“Temelinde sevgi olan hiçbir eðitim baþarýsýzlýða uðramaz.” Pestalozzi

Aile eðitimindeki en önemli ilke, ailede iyi bir iletiþim ortamýnýn oluþturulmasýdýr. Ýletiþim, kiþiler arasýndaki karþý­lýklý bilgi, duygu, tutum, beceri yani davranýþlarýn paylaþýlmasý demektir.

Aile içi iletiþim, eþlerin birbirleriyle, ço­cuklarla ve diðer aile bireyleriyle bilgi alýþ veriþi demektir. Çocuk, iyi bir eðitimi, iyi bir aile ortamýnda edinir. Bunun için eþlerin birbiriyle iletiþimlerinin iyi olmasý gerekir.

Aile iletiþiminin iyi olmasý, aile bireylerinin hayatý paylaþmalarýyla mümkündür. Evi paylaþmak, hayatý paylaþmak anlamýna gelmez. Hayatý paylaþmak, evde iþ bölümü yapmak da deðildir.

Evde sadece maddî þeyler deðil, manevî þeyler ve duygular da paylaþýlý­yorsa, birlikte yaþanýyorsa hayat paylaþýlýyordur. Hayatý paylaþmak, hayatýn güçlüklerini beraber karþýlamak, sevinçlerini beraber yaþamak ve bundan da keyif almaktýr.

Saðlýklý bir iliþkinin oluþmasýnda, anne babanýn ruh saðlýðý da önemlidir. Mutsuz aileler, eþinden yeterli ilgi görmeyen, ekonomik sýkýntýlar ve gerginlikler içinde yaþayan anne babalar, çocuklarýyla iyi bir iletiþim ortamý kuramazlar.

Birbirlerini seven eþ­ler çocuklarýna duygusal olarak daha iyi bir geliþme imkâný sunarlar. Evlilikte kaçýnýlmaz bazý sorunlar, anlaþmazlýklar olabilir. Çocuk için önemli olan sorunlarýn varlýðý deðil, anne babanýn bu sorunlarý karþýlama biçimidir.

Örneðin, eþlerin, baþkalarýnýn yanýnda tartýþmalarý, birbirlerine rencide edici sözler söylemeleri, hem kendileri, hem de çocuk için so­nun baþlangýcýdýr. Eþlerin birbirlerini tamamlamalarý ise çocuk için mutluluk, huzur ve güven kaynaðýdýr.

Empati, iyi iletiþim kurmayý kolaylaþtýrýr. Empati, bir insanýn, kendisini karþýsýndaki insanýn yerine koyarak onun duygularýný ve düþüncelerini doðru olarak anlama­sýdýr. Bir çocuða etki etmek, onu eðitmek, onunla olumlu iletiþim kurmaya baðlýdýr. “Zorla güzellik olmaz.” atasözü bunu açýklar. Birisinden nefret eden bir çocuk, ondan hiçbir þey öðrenemez.

Aile içi iletiþiminin nasýl olduðunu deðerlendirmek isteyen­ler þöyle düþünebilirler: Evinizde birçok ka­mera var,  sizin tüm hareket ve konuþmalarýnýzý kaydediyor. Siz ertesi gün çekilen görüntüleri izliyorsunuz. Ýzlerken, konuþmalarýnýzdaki güzel sözlerinize artý puan, “azarlama, baðýr­ma, tehdit, alay gibi” olumsuz sözlerinize eksi puan verin.

     Bakýn artýlarýnýz mý fazla, eksileriniz mi fazla? “Be­nim aðzýmdan hiç kötü söz çýkmaz, ben melek gibi bir insa­ným” diyenlere de “evet benim hatalarým olabilir” diyenlere de denemelerini tavsiye ederiz.

Ýyi örnek veya model olmak, yaþayarak eðitmek, iyi davranýþ ör­nekleri sunmak eðitimde önemlidir. Saðlam kiþiliðin temel taþlarýndan olan; sevgi, þefkat ve güven duygusu ancak sýcak bir aile ortamýnda yaþanýlarak kazaný­lýr.

Etkili bir dinleme birçok sorunu giderir. Sorunlarýna çözüm bulunan çocuklar kendilerine daha çok güvenir ve daha güçlü olurlar.

