Atatürk, 1 Kasým 1936 tarihli TBMM açýlýþ konuþmasýnda Dersimdeki aðalýk düzeni sorununu Türkiye’nin en önmemli iç sorunu olarak tanýmlar.
TBMM Arþivinde Atatürk’ün 1 Kasým 1937 tarihli meclis konuþmasýnda Tunceli’yi ele aldýðý görülür.
Atatürk’ün rahatsýzlýðý nedeniyle onun adýna Baþbakan Celal Bayar tarafýndan yapýlan 1 Kasým 1938 tarihli konuþmada da, yine Tunceli konusunun iþlendiði görülür.
Meclisin internet sitesinden ulaþýlabilen konuþma notlarýna göre, Atatürk TBMM 5.dönem 3.Yasama Yýlý 1 Kasým 1937 tarihli açýlýþ konuþmasýnda þu ifadeleri kullanýr:
"Kývançla görmekteyiz ki, Cumhuriyet rejimi, yurdumuzda huzur ve sükunun en iyi biçimde yerleþmesini saðlamýþ bulunuyor. Vatandaþlar ve bu yurtta oturanlar, Cumhuriyet kanunlarýnýn eþit þartlarý altýnda kendileri için hazýrlanan özgür, refah ve mutluluk imkanlarýndan en iyi bir biçimde yararlanmaktadýrlar. Ulusumuzun layýk olduðu yüksek uygarlýk ve refah düzeyine ulaþmasýnýn engellenmesinin düþünülmesine yer býrakýlmadýðýný ve býrakýlmayacaðýný huzurunuzda söylemekle mutluyum. Tunceli’nde yapýlan uygulamalarýn sonuçlarý bu gerçeðin belirtileridir."
Atatürk adýna Celal Bayar tarafýndan yapýlan TBMM 1 Kasým 1938 tarihli, 5.dönem 4.Yasama Yýlý açýlýþ konuþmasý ise þöyledir:
"Anayasamýzýn 36. maddesi hükümlerine uyarak Cumhurbaþkanýmýz Atatürk’ten aldýðým emir üzerine bu yýla ait nutuklarýný okuyorum. Her þeyden önce size kývançla arz edeyim ki, ulus ve ülke geçen yýlý tam bir huzur ve sükun içinde yükselme ve kalkýnma çalýþmalarý ile geçirmiþtir. Uzun yýllardan beri süregelen ve zaman zaman gergin bir hal alan Tunceli’deki toplu haydutluk olaylarý belli bir program içindeki çalýþmalar sonucu kýsa bir sürede ortadan kaldýrýlmýþ, bölgede bu gibi olaylar bir daha tekrarlanmamak üzere tarihe aktarýlmýþtýr. Cumhuriyetin getirdiði bütün iyiliklerden yurdun diðer evlatlarý gibi oradakiler de tam anlamý ile yararlanacaklardýr."
Ýhsan Sabri Çaðlayangil’e göre, 1937 yýlýnda Atatürk Singeç Köprüsü’nün açýlýþýný yapmak üzere Dersim’e gelecekti. Bu köprünün bir ucunda güvenliði saðlamak amacýyla bir askeri karakol bulunuyordu. Ýsyancýlar bu karakola saldýrýp,yakýp yýktý ve görevli 33 mehmetçiði öldürdü. Ýþte bu olay Dersim isyanlarýnýn baþlangýcý oldu. Atatürk bu olay üzerine kesin bir talimat verir: "Bu meseleyi kökünden halledin!"
27 Mart 1937 tarihinde Tunceli-Erzincan yolunda ki bir köprü Haydaran ve Demanan aþiretleri tarafýndan yakýlýr. Diðer Türk birlikleri ile haberleþmeyi önlemek için telefon hatlarý kesilir. Jandarma birliklerine pusu kurulur. Pax bucaðý karakoluna baskýn düzenlenir. Müteakiben Seyyid Rýza’nýn emriyle Sin karakoluna da saldýrýlýr. Bölgedeki 9.Seyyar Taburunada baskýn düzenlenir. Askerler yetersiz kalýr, pek çoðu öldürülür. Asiler Mazgirt köprüsünü de tahrip ederler.
Atatürk’ün "bu sorunu kökünden halledin!" talimatý üzerine, General Abdullah ALPDOÐAN’ýn kendi yetkisinde giriþtiði harekat baþarýsýzlýkla sonuçlanýr. Aþiretler bu moralle tamamen silahlanýr. Bu yüzden isyaný bastýrmak zorlaþýr. Abdullah Alpodoðan 50.000 askerle bölgeye gider, fakat daðlarý bir türlü aþamaz ve daðlardaki maðaralarda konuþlanan isyancýlara ulaþamaz. Bunun üzerine bir hava saldýrýsý düzenlemeye karar verilir. Gerekli onayý aldýktan sonra Sabiha Gökçen’i de davet eder. Sabiha Gökçen’in de iþtirakiyle Hava Kuvvetlerinden 3 uçak filosuyla isyancýlarýn saklandýklarý Laþ mevkii yerle bir edilir. Buna raðmen isyancýlar yok edilemez.
