“Enerji krizinin ne faydasý  olurmuþ?”diye sorulabilir  ama bu krizi iyi okuyabilirsek, krizden kesin faydalý çýkabiliriz.

Evvela enerji krizinin önemli nedenlerini sýralayalým. Birinci neden, kýþýn çok soðuk olacaðý beklenmiyordu.  Ýkinci neden ise Nato ittifaký ile Rusya Federasyonu arasýndaki gerginliðin enerji fiyatlarýna olumsuz bir þekilde yansýmasýdýr.

Yaz  mevsimin  normalýn çok üstünde yani aþýrý sýcak olduðuna defalarca þahit olduk. Aþýrý sýcaklardan dolayý nice ormanlarýmýz cayýr cayýr yandý, günlerce söndürmekte zorlandýk. Demek ki aþýrýlýk kýþ mevisimi için de geçerliymiþ. Evet, bu kýþ mevsimi normalýn çok altýnda derecelerde soðuk geçmektedir.  Aþýrý soðuklara hazýrlýksýz yakalandýðýmýz aþikardýr. Neymiþ? Aþýrý soðuklara da hazýrlýklý olup gereken tedbirler alýnmalýymýþ. Aþýrý soðuklar için alýnabilecek en önemli tedbirler enerji stokunun yeterli seviyede bulundurmaktýr. Elektriðin stoku olmaz ama gaz veya diðer fosil enerji rahatlýkla  depolanabilir. Normal bir kýþ mevisimine göre fosil enerji bulundurulursa, aþýrý soðuklarda mevcut enerji yetmeyip fiyatlar tavan yapar.

Nato ve Rusya arasýndaki gerginlik, Rusyanýn arkabahçesi olarak gördüðü ülkelerden Nato’nun çekilmesini istemesindendir. Rusya, eski Sovyetler Birliðinden ayrýlan devletlerin mesela Estland, Letland veya Litvanya’yý da arkabahçesi olarak görüp Nato’ya katýlmasýndan rahatsýzdýr.   Rusya için Ukrayna ise kýrmýzý çizgidir ve Nato’dan Ukrayna’nýn hiç bir zaman Nato’ya alýnmayacaðý garantisini istemektedir.  Ciddiyetini ortaya koyabilmek için Ukrayna sýnýrýna 100 binden fazla asker konuþlandýrmýþtýr. Nato ise bu isteklere karþý çýkmaktadýr, hatta Ukraynanýn iþgali karþýsýnda Rusyaya aðýr bedeller ödeteceðini açýkça belirtmektedir. Nato ve Rusyanýn didiþmesi sonucu enerji fiyatý tavan yapmaktadýr çünkü gaz piyasasýný kýsmen Ruslar belirlemektedir. Batý Avrupa büyük oranla Rusya’dan gelen gaza muhtaçtýr. Rusyanýn , Batý’ya ihraç ettiði gazýn büyük bir bölümü ise Ukrayna üzerinden geçmektedir. Baþka bir ifadeyle, Ukrayna’da gazý koz olarak kullanmaktadýr. Rusya, Nato ve Ukrayna kavga ederken, gaz fiyatlarý tavan yapýp vatandaþlarýn cebini yakmaktadýr. Türkiye’de Rusyanýn yaný sýra Ýran’dan da gaz almaktadýr ama gaz ithalinin çoðunluðu Rusyadandýr.

Enerji krizinden nasýl faydalanabiliriz?

Yukarýda da izah edildiði gibi aþýrý soðuklara hazýrlýksýz yakalanýldý. Alýnabilecek tedbirler; kýþ mevisiminden önce yeterli enerji depolanmasýdýr. Gaz, petrokimya sektöründe sývý haline getirilip  (mesela LNG) rahat bir þekilde depolanabilir. Bu konuda Türkiye, enerji merkezi/köprüsü bile olabilir. Þöyle ki; gaz zengini olan Ýran, Azerbeycan veya Rusya’ya komþuyuz. Bu ülkelerden ithal edilen gaz, Türkiye’de sývýlaþtýrýlýp Avrupa  Birliðine ihraç bile  edilebilir. Enerjiye muhtaçken, enerji ithal eden bir ülke haline gelebiliriz. Yeter ki, bu potansiyel deðerlendirilsin. Þu günlerde Batý Avrupa gaz açýðýný Amerika’dan ithal ettiði sývý gazla (LNG) gidermeye çalýþmaktadýr. Yenilenebilir enerjiye  (güneþ veya termal enerjisi gibi) daha fazla yatýrým yapýp dýþa baðýmlýlýðý azaltmak zorunda olduðumuz daha iyi bir þekilde anlaþýlmýþtýr.

