Konya mebusu Sabri Efendi�den sonra k�rs�ye Antalya mebusu Rasih Hoca geldi ve uzunca bir konu�ma yapt�. S�ylediklerini �zetleyecek olursak ��yle diyordu:

RAS�H EFEND� (ANTALYA) - Muhterem arkada�lar! Bendenizin de d�hil oldu�um Te�kil�t� Esasiye, Kanunu Esasi Enc�meninde bulunan arkada�lar�m�z�n huzuru �linize getirdi�i �u teklif mevcud olan �eklimizin tesbit ve takririnden ba�ka erbab-� tama'�n( a� g�zl�lerin ) ve irsen( genetik olarak ) kendilerinde hak g�renlerin tama'lar�n�n (a�g�zl�l�klerinin ) ebediyen(sonsuza kadar) bu millet taraf�ndan idama mahk�m olundu�unu bir defa daha B�y�k Millet Meclisi k�rs�s�nden il�n edilmesinden ba�ka bir �ey de�ildir.

Bu konu�madan sonra ��kacak kanunlar�n geneli �zerindeki g�r��melerin yeterli oldu�u, tek tek kanun maddeleri �zerinde g�r��melere ge�ilmesi kararla�t�r�ld� ve de�i�tirilecek kanun maddeleri tek tek bir daha okunduktan sonra Karahisar-� �arki ( �ebinkarahisar-Giresun ) Mebusu �nl� �air Mehmet Emin (Yurdakul ) k�rs�ye gelerek konu�maya ba�lad�.

Mehmet Emin Bey, Cumhuriyeti ilk kez Peygamberimiz Hz. Muhammed�in kurdu�unu, 1400 sene sonra da bu �erefin ikinci kez T�rk milletine bah�edildi�ini ��yle dile getiriyordu:

MEHMET EM�N BEY- Arkada�lar ! Garbi Roma (Bat� Roma )�mparatorlu�u, �imalden(Kuzeyden ) gelen Cermenlerin ayaklar� alt�nda ezilip �i�nendikten, Sezarlar �l�mle, bunlar�n Gladyat�r meydanlar�, fuhu� ve safahat bah�eleri tahriple tedib edildikten( Hadleri bildirildikten ) sonra �arkta iki kanl� saltanat vard� : �arki Roma (Do�u Roma )�mparatorlu�u, �ran Devleti. Bu iki saltanatta da milletlerin mukadderat�n� ellerine alan; elleri asal�, ba�lar� ta�l� katiller, s�r�lerin �oban postuna b�r�nm�� kurtlar�ndan ba�ka bir �ey de�illerdi.

�arki - Roma'da �mparatorlar, Devletin idaresini hipodromlarda, saray bah�elerinde g�zellikleriyle ge�inen kad�nlar�n ellerinde b�rakt�klar� gibi �ran'da da, babalar�n� ok kiri�iyle bo�an h�k�mdarlar millete cell�tl�k ediyorlard�. �ncilin rahim ve �efkat tavsiye eden ahk�m�(h�k�mleri ), Zend�restan�n(Zerd��tlerin kutsal kitab� ) h�lm-� tevazu( yumu�akl�k ve al�ak g�n�ll�l�k ) telkin eden mevadd�(maddeleri ), bu z�limlerin bu zul�m ve istibdad�na galip gelmek i�in hi�bir tesir g�stermiyordu. Esir yaratmayan Allah, h�rs ve gururu tedib ettirmek(haddini bildirmek ) i�in bir elinde k�l�� bir elinde �sa oldu�u halde d�nyaya ink�l�p yapacak bir b�y�k Peygamberin g�nderilmesine ihtiya� g�rd� ve g�nd erdi. O, k�l�c� ile z�lim h�k�mdarlar� tedib etti�i gibi, asas� ile de kanl� tahtlar� kanl� saltanatlar�, yerlerin dibine ge�irtti. Ads�za �eref, esire h�rriyet, zay�fa hak, sefile saadet verdirecek bir Allah'�n h�k�metini kurdu ve bunun ad� Cumhuriyetti. (Alk��lar)

On d�rt as�r sonrad�r ki, ey arkada�lar! Allah, yine b�yle bir il�hi h�k�met kurdurmak, ikinci bir mucizesini yapt�rmak i�in' en m�ntehap(se�ilmi� ), en b�y�k bir milleti intihab etmi�tir(se�mi�tir ), bu millet T�rk Milletidir. On d�rt as�r evvel, Peygamber Muhammed'in Mekke duvarlar�nda kurdu�u H�k�meti, bug�n de T�rk Milleti Ankara'ya kurmu�tur. �u aziz saatte ben, bu ihtiyar arkada��n�z, Allah'�mdan bu H�k�meti takdis ederim�� Ya�as�n Cumhuriyet ( Ya�as�n Cumhuriyet diye �� defa ba��r�ld�. )

Sonra 2. Madde �zerinde s�z almak isteyen olup olmad�� sorulunca Urfa mebusu �eyh Saffet Efendi s�z ald�.

O da 1921 Anayasas�nda yer almayan ��Devletin dini �slamd�r.�� Maddesinin bu kanun de�i�ikli�i ile anayasaya eklenecek olmas�ndan duydu�u mutlulu�u ��yle ifade etmekteydi:

�EYH SAFFET EFEND� (URFA) Efendiler! Fiilen ve hakikaten mevcud oldu�u halde, Te�kil�t� Esasiye Kanununda unutulmu� bir maddenin, sarahaten(a��k bir �ekilde ) Kanun-u Esasi Enc�meni taraf�ndan teklif ve il�ve edildi�inden dolay� huzuru �linizde Kanunu Esasi Enc�menine arz� ��kran eylerim.