Anlaþmaya çaðrýlan Seyyid Rýza 10/12 Eylül 1937’de Erzincan vilayet konaðýnda tutuklanýr. Askeri harekattan sonra yapýlan yargýlama 15 Kasým 1937 de sona erer. 11 kiþi idama mahkum olur. Yaþlarýnýn geçkin olmasý nedeniyle dördünün cezasý 30 yýl hapse çevrilir. 15-18 Kasým 1937 de Seyyit Rýza ve beraberindeki 6 kiþi asýlýr. Çok sayýda asi de çeþitli hapis cezalarýna çarptýrýlýr.
17 Kasým 1937 de Atatürk Diyarbakýr’dan Elazýð’a ve oradan Tunceli’ye geçerek köprü açýlýþlarýný yapar.
Atatürk Doðu Anadolu illerine son gezisini yapmaktadýr. 16 Kasým 1937 de Elaziz’e gelmiþ ve incelemelerde bulunduktan sonra Pertek köprüsünden geçip Singeç çayý üstündeki Pertek-Hozat arasý ulaþýmý saðlayacak olan Singeç köprüsünü de açar. Bu 17 Kasým gezisi Atatürk’ün son Doðu gezisi olmuþtur.
Atatürk’ü Dersim nedeniyle katliamcý ilan etmek hevesindeki bazý Atatürk düþmanlarý, "Atatürk, hastalýðý nedeniyle olaylarý yakýndan takip edemediðinden, Dersim’deki sivil zayiattan haberi olmadý," savýna karþý, "Atatürk hasta filan deðildi, hasta olsaydý Kasým 1937 deki Doðu gezisini yapamazdý!" türünden zýrvalamalarý, karþýlarýndakileri aptal sanmalarýndan ibarettir. Ya bilmedikleri, ya da bilmezden geldikleri, bu 1.Dersim Harekatýnda bastýrma hareketleri sivil yerleþimlerden uzaktaki (burada ki tek istisna Seyyit Rýza’nýn konaðýmým bombalanmasý olayýdýr) sarp LAÞ MEVKÝÝNDE cereyan etmiþtir ve ne kadar ölüm varsa bu asilerin bizatihi kendilerinden olmuþtur, sivil halktan deðil.
Bundan sonraki 2. ve 3.Tunceli harekatýnda ise yýl 1938’dir ve Ocak itibariyle Seyyit Rýza’nýn intikamý peþine düþen aþiretlere karþý Aðustos ayýnda gerçekleþtirilmiþtir. Bu süreçte Ýnönü baþbakan deðildir. Baþbakan Celal Bayar’dýr. Ve 2., 3. harekatlarýn talimatýný imzalayan da odur. Atatürk, bu harekatlarýn geliþiminden, hastalýðýný etkiler gerekçesiyle kesinlikle haberdar edilmemektedir.Ve Tunceli’de sükunetin saðlandýðýný düþünmektedir ki, bu da 5.dönem 4.yasama yýlý TBMM konuþmasýndan kolayca anlaþýlmaktadýr.



NOT:
Konuyla ilgili Ýngiliz devlet arþivindeki resmi belgeleri geçersiz addederek, olayý illa ki internetteki dedikodulara baðlý olarak yorumlamaya çalýþmak ve Ýhsan Sabri Çaðlayangil’in o meþhur gazete röportajýnda ve Muhsin Batur’un hatýratlarýnda zehirli gaz kullanýldýðýna dair bir ima bile yokken, nedense bu internet alimleri bu iki kiþiye atfen zehirli gaz kullanýldýðýnda ýsrar etmektedirler. Nedense? Açýklamakta yarar var: DERSÝM OLAYLARI SIRASINDA TÜRKÝYE CUMHURÝYETÝ’NÝN ELÝNDE HÝÇ ZEHÝRLÝ GAZ BULUNMAMAKTA VE ZEHÝRLÝ GAZ KULLANABÝLECEK ELEMAN DA BULUNMAMAKTA ÝDÝ...


Fidel Castro:
“Devrimci Kemal Atatürk varken, Türk gençleri neden kendilerine baþka önder arýyorlar.? Atatürk 1919’da Anadolu’dan düþmanlarý kovmak için Bandýrma gemisiyle Samsun’a çýktý. Ve anti-emperyalist bir savaþ verdi ve zafere eriþti. Biz, Atatürk’ün devrimci savaþýndan esinlendik ve tam 40 yýl sonra, 1959’da Granma gemisiyle Havana’ya çýktýk.
Ülkemizden emperyalistleri ve iþbirlikçisi Faþist Batista rejimini yýkmak için. Biz de zafere eriþtik. Bizim ve tüm mazlum halklarýn esin kaynaðýdýr Devrimci Kemal Atatürk. Saðdan sola doðru yazýlan Arap harfli ALFABE’yi býrakýp, soldan saða doðru yazýlan ABECE’ye geçilen Harf Devrimi baþta olmak üzere bir dizi Çaðdaþ ve Aydýnlanmacý Cumhuriyet Devrimlerini bu kadar kýsa sürede biz baþaramazdýk. Atatürk sosyalist olsa da ayný þeyleri yapardý. Kendinize baþka esin kaynaðý aramayýn... Büyük bir deha ve komutan olan Kemal Atatürk’ün kýymetini bilin ve kendinize baþka önder, yol ve yordam aramayýnýz....