Birleşik Krallık – Parlamento – Whıp
DEVLET
YÖNETİM ŞEKLİ – PARLAMENTO YAPISI
İngiltere,
parlamenter sistemin ilk uygulandığı ülke olması hasebiyle demokrasinin beşiği
kabul edilir ancak Birleşik Krallık’ın yönetim şekli demokrasi değil,
monarşidir.
Kral
veya kraliçe devlet başkanıdır.
Yürütme
yani hükümet etme görevini Başbakan üstlenir. Başbakana görevi Kraliyet teslim
eder veya geri alır.
Yasama
faaliyeti ise Avam Kamarası ve Lordlar Kamarasından teşkil olan parlamentoya
aittir.
Makenizmanın
üçüncü ayağı bildiğiniz gibi yargıdır.
Bir
hukuk devletinde yazılı anayasa bulunması gerektiği hâlde, Birleşik Krallık’ta
siyasal gelenekten kaynaklanan bir uygulama vardır.
Devletin
temel kurumlarının işleyişinin hukuki dayanaklarını siyasal gelenekler, mahkeme
kararları ve içtihatlar oluşturmaktadır.
İngiltere’de
siyasal partilerin grup versiyonu şeklinde ilk ortaya çıkışı 18. yüzyıldadır. Kral
II. Charles’’a muhalif olan “Whig”ler ve taraftar olan “Tory”ler…
Tory’ler
toprak sahibi aristokrasiyi temsil ederken, Whig’ler ise tüccarları ve
imalâtçıları temsil ediyorlardı.
Bu
gruplar 19. yüzyılda iki partili bir sistem meydana getirdi.
Whig’ler
zamanla tabana yayılarak Liberal Parti’ye,
Tory’ler
ise Muhafazakâr Parti’ye dönüştü.
Mevcut
İngiliz Parlamentosu, Lordlar Kamarası ve Avam Kamarası olarak ikiye ayrılır.
Ancak
kamara ve parti sıfatları ne olursa olsun, parlamenterler sıradan insanlar
değildir.
Lordlar
Kamarası, miras yoluyla bu unvanı edinmiş asilzadelerden, Avam Kamarası da
yüksek sınıftan, arazi sahiplerinden ve zengin insanlardan oluşur.
Bu
iki Kamaranın toplanma yeri Westminster Sarayı'dır.
İNGİLTERE
PARLAMENTOSU’NU OLUŞTURAN PARLAMENTERLER NASIL SEÇİLİR?
1- LORDLAR
KAMARASI
Lordlar
Kamarası, Birleşik Krallık parlamentosunun üst kamarasıdır. Lord unvanını taşırlar.
Atamaları Kraliyet ailesi veya aileye bağlı partiler tarafından yapılmaktadır.
Üyelikler
evvelce olduğu gibi babadan oğula geçen asilzadelerden oluşmasına rağmen, günümüzde,
aslında bir çeşit hanedanlık olan bu durum atama kelimesiyle kamufle edilmeye
çalışılmıştır.
Lordlar
Kamarasının günümüz tarihiyle 797 üyesi bulunmaktadır.
Lordlar Kamarasının en kalabalık grubunu, 681 üyeyle, Kraliyet
tarafından ömür boyu süre ile atanmış olan “Life Peers” asilzadeleri oluşturmaktadır.
26 üyeden ibaret "Ruhani Lordlar" yani “Lords Spiritual” grubu da yine Kraliyet
tarafından atanmış olan Anglikan Kilisesinin ileri gelenlerinden;
75 lord, Kraliyete bağlı Tory gelenekten gelen siyasi
parti yönetimleri tarafından;
15 lord ise Lordlar Kamarası üyelerinin oylarıyla
işbaşına getirilir.
"Ruhani Lordlar" dışında kalan ve üyelikleri
babadan oğula geçen "Dünyevi Lordlar", yani “Lords Temporal” asilzadelerinin
bir kısmı, 1999 yılında yapılan reformlarla Kamara dışında bırakılmışlarsa da, dük,
düşes, marki, markiz, kont, kontes, vikont, vikontes, baron, barones gibi
asalet unvanlarıyla yönetimdeki etkilerini ve ağırlıklarını rahatlıkla sürdürmektedirler.
2- AVAM
KAMARASI
Avam Kamarası, Birleşik Krallık Parlamentosu'nun alt
meclisidir ve halkın seçimiyle iş başına gelir. Başkanlık makamı Avam
Kamarası'nın en yüksek otoritesidir. Başkan kendi partisi ile olan ilişkilerini,
aday gösterildiği anda keser. Kendi seçim bölgesinde tek adaydır. O bölgede Kamaranın
diğer parti üyeleri kendi adaylıklarını koyamaz.
