Bilindi�i �lkemizde 1932 y�l�ndan 1950 y�l�na kadar camilerde ezan, farz namazlardan �nce okunan kamet, �l� duyurusu ve Cuma g�nleri okunan selalar ve hatta do�rudan do�ruya imamlar�n sesli olarak okudu�u Kur�an-� Kerim ayetleri ve sureleri T�rk�e okunmaya ba�lanm��t�.

��in ilgin� taraf� �� T�rk�e okunacak�� Diye bir kanun filan da yap�lm�� de�ildi. Bu i� Diyanet ��leri Ba�kanl��n�n m�ft�lere, m�ft�lerin de en �cra k�y camilerine kadar ula�t�rd�klar� genelgeler ile sa�lanm��t�. Genelgelerde ezan veya kametin nas�l T�rk�e okunaca�� ile ilgili �rnekler de vard�. Ancak T�rk�e ezanda her �ey T�rk�ele�mi� oldu�u halde Hayyalel Felah ( Yani ��Haydi Kurtulu�a�� ) ��Haydi Felaha�� olarak okunuyordu. Her �ey T�rk�ele�mi� ama Felah yani Kurtulu� her nedense T�rk�ele�memi�ti.

Bu uygulama �lkede baz� tepkilere yol a�t�. Baz� yerlerde do�rudan do�ruya imamlar, baz� yerlerde ise imamlar� yaka pa�a minareden veya mihraptan alan vatanda�lar genelgelere ayk�r� olarak ezan�, kameti ve selay� yine Arap�a olarak okudular. Okumas�na okudular ama cezaland�r�ld�lar bu davran��lar�ndan dolay�.

Evet cezaland�r�ld�lar ama yine acayip bir durum vard� ortada zira ceza vard� ama kanunlarda bu ceza ile ilgili bir su� yoktu.

Daha a��k s�yleyeyim: ��Ezan�, kameti, selay� T�rk�e okumamak �u kadar cezay� gerektirir.�� Diye belirlenmi� bir kanun maddesi yoktu.

�yi de bu adamlar neye g�re cezaland�r�l�yordu?

Ceza Kanunun 526. Maddesine g�re.

Ceza kanunun 526. Maddesi ne diyordu peki?

Aynen �unu diyordu:

Salahiyetli makamlar taraf�ndan adl� muameleler dolay�s�le yahut �mme emniyeti veya �mme intizam� veya umum� h�fz�ss�hha m�l�hazasile kanun ve nizamlara ayk�r� olm�yarak verilen bir emre itaat etmiyen veya bu yolda al�nm�� bir tedbire riayet eylemeyen kimse, fiil ayr� bir su� te�kil etmedi�i takdirde, bir aya kadar hafif hapis veya elli liraya kadar hafif para cezasile cezaland�r�l�r.

Bu kanunda ne ezan, ne kamet ne de sela vard� ama 1941 y�l�na kadar ezan, kamet ve selay� inad�na Arap�a olarak okuyanlar bu maddeye istinaden cezaland�r�ld�lar.

Takvim yapraklar� 6 Haziran 1941 i g�steriyordu ve g�nlerden Cuma idi.

��te bu tarihte 4055 say�l� kanunla T�rk Ceza Kanunu'nun 526. maddesine bir f�kra eklendi.

Yukar�da zikretti�im kanun maddesi aynen devam ediyordu ama o kanuna ��yle bir h�k�m daha eklendi:

�apka iktisas� hakk�nda 671 say�l� kanunla T�rk harflerinin kabul ve tatbik�na dair 1353 say�l� kanunun koydu�u memnuiyet veya mecburiyetlere muhalif hareket edenler VEYA ARAP�A EZAN VE KAMET OKUYANLAR �� AYA KADAR HAF�F HAP�S VEYA ON L�RADAN �K� Y�Z L�RAYA KADAR HAF�F PARA CEZASI �LE CEZALANDIRILIRLAR.

B�ylece �apka kanununa muhalefet edenler, T�rk Harflerinin kabul�ne kar�� olanlar ile Arap�a ezan ve kamet okuyanlar�n hepsinin birden cezas� kanunen belirlenmi� oldu.

