TÜRKÝYE DEVLETÝ

“Türkiye Devleti ne zaman kuruldu?” diye sorulsa, sanýrým çok kiþi ilk baþta afallar.  “Türkiye Cumhuriyeti kurulmuþken Türkiye Devleti de ne demek?”   diye soran bile olur.  Samimi olarak söylüyorum, bir çalýþma sýrasýnda rastlamasaydým ben de baþtaki soruda tökezlerdim. 23 Nisan 1920 ya da 29 Ekim 1923 derdim. 23 Nisan 1920 tarihinde elbette yeni bir devletin nüvesi oluþturulmuþtu. Ancak, bunun bir esasa baðlanmasý gerekiyordu. Büyük Millet Meclisi’nin ilk iþlerinden birisi, kurulacak yeni devletin resmiyetini ortaya çýkarmaktý. Dokuz aylýk bir çalýþma sonucunda  devletin adý yeni bir anayasa ile tescil edildi. Teþkilat-ý Esasiye Kanunu adýn taþýyan yirmi dört maddelik anayasa, 20 Nisan 1921 tarihinde Büyük Millet Meclisi tarafýndan kabul edildi. Bu anayasanýn 3. Maddesindeki  “Türkiye Devleti” ibaresi, 1924,1961 ve 1982 anayasalarýnda da mevcuttur. 1921 anayasasýnýn kabulünden sonra 29 Ekim 1923 yýlýna kadar bazý devletlerle yapýlan antlaþmalarda Büyük Millet Meclisi’nin yerini “Türkiye Devleti” almýþtýr. Dolaysýyla “Türkiye Devleti” 20 Nisan 1921 yýlýnda kurulmuþtur. 1921 Anayasa’nýn idari kýsýmlarla ilgili maddelerini bir kenara býrakýp ilk on maddesini aþaðýya alýyorum. Bu anayasa, bir çok yönden epey düþündürdü beni.

**Dokuz aylýk bir çalýþmanýn ürünü.

**Memleketin büyük bölümü iþgal altýnda. Savaþlar yapýlýyor. Ýsyanlarla boðuþuluyor. Ýstanbul  Hükümeti ve Ýþgalci güçlerin her türlü tezgahý alabildiðine sürüyor. Ýþte bu þartlarda bile milletin egemenliðine en büyük deðer veriliyor.  Demokratik bir yönetim öngörülüyor. Baþta Mustafa Kemal Paþa olmak üzere o dönemim millet vekillerine hayran kalmamak mümkün deðil.

 Teþkilat-ý Esasiye Kanunu  (Aslý, internet ortamýnda görülebilir.)

1 — Egemenlik kayýtsýz þartsýz milletindir. Yönetim þekli, halkýn mukadderatýný bizzat ve fiili olarak yönetmesi ilkesine dayanýr.

2 — Yürütme kuvveti ve yasama yetkisi, milletin tek ve gerçek temsilcisi olan Büyük Millet Meclisi’nde belirir ve toplanýr.

3 — Türkiye Devleti, Büyük Millet Meclisi tarafýndan idare edilir ve hükûmeti «Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti» adýný taþýr.

4 — Büyük Millet Meclisi, iller halkýnca seçilmiþ üyelerden oluþur.

5 — Büyük Millet Meclisi’nin seçimi iki yýlda bir yapýlýr. Seçilen üyelerin üyelik süresi iki yýldýr ve yeniden seçilmek mümkündür. Eski Meclis, yeni Meclis toplanýncaya kadar göreve devam eder. Yeni seçimlerin yapýlmasýna imkân görülmediði takdirde, görev süresi yalnýz bir yýl uzatýlabilir. Büyük Millet Meclisi üyelerinden her biri, yalnýz kendini seçen ilin ayrýca vekili olmayýp ayný zamanda bütün milletin vekilidir.

6 — Büyük Millet Meclisi’nin Genel Kurulu, Kasým baþýnda, davetsiz toplanýr.

7 — Þeriat hükümlerinin uygulanmasý, bütün kanunlarýn yürürlüðe konmasý, deðiþtirilmesi, yürürlükten kaldýrýlmasý, antlaþma ve barýþ imzalanmasý ve vatan savunmasýyla ilgili savaþ ilâm gibi temel haklar Büyük Millet Meclisi’ne aittir. Kanun ve tüzüklerin düzenlenmesinde, halk için en yararlý ve zamanýn ihtiyacýna en elveriþli fýkýh ve hukuk hükümleriyle, örf ve âdetler ve teamüller esas olarak alýnýr. Bakanlar Kurulu’nun görev ve sorumluluðu özel kanunla belirtilir.

8 — Büyük Millet Meclisi, hükûmeti oluþturan bakanlýklarý, “özel kanun gereðince seçtiði bakanlar vasýtasýyla yönetir. Meclis, yürütme ile ilgili iþlerde bakanlara görev tayin eder; gerekirse bunlarý deðiþtirir.

9 — Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu tarafýndan seçilen baþkan, bir seçim dönemi süresince Büyük Millet Meclisi Baþkanýdýr. Bu sýfatla Meclis adýna imza atmaya ve Bakanlar Kurulu kararlarýný onaylamaya yetkilidir. Bakanlar Kurulu üyeleri içlerinden birini kendilerine baþkan seçer. Ancak Büyük Millet Meclisi Baþkaný, Bakanlar Kurulu’nun da tabiî baþkanýdýr.

10 — Kânûn-i Esâsî’nin bu maddelere aykýrý düþmeyen hükümleri eskisi gibi yürürlüktedir.

Teþkilat-ý Esasiye Kanunun yukarýdaki güncel Türkçe hali, internetten alýnmadýr.

Veysel Baþer