baþka bir hacý efendi biraz tercümanlýk yapmaya çalýþmýþtý ama tercümana gerek kalmadýðýný görünce gitmiþti. Bizim hacý ile Arap asker sadece konuþtular ama rahatlýkla an-la-þa-ma-dýklarýný iddia edebilirim. Anlaþmak için ille de konuþmak gerek ama her konuþma sonucu da anlaþýlacaðý anlamýna gelmez, misalde görüldüðü gibi. Bizim hacý efendi ile Arap askeri isteðe raðmen (yeterince) anlaþamadýlar.

Aslýnda, yukarýdaki misalden daha çarpýk konuþmalara gündelik þahit olabiliyoruz.  Ayný lisaný konuþup anlaþamayan nice insanlar var. Ortak bir lisanýn konuþulmamasý yaný sýra anlaþmaya baþka engellerde bulunmaktadýr. Yazýmýn devamýnda anlaþmayý engelleyen sebeplere dikkat çekmek istiyorum çünkü dünyanýn her tarafýnda ayný lisanda saatlerce konuþulmasýna raðmen insanlar anlaþmayabilmektedirler. Zaten insanlar anlaþabilselerdi, çoðu sorun kendiliðinden hallolurdu.

Yukarýda anlaþabilmek için mutlaka konuþulmasý gerektiðini savunmuþtum. En az konuþma kadar dinlemekte önemlidir ve günümüzde anlaþmaya en büyük engel konuþurken muhatabý dinlememektir.

Muhatabýn dinlenilmediðine en çok tartýþma programlarýnda þahit olabilirsiniz, konuþmacýlarýn bazýlarý sadece kendi anlatacaklarýna odaklanýrlar. Konuþma esnasýnda muhataba kolay kolay söz hakký vermezler. Muhatap çetin bir mücadeleden sonra eðer konuþma hakkýný yakalayabilmiþse, karþýndaki sözünü kesmeye yeltenir. Dinlemeye tahammülü yoktur. Bazen muhatap dinlerken aslýnda vereceði cevabýn hazýrlýðýyla meþguldür.

Konuþtuðu kiþiyi dinlemeyenlerle toplumun her yerinde karþýlaþabiliriz, illa televizyon ekranlarýnda bu tipleri aramaya gerek yoktur. Çok konuþan, baþkasýna söz hakký tanýmayan, baþkasýnýn sözünü kesenler dinlemeden anlaþmaya kalkýþan kiþilerdir. Bu tür insanlar belki kendilerini çok iyi ifade ederler, dertlerini çok iyi anlatabilirler ama muhataplarýný anlayabilmeleri mümkün deðildir çünkü dinlemiyorlar ki! Bir ihtimal;  dertleri sadece kendini anlatmak, karþýsýndakini anlamak deðildir.

Ýnsanlarýn neden daha çok kendini ifade etmeye meyilli olduklarý elbette boþuna deðildir. Birincisi, enaniyet, gurur, kibir gibi manevi hastalýklardýr. Kendisini muhatabýndan yüksek gören kiþiler elbette bencilce davranýp baþkalarýný dinlemeye tenezzül etmeyeceklerdir. Bir diðer manevi sorun, aþaðýlýk kompleksidir. Cahilliðini, aþaðýlýk duygusunu çok ses çýkarmakla ört bas etme teþebbüsüdür.

Baþkalarýný dinlemeden konuþma çarpýklýðýnýn sebeplerinin baþýnda eðitimin ve medya gelir. Hollanda’daki eðitimde gözlemlediðim veya tecrübem, bireyin kendisini daha iyi ifade etmeye çalýþmalardýr. Öðrencilere daha ilkokuldan itibaren sunum verme yeteneði kazandýrýlmaya çalýþýlmaktadýr. Bireyin kendini daha iyi ifade etmesinde hiç bir yanlýþ yoktur ama baþkasýný anlama kabiliyeti kesinlikle göz ardý edilmemelidir.

Medyanýn etkisine gelince, az önce dikkat çekmiþ olduðum tartýþma programlarýnýn yaný sýra çoðu popülist programlarda kendisini dev aynasýnda gören zavallýlar, kamera karþýsýnda gerile gerile, kasýla kasýla boþ boþ saatlerce konuþmakla kendilerini çok güzel ifade etmeye çalýþýrlar. Sanki insanlar: bencilce veya ben merkezli lüzumsuzca konuþmaya özendirilir.

Baþkalarýný dinlemeden konuþma çarpýklýðý ortadan kaldýrýlamaz ama saðlýklý bir eðitimle mutlaka azaltýlabilir diye düþünüyorum.  Bu sorunun kesinlikle ele alýnmasý gerektiði kanaatindeyim.  Bir birlerini dinleyip anlayan insanlarýn çoðaldýðý toplumda sorunlar kesinkes azalacaktýr.

Abdullah konuksever