Seçilen başkan, Avam Kamarası Komisyonu’na, Bağımsız
Parlamento Standartları Otoritesi Konuşmacı Komitesi'ne, Seçim Komisyonu
Konuşmacı Komitesi'ne de başkanlık eder. Ayrıca, Özel Konsey’in (yani Birleşik
Krallık hükümdarının Resmî Danışma Konseyi’nin) bir parçasıdır ve direkt olarak Monark'a yani
Kraliyete bağlıdır. Başkan, Westminster Sarayı'ndaki Başkanlık Konutunda ikamet
etmek zorundadır.
Avam
Kamarası 650 üyeden oluşmasına rağmen Kamara salonunda 427 adet oturma yeri
mevcuttur. Yine geleneğe dayalı olarak, Avam Kamarası üyeleri kendi partilerini
desteklemek zorunda değildir.
WHIP
KONTROL SİSTEMİ
Tarihî
İngiliz Parlamentosu whip kontrol sistemini geliştirmiştir.
Parlamentonun
işlemesiyle ilgili yasama faaliyeti sırasında etkin rol oynayan “whip” kurumunun
kelime açılımı “grup başkanvekili” şeklindedir. Seçimle değil, atamayla iş
başına gelir. Halkın egemenliği demek olan demokrasi ilkesiyle hiçbir şekilde
bağdaşmamaktadır.
Etimolojisi…
Whip kelimesi “whipper-in”den gelmektedir ve bir avcılık terimidir. Tilki avı
sırasında avcının taşıdığı kırbaçla av köpeklerini bir arada tutmaya
çalışmasını ifade eder.
İngiliz
Parlamentosundaki kullanımı ise, önemli oylamalarda partinin bütün
milletvekillerinin oylamada bulunmasını sağlamaya çalışan parti üyesi anlamına
gelmektedir.
Birleşik Krallık'ın
demokratik parlamenter sistemine verilen isim olan Westminster modeli
whip uygulamasını;
Birleşik
Krallık (İngiltere) ve ona bağlı olan İskoçya, Galler ve Kuzey İrlanda’nın
haricinde, Avustralya, Kanada, Hindistan, Güney İrlanda, Malezya, Yeni Zelanda da
ve Westminster sistemi dışında kalmasına rağmen Güney Afrika, Tayvan ve ABD’de
de görebiliriz.
SONUÇ:
Demokrasinin
tanımına bakalım şimdi.
“Siyasal
denetimin doğrudan doğruya halkın ya da düzenli aralıklarla halk tarafından
özgürce seçilen temsilcilerin elinde bulunduğu, toplumsal ve ekonomik durumu ne
olursa olsun bütün yurttaşların eşit sayıldığı yönetim biçimine demokrasi
denir.”
Dünyaya
“demokrasinin beşiği” olarak takdim edilen Birleşik Krallık’ta;
1-
Parlamentodaki Lordlar ve Avam kamaralarının, ekonomik durumu halkla eşit olmayan
asilzadelerden ve zengin sınıfından oluştuğunu,
2-
Halkın sadece, seçime giren ve Parlamentoda azınlığı teşkil eden Avam Kamarası
üyelerini seçebildiğini,
3-
Seçimi kazanan başkanın Kraliyet tarafından onaylandıktan sonra başbakanlık
görevini üstlenebildiğini, doğrudan doğruya Kraliyete bağlı olduğunu görüyoruz.
Bu
da demektir ki; Birleşik Krallık demokrasi ile değil, siyasal gücün kral veya
kraliçenin elinde bulunduğu saltanatla, yani monarşi ile yönetilmektedir.
Mücella
Pakdemir
(
Birleşik Krallık – Parlamento – Whıp başlıklı yazı
Mücella Pakdemir tarafından
11.09.2022 tarihinde sitemize eklenmiştir. Sitemizde yayınlanan eserlerin hukuki sorumluluğu , kullanılan materyaller ve yazının içeriği yazarlarına aittir.İzin alınmadan kaynak gösterilse bile sayfamızdaki eserler başka yerde yayınlanamaz. Eserlerin izin alınmadan kopyalanması ve kullanılması 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasına göre suçtur. )
Okuduğunuz Yazının Site Kurallarını İhlal Ettiğini Düşünüyorsanız, Site Yönetimine Bildirmek İçin Tıklayınız.