PÝRÝ MEHMED PAÞA (1463-1532)

                Muhtemelen 867’de (1463) Konya’da doðdu. Selçuklu alimlerinden, Fahreddin er-Râzî’nin soyundan gelen Cemâleddin Aksarâyî’nin ahfadýdýr. Amasya valiliði sýrasýnda babasýndan dolayý kendisini tanýyan II. Bayezid’in tahta çýkmasý üzerine Sofya, Siroz ve Galata kadýlýklarýnda bulundu. 25 Þaban 920’de (15 Ekim 1514) Mustafa Paþa’nýn azli neticesinde boþalan vezirliðe getirildi. Yavuz Sultan Selim’in Vezîriâzam Yunus Paþa’yý idam ettirmesinden sonra Þam’a gelmesi istenen Pîrî Mehmed Paþa 13 Muharrem 924’te (25 Ocak 1518) veziriazamlýða getirildi.                                               

               Pîrî Mehmed Paþa, Yavuz Sultan Selim’in vefatýna kadar veziriazamlýk görevini koruduðu gibi Kanûnî Sultan Süleyman’a da üç yýla yakýn veziriazamlýk yaptý. Bu süre içinde bazý önemli olaylarýn çözümünde rol oynadý. Nitekim Pîrî Mehmed Paþa azledilerek yerine Ýbrâhim Paþa getirildi (13 Þâban 929 / 27 Haziran 1523) (Sadýr-ý-a’zam Pîrî-Mehmet Paþa’nýn zâhirde azl-ü-teb’idine bir sebeb olmayup fakat Pâþây-ý müþarünileyhin zâtinde olan asâlet iktizâsýnca sâhib-haysiyyet olmaðla huzûr-i Hümâyuna girüp mesâlih-i müikiyye müzâkeresine giriþtikçe pâdiþâh noksân-ý tecribesi ve belki kabl-elcülûs ya’ni þehzâdelikleri vaktinde Pîrî Paþa’ya olan müdârasý cihetiyle dâimâ hicâb altýnda kalup ma’rûzâtýna müsâade itmeðe kendüsünü mecbûr gibi zanneder idi. Hattâ: Pîrî Paþa’yý Sadâretten azlitmeyince Pâdiþâhlýkda olan istiklâl lezzetini bulamadým; zîrâ her ne zaman Pîrî Paþa huzûra girse ben kendümü her þeyde cesaretsiz ve umûr-i icrâiyyede mütereddid görür idim!  diyü buyurmuþlardýr- Hayrullah Efendi-Ý.H.Daniþmend).

               Kanûnî’nin Alman seferinden dönüþünden sonra çiftliðinde vefat etti (939/1532 sonbaharý) Bu izahata göre Pîrî-Mehmet Paþa’yý Sadaret makamýnda halefi olan Pargalý Frenk-Ýbrahim zehirletmiþ ve bu mülevves devþirmeye ondan da mülevves olmasý lâzým gelen Edirne Kadýsý Mehmet Efendi âlet olmuþtur: Frenk-Ýbrahim’in bir takým parlak vaitlerle kandýrýp o müdhiþ cinayete âlet ittihâz ettiði bu Edirne Kadýsý Mehmet Efendi Pîrî-Mehmet Paþa’nýn oðludur.Ý.H.Daniþmend) Kabri Silivri’de yaptýrdýðý caminin hazîresindedir.
               Pîrî Mehmed Paþa kaynaklarda genellikle iyi bir devlet adamý olarak tanýmlanýr ve özellikle Yavuz Sultan Selim’e uzun süre vezîriâzamlýk yapmýþ olmasý onun tecrübeli ve iþ bilir bir þahsiyet olmasýna yorulur. Ýlmiyeden yetiþmesine raðmen savaþlarda ve kuþatmalarda askeri yeteneklerini de göstermiþ ve kazanýlan baþarýlarda önemli rol oynamýþ, donanmanýn geliþmesinde ve Ýstanbul’da büyük bir tersane yapýlmasýnda hizmeti görülmüþtür.                         
               Ýstanbul Zeyrek’te cami, mektep ve medrese; Çapa’da cami, imaret ve Halvetiyye hankahý; Hasköy’de mescid ve hamam; Yayla civarýnda ve Haliç sahilinde cami; Silivri’de cami, misafirhane, imaret, mektep ve medrese; Belgrad Kalesi’nde han, imaret; Konya’da cami, zaviye, hamam ve imaret; Aksaray’da mektep; Gülek Kalesi yakýnýnda zaviye ve ribat; Tekirdað Nail köyünde ve Bursa Pýnarbaþý’nda mescid yaptýrmýþtýr.

               Pîrî Mehmed Paþa tarafýndan yaptýrýlan külliye 2 Receb 927 (8 Haziran 1521) tarihli Arapça vakfiyesinden anlaþýldýðýna göre cami, medrese, misafirhane, imaret, yemekhane, sýbyan mektebi, mutfak, kiler, fýrýn, odunluk, imaret haný (ahýr), dükkânlar, çeþitli hizmetler için odalar, muvakkithane ve hazireden oluþmaktaydý. Bu tesisten günümüze cami, han, sýbyan mektebi ve muvakkithâne ulaþmýþtýr.