1950 y�l�nda Demokrat Parti iktidara gelir gelmez ( 14 May�s 1950 ) ilk i� olarak bu konuyu ele ald�.

Tokat Milletvekili Ahmet G�rkan, Kayseri Milletvekili �smail Berkok ve 13 arkada�� Arap�a ezana hapis cezas� getiren 526. maddenin de�i�tirilmesi i�in kanun tasar� ve teklifleri haz�rlad�lar.

Mesela Ahmet G�rkan��n teklifi ve bu teklifin gerek�esi ��yleydi:

31. V.1950

T. B. M. M. Y�ce Ba�kanl��na.

T. C. K. 526/2 f�kran�n tadili hakk�nda tanzim edilen gerek�e ve tasar� iki par�a halinde eklice sunulmu�tur. Kanuniyet kespetmesi i�in ivedilikle m�zakere edilmek �zere gerekli komisyona sevkini ve kanunla�mas�n� sayg� ile teklif ederim.

Tokad Milletvekili Ahmet G�rhan

GEREK�E

Devletimizin Anayasam�zda tesbit edildi�i gibi laik olmas� ve laikli�in ise Devletle din m�esseselerinin yekdi�erinden ayr� tutularak birbirine kar��t�r�lmamas� m�nas�na gelmesi itibariyle kanunlar�n bu esaslar dairesinde ayarlanmas� icabetti�i gibi l�ikli�e ayk�r� olan kanunlar�n da buna muvazi, olarak t�dili icabeder. Esasen b�t�n demokrat ve medeni memleketlerde bu esas kabul edilmi� ve din i�leri Devlet te�kil�t�ndan ayr� tutularak din adamlarm�n din� bilgilerine terk edilmi� bulundu�u bir hakikattir �u hale g�re dine taall�k eden i�lerden Devletin elini temamiyle �ekmesi ve bu manevi varl�� il�hiyat��lar�n bilgilerine daha do�rusu ihtisaslar�na terketmesi bir zaruret halinde kar��m�za dikilmektedir. Sab�k iktidar�n l�ikli�i din aleyhinde tefsir etmesi suretiyle ve bu c�mleden olarak iman ve amelden m�rekkep m�sl�manl�k dininin amele taall�k eden ezan ve kametin T�rk�e okutulmas�n� mecbur tutmas� l�iklik prensibini ihl�l ve Anayasan�n verdi�i vicdan h�rriyetine tecav�zd�r.

L�ik bi� idarenin bir hiristiyan mabedinde �al�nan �an tokma��n� �ukadar veya �u �ekilde vuraca�� hususlar�na m�dahale etmesi nas�l bir haks�zl�k te�kil ederse, ayni �ekle muvazi olan ezan veya kameti �u �ekil veya �u lisanla okutmak istemesi de o nispette haks�zl�k, hatt� din ve vicdan h�rriyetine bir tecav�zd�r.

Hakkiyle ve ilm� bir �ekilde T�rk�eye terc�me dahi edilemiyen ezan ve kametin Diyanet ��ler� Ba�kanl�� taraf�ndan kabul edilecek �ekli ne lursa olsun halen bu mevzuda l�iklik prensiplerini ihl�l eden T. C. K. 526/2 f�kras�ndaki (veya arap�a ezan ve kamet okuyanlar) kayd�n�n kald�r�lmas� suretiyle'mezk�r maddenin ekli tasar� �eklinde t�dilinde zaruret g�rmekteyiz.

Bizzaruret, �e�itli �rk ve lisanlara sahip 500 milyondan fazla m�sl�man�n: kabul etti�i, hatt� hangi hiristiyan memleketinde ya�arsa ya�as�n tatbikat�nda asla g��l�k �ekmedi�i bu ibadet us�l�ne medeni ve l�ik bir Devlet olarak m�dahale etmemiz ' bariz bir hatad�r. Bu bak�mdan ekli tasar� haz�rlanm�� bulunuyor.

Dikkat edilecek olursa tasar� metninde( ve di�er teklif metinlerinde ) ezan�n yeniden Arap�a okunabilece�inden s�z edilmiyor, sadece cezan�n yer ald�� maddenin yeni �ekli veriliyordu.

