----------------------------ADALET

    “Yerlerde ve göklerde ne varsa hepsini kendi katýndan bir lütuf olmak üzere size muhassas kýlmýþtýr (Sizin kullanmanýz için emrinize vermiþtir.). Elbette burada düþünen toplumlar için ibretler vardýr.” Kuran / Casiye Suresi 13. ayet
    “Allah O’dur ki arzý (yeryüzü) size durulacak yer, göðü de bina yaptý. Sizi þekillendirdi, þeklinizi de güzel yaptý ve sizi güzel rýzýklarla besledi. Ýþte Rabbiniz Allah budur. Bütün âlemleri yaratan Allah ne yücedir. Kuran / Mü’min suresi 64. ayet
    Bu ayetleri nasýl okumalý?
    Bu ayetlerde ne devlet ne de belirlenmiþ sýnýrlar vardýr. Ne köþk ne de saray vardýr. Ne de kiþiye özel mallar, zenginlikler vardýr. Nasýl ki güneþin aydýnlýðýna ayýn þavkýna, havanýn kullanýmýna sýnýr çizilmemiþ, hiç kimseye, hiçbir zümreye mülkiyet hakký verilmemiþse, yeryüzüne ve yerin altýndakilere de hiçbir sýnýr, hiçbir kýsýtlama, hiçbir engel konmamasý lazým gelir. 
    Bana göre Allah, (mealen) “Bu ayetlerimi doðru okumayýp, baþkalarýnýn zararýna mal edinenlere sesleniyorum: Ben sizleri doðumda eþit yarattým. Öldüðünüzde de eþitleyeceðim” diyor. Bu anlamda, Allah, “Ýhtiyacýnýzdan fazlasýný ihtiyacý olanlara verin.” (Kuran / ilgili ayetler) demektedir.
    Öyle ise ilahî adalet neden gerçekleþmez?
    Bunu da Giordano Bruno (Ýtalyan filozof 1548- 1600), "Allah, iradesini hâkim kýlmak için yeryüzündeki iyi insanlarý kullanýr. Yeryüzündeki kötü insanlar ise kendi iradelerini hâkim kýlmak için Allah'ý kullanýrlar.” diyerek ne doðru bir tespit yapmýþtýr.
    Bruno, yukarýdaki sözleri ve benzeri düþünceleri, özellikle sonsuz evren gerçeðini açýkladýðý için kilise tarafýndan Roma’da yakýlarak katledilmiþtir.
    Bruno’nun söylediði kötü insanlar, (Feodalizmde kölelerin ve topraðý iþleyenlerin iradesi olamayacaðýna göre) kendi iradesini dayatanlar, toprak sahipleri yani egemenler ve onlarýn belirlediði yöneticilerdir ki bunlar, kendi çýkarlarýnýn ve kurduklarý düzenin bekasý için Allah’ý da kullanarak kendi adaletsizliklerini Ýlahî adalet diye dayatýrlar. Bu amaçla, yasalar yaparlar. Kendi yaptýklarý yasalar, kendileri içindir. Herhalde toprak sahiplerinin topraklarýný iþleyen çiftçiler ve atlarýndan ve itlerinden daha aþaðý görülen köleler için deðildir.
    1789 Fransýz Devrimi’yle baþlayan feodalizmin tasviyesi ve burjuva devletlerinin kurulma süreci, Birinci Paylaþým Savaþý (1918) sonrasýna kadar sürmüþtür. Burjuva ulus devletlerde yurttaþlýk bilinci oluþmaya baþlamýþ, yurttaþlar da yasalar önünde görece eþitlik elde edip gerek kendi aralarýnda gerekse devleti temsil edenlerle hatta bizzat devletle yaþadýklarý sorunlara burjuvazinin mahkemelerinde çözüm aranmýþlardýr.
Bu uzun süreçte insanlýk ayýbý olan kölelik de farklý devletlerde farklý zamanlarda kaldýrýlmýþtýr.
    Örneðin Osmanlý’da, kölelik Tanzimat Fermaný doðrultusunda (1847) kaldýrýlmýþ olmasýna raðmen köle ticareti devam ediyordu. Köle ticareti Cumhuriyet’ten sonra tamamen sona ermiþ, 1949’da Birleþmiþ Milletler kararýyla da tüm dünyada yasaklanmýþtýr.
    Ulus devletlerde yurttaþlarýn yasalar karþýsýnda eþit sayýlmasý, köleler ve topraðý iþleyenler için büyük bir kazanýmdýr. Geriye dönülmez bir devrimdir.   Aþaðýdaki yaþanmýþ öykü, neden geriye dönülmez olduðunu anlatmaktadýr bize.
     Olay, Prusya (Almanya) Kralý 2. Frederich ile Deðirmenci Sans-Souci arasýnda yaþanýr.
    1750 yýlýnda Purusy (Almanya) kralý 2. Frederich Berlin yakýnlarýnda Potsdam ormanlarýnda gezinirken bir deðirmenin bulunduðu alanda durur. Orayý çok beðenir ve yazlýk sarayýný orada yapmaya karar verir.
Yanýndaki görevlilere deðirmenin de olduðu alaný satýn almak istediðini söyler.
    Kralýn adamlarý deðirmenci ile görüþür. Kralýn topraðýný satýn almak istediðini söylerler. Deðirmenci, “topraðým satýlýk deðil” der. Kralýn adamlarý durumu krala anlatýrlar. Kral “Deðirmenciyi bana getirin, ben görüþeceðim” der.
