SÜHREVERDÝ VE AVARÝF-ÜL MAARÝF

Bir baþka tasavvuf klasiði ise Þehabeddin Sühreverdi (ks)-    Ebû Hafs Þihâbüddîn Ömer b. Muhammed b. Abdillâh b. Ammûye el-Kureþî el-Bekrî es-Sühreverdî (27 Ocak 1145-26 Eylül 1234) nin Avarif-ül Mearif’idir.   

Sühreverdî eserini, aslýnda þeriata uygun olan sûfîliðin esaslarýný açýk bir þekilde ortaya koymak ve bunlarý savunmak gayesiyle yazdýðýný söyleyerek o devirde gerçek sûfîlerin azaldýðýný, sahte sûfîlerin her tarafý istilâ ettiðini, bu yüzden sûfîliðin mahiyetini bilmeyenlerde tasavvufa ve mutasavvýflara karþý olumsuz bir kanaat hasýl olduðunu, birçok kimsenin onlarý beðenmediðini ve tutumlarýný reddettiðini belirtir. Bu þekilde hareket edenler sûfîliði birtakým merasim ve þekillerden (âdâb ve erkân) ibaret sanmaktadýr. Sûfîler hakkýndaki bu yanlýþ kanaati ortadan kaldýrmak için onlarý gerçek mahiyetleriyle tanýtmak gerektiðini düþünen ve böylece eserinin yazýlýþ gayesini açýklayan Sühreverdî, bu bakýmdan kendisinden evvel ayný þeyleri söylemiþ olan Serrâc, Kuþeyrî ve Hücvîrî’ye benzemektedir. 

O, kitabýnýn mukaddimesinde önce bu kargaþa içinde sufilerin Allah’ý en iyi tanýyan takva ve vera'larýyla gerçek kulluða erebilen kiþiler olduðunu söyler ve onlarý özetle þu þekilde takdir eder: Arifler dünya ile ilgili menfaatleri deðersiz görür ve onlarýn kalpleri, zikir ýþýðýyla aydýnlandýðý için iç âlemleri hep mele-i a’lâya baðlý olarak korku ve ümidin de ötesine yönelmiþtir. Onlar bedenleriyle bu dünyaya ait gibi gözükseler de kalpleriyle kurb fezasýnda tayerân etmektedirler. Bu durumlarýný bilmeyen cahiller, onlarý yoldan çýkmýþ sanýr. Oysaki onlar zaman ve mekânýn ötesinde arþ etrafýndaki yüce âlemleri seyre dalmýþlardýr. Onlar gündüzü açlýk susuzlukla, geceyi de hicret ve ibadetle geçirirler. Þehvetlerine karþýlýk namazla teselli bulurlar, Kur’an tilavetinden zevk alýrlar. Kalplerindeki ýþýk yüzlerine yansýmýþtýr. Her zaman Hakk’ý bilen bu arifler, âlemde eksik olmazlar. Bunlar, Kur’an ve sünnete tam anlamýyla baðlýlýklarý sebebiyle Ýslâm’a davet ve muttakilere örnek olmakla ikram olunmuþlardýr.

Sühreverdi, sufileri yaklaþýk bu tarzda deðerlendirip takdir ettikten sonra kitabýn yazýlýþ sebebine þu þekilde temas eder: Sufilerin sýdkýna olan inancým, onlara olan muhabbetim ve kitap sünnete baðlýlýklarý, beni onlarýn þerefli halini yazmaya ve savunmaya yöneltti. Bu kitabýmda sufilerin fikirlerini, dayandýklarý ilmî delillerle açýklamaya çalýþtým. Bu þekilde, devrimizde çoðalan sahte sufilerin yalan yanlýþ, nefrete ve su-i zanna sebep olan þekle dayalý ruhsuz anlayýþlarýný gerçek sufilerden ayýrdým.

 Vefayat-ul- A’yan kitabýnýn sahibi Ýbnu Hallikan onu tanýtýrken þunlarý kaydeder:  Ebu Hafs Sühreverdi fakihdi. Þafii mezhebine mensuptu. Ýbadet ve riyazatta çok çalýþan, vera sahibi, salih bir þeyh idi. Mücahede ve halvet konularýnda sufilerden pek çoðu kendisine müracaatla meselelerini hallederlerdi. Ömrünün sonlarýna doðru, yaþadýðý asýrda bir benzeri yoktu. Pek çok þeyh gördü. Fýkýh ve hilaf ilminde söz sahibi oldu. Baðdat’ta þeyhlerin þeyhi idi. Va’z meclisi vardý. Vaazýnda pek çok insan toplanýrdý. Mübarek, bereketli nefes sahibi idi. Sözlerinin halavetinden insanlar vecde gelir, pek çoðu kendinden geçerdi. Elinde ve önünde büyük bir kitle tevbe etmiþtir.

Zehebi, Ýmam Sühreverdi (ks) hakkýnda talebesi Ýbnun-Neccar’dan þunlarý nakleder: Þihabüddin Sühreverdi ilm-i hakikatta zamanýnýn þeyhi idi.  Mala hiç kýymet vermezdi. Kendisine pek çok ikram ve hediye geldiði halde yanýnda hiçbir þey biriktirmemiþti. Vefat ettiðinde geride bir kefen bile býrakmamýþtý. Huyu ve yaratýlýþý güzeldi. Kamil, güzel haller sahibi ve mütevazi idi.

Camiu Keramatil Evliya kitabýnda Yusuf Nebhani þunlarý kaydeder: Hazret, alim, fadýl, lebib, edib oup fesahat ve belagat sahibi idi. Kendisine ledünni ilim verilmiþti. Ýlahi sýrlardan bahsederdi. Keramet ve harikalar sahibi idi. Kitab ve sünnetten ayrýlmazdý. Þeriatýn ahkamýnda müctehid idi.

 Þihabüddin Sühreverdi Gerçek Tasavvuf (Avarifü’l Mearif) Dr. Dilaver Selvi Semerkand 2010

TASAVVUF KLASÝKLERÝ Editor Prof. Dr. Ethem CEBECÝOÐLU Ankara, 2010 Ethem CEBECÝOÐLU Prof. Dr. Ankara Ü. Ýlahiyat Fakültesi. AVARÝF-ÜL MA’ARÝF