***

16 Haziran 1950 G�nlerden yine Cuma

TBMM nin �n�nde bir hayli kabar�k bir g�ndem vard� ama Ba�bakan Adnan Menderes 526 Say�l� T�rk Ceza kanununda de�i�iklik yap�lmas� i�in verilen �nergenin �ne al�nmas�n� istedi. ��nk� �� Halk bug�n ne i�in topland��m�z� biliyor o sebeple de yar�ndan itibaren Arap�a ezanlar, kametler, selalar okunmaya ba�lan�rsa ve hen�z ortada bir de�i�iklik olmad�� i�in bu insanlar ceza al�rlarsa karga�a ��kar. Bu hususu hemen g�r��elim ve e�er meclisimiz de uygun g�r�rse hemen karara ba�layal�m ve derhal y�r�rl��e koyal�m�� Mealinde bir konu�ma yapt�.

Ba�bakan Menderes�in bu teklifi kabul edildi ve b�ylece 526 Say�l� kanunda de�i�iklik yap�lmas� hususundaki �nerge �zerine iki lehte iki de aleyhte milletvekilinin konu�ma yapt�ktan sonra oylamaya ge�ilmesi kararla�t�r�ld�.

K�rs�ye ilk gelen CHP Trabzon Milletvekili Cemal Ey�bo�lu oldu.

Ey�bo�lu aynen ��yle dedi: ( �zet olarak )

��Say�n arkada�lar, T�rk Ceza Kanununun 526 nci mdadesinden, ezana taall�k eden ceza h�km�n�n kald�r�lmas� maksadiyle H�k�metin bug�n huzurunuza getirdi�i kanun tasar�s� hakk�ndaki C. H. Partisi Meclis Grupunun g�r��n� arzediyorum: Bu memlekette Mill� Devlet ve Mill� �uur politikas�, Cumhuriyetle kurulmu� ve C. H. Partisi bu politikay� takip etmi�tir. Bu politika icab� olarak ezan meselesi de bir dil meselesi ve Mill� �uur meselesi tel�kki edilmi�tir. Mill� Devlet politikas�, m�mk�n olan her yerde T�rk�enin kullan�lmas�n� emreder. T�rk Vatan�nda ibadete �a��rman�n da �z dilimizle olmas�n� bu bak�mdan daima tercih ettik. T�rk�e ezan - Arap�a ezan mevzuu �zerinde bir politika m�naka�as� a�maya taraftar de�iliz. Mill� �uurun bu konuyu, kendili�inden halledece�ine g�venerek Arap�a ezan meselesinin ceza konusu olmaktan ��kar�lmas�na aleyhtar olm�yaca��z.

Yani?

Yani 1950 y�l�ndaki bu oylamada CHP aleyhte oy kullanmayaca��n� beyan etti ve aynen de dedikleri gibi aleyhte oy kullanmad�lar.

Sonra Demokrat partiden Seyhan Milletvekili Sinan Tekelio�lu s�z ald� ve �zetle ��yle dedi:

Atat�rk sa� olsayd� hi� ��phe yok ki, bu b�y�k Meclis�in d��nd�� gibi d��necekti. ...�Allahu ekber� ile �Tanr� uludur� kelimeleri bir manaya gelmez. Eski zamanlara ait kitaplar� okursak bir�ok tanr�lar oldu�unu g�r�r�z: Ya�mur tanr�s�, yer tanr�s�, vesaire. Binaenaleyh �Tanru uludur� deyince bunlar�n hangisi uludur?

...Hristiyanlar bile bir �l�y� haber vermek i�in �an �alarlar. Onlar �an �al�n�rken �an�n ne demek istedi�ini anl�yorlar, M�sl�manlar bir sala sesi duymuyorlar.