    Deðirmenciyi getirirler. Kral ile aralarýnda þöyle bir diyalog geliþir:
    Kral 2. Frederich: “Beyefendi, yanlýþ anladýnýz herhalde, ben satýn almak istiyorum orayý, kaça satarsýnýz?”
    Deðirmenci: “Yanlýþ anlamadým, efendim. Adamlarýnýza da söyledim. Deðirmenim satýlýk deðil,”
    Kral 2. Frederick: “beyefendi inat etmeyin. Paranýzý fazlasýyla vereceðim.”  
    Deðirmenci direnir: “ Sen koskoca kralsýn. Paran çok… Sarayýný baþka bir yere yap. Deðirmen bizim aile ocaðýmýz…”
    Frederich ayaða fýrlar, “Sen benim kral olduðumu bilmiyor musun?” der.
    Deðirmenci, “Sizin kral olduðunuzu biliyorum ama ben de bu deðirmenin sahibi Sans-Souci'yim,” diye karþýlýk verir.
    Kral öfke ile “zorla alýrým, bakalým ne yapacaksýn?” der.
    Deðirmenci Sans-Souci, sakin bir dille, o herkesin bildiði tarihî sözü söyler.
    “ Sen kralsýn ama Berlin’de hâkimler var!”
    Deðirmencinin bu sözü üzerine Kral, deðirmenciye sözünü geçiremeyeceðini anlar. Deðirmenci gönderilir. Deðirmenci gittikten sonra Kral Frederickh, adamlarýna, “Hiçbir güç, hiçbir siyaset, hiçbir iktidar, kral bile olsa adaletten üstün deðildir.” demiþtir.
    Kral, deðirmeni alamaz ama sarayýný, Sans-Souci Sarayý adý ile deðirmene komþu yaptýrýr.
Tabii ki bu olayý var eden sebepler, sanayi devrimi ve sanayi devrimini yaratan toplumsal dinamikler (aydýnlar, iþçiler köylülük vs.) ile feodalizmi tasfiye etme sürecine giren burjuvazi arasýndaki çatýþmalar ve uzlaþmalar sonrasýnda elde edilen haklardýr, diyerek konumuza dönelim.
    Adalet zaten ilahîdir ama dünya içindir ve mekâný dünyadýr. Ne var ki adalet günümüzde egemenlerin hukukuyla ifade edilmektedir. Bu yanlýþtýr. Hukukla uðraþanlar, adaleti, egemenlerin çýkardýðý yasalar çöplüðünde boþuna aramaktadýrlar. Yasalarýn çöplüðünde, bulabilirlerse ancak egemenlerin adaletini bulabilirler. Oysa asýl adalet insanýn vicdanýndadýr. Vicdansýzýn, zalimin, hýrsýzýn adaleti, belki kendi hayrýnadýr ama hem dünyanýn hem de insan olanýn zararýnadýr.
    “Ýnsanýn, insanlaþma yolunda rehberi, vicdandýr.”
    Eðer dinî vaazlar, öðretiler, ibadetler yol gösterici olsaydý bu kadar sapýk, bu kadar hýrsýz, bu kadar iki ayaklý mahlûk arasýnda utançla yaþamak zorunda olmazdýk.
    Eðer insanoðlu yukarýdaki ayetleri doðru okusaydý ve adaleti egemen kýlsaydý Ortadoðu’da insanlar birbirini boðazlar mýydý ve Afrika açlýktan kýrýlýr mýydý? Ve Allah, insanoðlunu cehennemle korkutur muydu? Sapkýnlýk ve sapýklýk yapmasýnlar diye cennetinde huriler, gýlmanlar vaat eder miydi?
    Günümüzde bizim gibi sözde parlamenter demokrasi ile yönetilen ülkelerde, adaleti adalet saraylarýna, demokrasiyi de parlamento binalarýnda söz düellosuna indirgeyerek parlamentodaki partiler günü kurtarýrken egemenler yani sermaye, ülkenin yer altý yer üstü zenginliklerini hatta bin yýllardan gelen insani ve toplumsal deðerleri hýzla tüketmektedirler.
    Toplumlar, insani deðerler açýsýndan hýzlý bir çöküþün, çürümenin þaþkýnlýðýný yaþamaktadýr,
    Faþizmin egemen olduðu korku imparatorluklarýnda ise adalet, güçlünün elinde tutsaktýr.
    “Adalet sarayda tutsaktýr þimdi
    Kýlýcý kýrýlmýþ, aksaktýr þimdi
    Hak hukuk beklemek, yasaktýr þimdi
    Hakký derdest edip baðlayan kimdir?”

   “Ýyi olmak kolaydýr, zor olan adil olmaktýr.” Victor Hugo (Fransýz yazar)
   “Adalet mülkün temelidir.” Hz. Ömer (Arap, Ýslam halifesi)
   “Adalet, tabiat düzenine uymaktýr.” Hilmi Ziya Ülken (Türk sosyolog, yazar)

   “Adaletin olmadýðý yerde ahlak da yoktur.” Montaigne (Fransýz yazar)
   “Kuvvete dayanmayan adalet aciz, adalete dayanmayan kuvvet zalimdir.” B. Pascal (Fransýz matematikçi düþünür)
    Önemsediðim bu sözleri de paylaþtýktan sonra, yazýmý þöyle sonlandýrayým.
    “Faþizm yalan ile kandýramadýklarýný, korku ile sindirir.
    Korkularýný yenemeyen toplumlar faþizmin kurbanlarýdýr.”

----------------------------------------------------------- Tahir Eker 17.2.2020