�kinci maddede T�rkiye Devletinin dini, D�n-i �slamd�r deniyor, bu hakikat zaten mevcuttur. Di�er maddeleri tetkik edilirse hepsi de Din-i �slam�n esasat� (esaslar� )�zerine kurulmu� birtak�m esaslard�r. Bu 93 Kanunu Esaside( 1876 Anayasas�nda) de sarahaten zikredilmi�ti. Fakat o 93 Kanunu Esasisinde di�er birka� maddeler vard� ki, D�ni �sl�m�n esasatma muhalif idi, ferd� saltanat�, takviye edecek birtak�m hukuklar il�ve edilmi�ti. Onun mevadd-� sairesi ( di�er maddeleri ) din-i isl�m�n esasat�na muhalif oldu�u halde Devletin d�ni isl�md�r, deniyordu. Halbuki Te�kil�t�! Esasiyemiz tamamiyle d�n-i isl�m�n esasat�na muvaf�k oldu�u halde her nas�lsa Te�kil�t� Esasiye Kanununun yap�ld�� s�rada yaln�z zafer, yaln�z d��man� denize d�kmek emeliyle selefiniz Meclis-i �linin efk�r�( fikirleri, d��nceleri ) me�gul idi ve bu sebepten bu cihet unutulmu� idi. Yoksa di�er maddeleri tetkik edilince hepsinin d�n-i �slama tamamen muvaf�k(uygun) oldu�u g�r�l�r. Biz bug�n Te�kil�t-� Esasiyemizde Cumhuriyeti tasrih etmekle( belirtmakle) tamamiyle Hul'e'fay� Ra�id�n( D�rt halife,) Efendilerimizin devrine r�cu( d�n�� ) etmi� bulunuyoruz. ��nk� o zamanlar te�ekk�l eden Devlet-i �sl�miye Cumhuriyet-i uhuvviye ( Karde�lik Cumhuriyeti) idi ondan dolay� te�ekk�rat�m�( te�ekk�rlerimi ) tekrar ediyorum''

Bu madde �zerinde ba�ka g�r�� beyan eden olmad� ve 4. Maddeye ge�ildi. Ancak 4. Madde �zerinde de g�r�� beyan eden olmad�

10. Maddeye ge�ildi�inde Eski�ehir Mebusu Emin Bey Cumhurba�kan� se�im d�neminin iki sene olmas�n�n memlekette kar��kl�k ve endi�eye sebep olabilece�i ve bu arada Cumhurba�kan�n�n partili olmas�n�n uygun olmad��n� beyan etti ve bu konuyla ilgili baz� tart��malar olduysa da sonu�ta kanun teklifi aynen kabul edildi.

11. Madde �zerinde s�z alan olmad�.

12. Madde �zerinde de s�z alan olmad�.

Art�k yap�lacak bir tek �ey kalm��t�: Reis-i Cumhur�u ( Cumhurba�kan�n� se�mek )

Meclis Ba�kan�, Ertu�rul ( Bilecik ) Mebusu Dr. Fikret�in meclise sundu�u teklifi okudu:

Riyaset-i Celileye

Kabul olunan mevadd� kanuniyeye tevfikan (Kabul edilen kanun maddelerine dayanarak ) Reisicumhurun hemen �imdi intihab�n�( se�ilmesini ) teklif ederim.

Te�rinievvel 1339

Ertu�rul- Dr. Fikret

Bu teklif kabul olundu�u gibi Cumhuriyetin ilan� ve Cumhurba�kan�n�n se�ilmesinin 101 Pare top at��yla kutlanmas� y�n�ndeki teklifler de kabul edildi.

Meclis ba�kan� �� Efendim! yoklama suretiyle ve rey-i hafi ( Gizli oy ) ile Reisicumhur intihab� yapaca��z.�� Dedi ve gizli oyla Sivas mebuslar�ndan ba�lan�lmak �zere oylamaya ge�ildi.

Oylama bittikten sonra Meclis ba�kan�, sonu�lar� ��yle a��klad�:

RE�S � T�rkiye Cumhuriyeti i�in yap�lan intihapta reye i�tirak eden �zan�n adedi 158 dir. Y�z elli sekiz �za m�ttefikan( oy birli�i ile ) Ankara Mebusu Gazi Mustafa Kemal Pa�a Hazretlerini Cumhuriyet Riyasetine intihab etmi�lerdir. (S�rekli alk��lar ve ya�as�n sadalar�)

S�z art�k T�rkiye Cumhuriyetinin ilk Cumhurba�kan� olan Ankara Mebusu Gazi Mustafa Kemal Pa�a�n�nd�.

A��r ad�mlarla k�rs�ye geldi ve alk��lar aras�nda konu�mas�na ba�lad�.

****

Gelecek son b�l�mde Gazi Mustafa Kemal Pa�a�n�n bu konu�mas�n�n tam metnini yay�nlayaca��m in�allah.

*****

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( Cumhuriyet �lan Edilirken-2. B�l�m- ba�l�kl� yaz� Sami Biber taraf�ndan 29.10.2025 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.

Cumhuriyet �lan Edilirken-2. B�l�m-

EdebiyatEvi.Com | Edebiyat ve K�lt�r Platformu

EdebiyatEvi.Com | Edebiyat ve K�lt�r Platformu

EdebiyatEvi.Com | Edebiyat ve K�lt�r Platformu