Sonra Ankara Milletvekili Talat Vasfi �z S�z ald� ve uzun bir konu�ma yaparak �zetle �unlar� s�yledi:

Ezan farz� kifayedir. Bir memlekette Peygamberin emretti�i �ekilde ezan okunmazsa namaz�n sahih olmad��n� s�yleyen m�ctehitler oldu�unu bilhassa huzurunuzda zikretmek isterim. Fakat arkada�lar, bu as�l milletin as�l duydu�u kendi kendine v�ki olan yetkisiz tecav�z, ve kanunsuz hareket kar��s�nda y�llarca susmu�tur. 18 milyonun i% 98 ni te�kil eden M�sl�man �ocuklar� istirablarm� sessiz sessiz ta��m��lard�r. Adnan Menderes H�k�metine, huzurunuzda B�y�k Meclisle beraber Millet ad�na minnet ve ��kranlar�m� sunmay� en kutsal bir vazife tel�kki ederim. �nsan�n vicdan h�rriyetinin, insanlar�n en tabi� haklar� oldu�unu ancak T�rk Milleti 14 May�sta b�y�k siyasi zaferi temin ettikten sonra teslim edilmi� bir hak olarak g�rebilmi�tir. B�y�k Meclisi tebrik eder ve H�k�mete ��kranlar�m� arz ederim.

Alyehte ba�ka s�z alan olmad��ndan, lehte de iki konu�ma yap�lm�� oldu�undan direkt �nergenin oylanmas�na gidildi ve 526 Say�l� kanun bir kez daha de�i�tirildi. Nas�l m�? Aynen ��yle:

��Salahiyetli makamlar taraf�ndan adl� muameleler dolay�siyle yahut �mme emniyeti veya �mme intizam� veya umumi h�f- I z�ss�hha m�l�hazasiyle kanun ve nizamlara ayk�r� olm�yarak verilen bir emre itaat etmiyen veya bu yolda al�nm�� bir tedbire riayet eylemiyen kimse, fiil ayr� bir su� te�kil etmedi�i takdirde, bir aya kadar hafif hapis veya 150 liraya kadar hafif para cezasiyle cezaland�r�l�r. ( BU KISIM EN BA�TAN BER� �� A�A�I BE� YUKARI AYNEN VARDI ZATEN KANUNDA)

�apka iktisas� hakk�nda 671 say�l� Kanunla T�rk harflerinin kabul ve tatbikine dair 1353 say�l� Kanunun koydu�u memnuiyet veya mecburiyetlere muhalif hareket edenler 3 aya kadar hafif hapis veya 30 liradan 600 liraya kadar hafif para cezasiyle cezaland�r�l�r.( BU KISIM DA VARDI )

Eeee 1941 Y�l�ndakinden fark� ne?

1941 Y�l�ndaki d�zenlemede : VEYA ARAP�A EZAN VE KAMET OKUYANLAR �� AYA KADAR HAF�F HAP�S VEYA ON L�RADAN �K� Y�Z L�RAYA KADAR HAF�F PARA CEZASI �LE CEZALANDIRILIRLAR. Diye bir h�k�m vard�. 16 Haziran 1950 de yap�lan d�zenlemede bu h�k�m yok dikkat ederseniz.

Sonu�:

1- T.B.M.M veya DP iktidar� veyahut da baz� vatanda�lar�m�z�n zannetti�i gibi Adnan Menderes 16 Haziran 1950 de ezan�n tekrar Arap�aya �evrilmesini ve Arap�a olarak okunmas�n� karara ba�lamad�. Sadece Arap�a okumay� su� olmaktan ��kartt�. Su� ortadan kalk�nca ceza da otomatik olarak kalkm�� oldu. Milletin tercihi Arap�a ezandan yana oldu�u i�in de bu kanun d�zenlemesinden sonra hi� bir camide T�rk�e ezan okunmad�, T�rk�e kamet getirilmedi, T�rk�e sela verilmedi.

2- Baz� vatanda�lar�n s�yledi�i gibi CHP bu oylamada �iddetli bir diren� g�stermedi, aleyhine �ok �iddetli tart��malara girmedi, aleyhine oy kullanmad�. Tam tersine bir kez s�z ald�, bu meseleye hep dilin korunmas� a��s�ndan yakla�t�klar�n� belirtti parti ad�na bir vekil hepsi o. Kulland�klar� oy ise �� Kabul�� oyu idi.

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( 6 Haziran 1941cuma�dan�16 Haziran 1950 Cuma�ya ba�l�kl� yaz� Sami Biber taraf�ndan 15.06.2021 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.