Türkiye, hem Nato üyesi hem de Rusya’ya komþudur. Ayrýca, Rusya ile ciddi bir seviyede ticari iliþkileri bulunmaktadýr. Ýki ülke arasýnda çok yönlü çýkar iliþkileri bulunmaktadýr. Türkiye, elindeki bu fýrsatý deðerlendirip Rusya ile Nato arasýndaki gerginliði diplomatik giriþimlerle giderebilirse, krizden en karlý olarak çýkacaktýr. Rusya’nýn Ukraynaya saldýrýsý, yani iþgali Türkiye’yi sadece enerji dalýnda deðil çok yönlü kötü bir þekilde etkileyecektir. Nato, zaten açýk net bir þekilde Rusya’yý her yönden boykot edeceðini haykýrmaktadýr. Olasý bir boykot halinde Türkiye’nin, Rusya ile alýþ veriþ yapmasý bir hayli zorlaþacaktýr hatta imkansýz hale gelecektir. Mesela tonlarca yaþ sebze ve meyve elimizde kalacaktýr.  Umarým, bu kriz barýþla sonuçlanýr.

Enerji krizinin vatandaþa faydasý ?

Bu krizin vatandaþa bakan yönü de var elbette. Kriz, çebimizi cayýr cayýr yakmaktadýr. Bu durum karþýsýnda çoktan unuttuðumuz tasarrufu hatýrlayýp enerji müsrifliðinden kaçmaya zorlanýyoruz. “Nereden ve nasýl enerji tasarrufu yapabiliriz?” diye araþtýrmak zorunda kalýyoruz. Gerçekci olmak lazým; tasarrufun mutlaka faydasý var ama faturalar yarýya filan inmiyor. Krizin bize en büyük faydasý, ne kadar lüzumsuz, gereksiz enerji kullanýlabildiðinin  ortaya çýkmasýdýr. Nerden ve nasýl kýsýtlama yapabileceðimizi sýralayacak deðilim ama bu konuda her evde, ofiste,  iþ yerinde veya müessesede  mutlaka tasarruf yapýlabileceði kesinlik kazanmýþtýr. Diðer yandan bu kriz, yenilenebilir enerji üretiminin önemini ortaya koymuþtur.  Güneþin bol olduðu Türkiye’de güneþ enerjisinden daha fazla yararlanýlabilir. Ýmkaný olanlar güneþ paneli taktýrýp enerji þirketlerinin cep yakan fahiþ faturalarýyla muhatap olmazlar.

Çevreye duyarlý kiþiler (bilim adamlarý), enerji israfýna dikkat çektiklerinde bazen meczup muamelesi görmekteydiler. Sanki enerji israfý önemsiz bir konuydu. Sanki enerji hiç bitmeyecek kadar bol sanýlýrdý, tasarrufa filan ne gerek vardý caným?  Bu kriz ,enerjinin de bir gün bitebileceði çok açýk ve net bir þekilde ortaya koymuþtur. Kara kýþta, karanlýkta kalmanýn veya zangýr zangýr titremenin artýk çok uzaklarda olmadýðýný umarým bu kriz lisaný hal ile bize anlatmýþtýr. Ayrýca, önümüzdeki yýllarda da kýþýn çok çetin geçebileceðini anlatmýþtýr.

Umarým, israftan kaçmanýn neden bu kadar önemli olduðunu anlayýp bir daha enerji krizini yaþamaya katkýda bulunmayýz. Her bir fert yapmýþ olduðu müsrifliklerle  enerji, su veya  baþka tabii  krizlere katkýda bulunmaktadýr.

Abdullah Konuksever