Anne babasý tarafýndan dinlendiðini, duygularýný rahatlýkla ifade ettiðini gören çocuk, kendine önem verildiði ve sevildiði duygusunu yaþar. Söz hakký verilmeyen, sürekli sözü kesilen çocuk, huysuzluk, saldýrganlýk veya eþyaya zarar verme gibi uyumsuz davranýþlar gösterir. Ya da içine kapanýp duygu ve düþün­celerini aktarmada aþýrý zorlanýr.

Ýyi dinleyici anne baba; “söz kesmez, yargýlamaz, çocuðun ne söylediðinin farkýndadýr. Göz temasý kurar, tüm dikkatini çocuðuna verir.” Çocuk konuþurken dinlenildiði zaman; konuþma yetene­ði, kelime hazinesi geliþir, kendini rahatlýkla ifade eder. Çocuk derdini davranýþla göstermek yerine, sözle ifade ederek rahatlar.

Anlaþýldýðýný hisseden çocuk, kendini huzurlu ve güven­li hisseder. Sorunlarýný konuþarak halleder. Çocukla anne baba arasýnda yakýnlýk doðar, çocuk onlara danýþýr, diyalog kurar. Söyledikleri dinlenen çocuk, anne babasýný dinler. Kendisine deðer verildiðini hisseder. Etkin dinleme için anne babanýn alacaðý tavýrlar:

 -Çocuðun söylediðini duymak istemelisiniz. Bu, onu din­lemek için zaman ayýrmak istemeniz anlamýna gelir. O andaki soruna yardýmcý olmayý gerçekten istemelisiniz.

-Duygularý sizin duygularýnýzdan farklý olsa da, onun duygularýný kabul etmelisiniz.  Çocuðun, onlarla baþ edebilece­ðine ve sorunlara çözüm bulacaðýna güven­melisiniz. Bu güveni, çocuk sorunlarýný çözerek kazanacaksýnýz.

-Duygularýn sürekli deðil, geçici olduðunu anlamalýsýnýz. Duygular deðiþir, nefret sevgiye dönüþebilir. Çocuðunuzu, sizden ayrý bir birey olarak görmelisiniz. Sorunlarý olduðunda onun yanýnda olmalý ama karýþma­malýsýnýz.

Ailenin ortak sorunlarý rahatça konuþulabiliyor ve birlikte sohbet havasýnda paylaþýlýyorsa saðlýklý aile içi iletiþimi var demektir. Aile içi iletiþim bozukluklarýnýn temelinde, anne-baba­larýn etkili iletiþim yollarýný kullanamamalarý yatar.

Anne babalar, bazen çocuklarýna; “emir vermek, yönlendir­mek, uyarmak gözdaðý vermek, ahlak dersi vermek, öðüt ver­mek, çözüm ve öneri getirmek” veya baskýcý iletiler; “yargýlamak, eleþtirmek, suçlamak, isim takmak, alay etmek, utandýrmak, yo­rumlamak, taný koymak, analiz etmek, öðretmek, nasýl yapýlaca­ðýný söylemek” gibi yanlýþ çözüm iletileri gönderirler.

Yanlýþ iletiþim, çocuðun suçluluk ve piþmanlýk duymasýna, annesi ve babasý tarafýndan sevilmediðini hissetmesine neden olur. Kendilerini yetersiz ve deðersiz hissederler.

Aile içi iliþkilerde tartýþmalar doðaldýr. Bu anlaþmaz­lýk ve tartýþmalarýn nasýl sonuçlandýðý önemlidir. Çocuk anne ve babasýnýn sorunlarýný tartýþarak olumlu bir þekilde çözdük­lerini gördükçe, kendi yaþamýnda karþýlaþabileceði problemlere hazýrlanma fýrsatý bulur.

 “Emir cümleleri, korkutmak, sadece öðüt vermek, yargýlamak, suçla­mak, eleþtirmek, aþaðýlamak, lakap takmak, sorgulamak, konu­yu saptýrmak, alay etmek, sýnamak” vb. gibi davranýþlar iletiþimi engeller.

Çocuðun kiþiliði de zarar görür. Çocuk kavgacý olur ve saldýrganlaþýr sa­vunmaya geçer, kýzar, küser, güven duygusu zayýflar, sevilmedi­ði duygusuna kapýlýr. Sürekli olarak sýký takip, her þeyin en iyisinin yapýlmasýný istemek, suçlama, konuþma yasaðýnýn aþýrý þekilde uygulanmasý fayda yerine zarar verir.

Çocuðun hatalý davranýþý eleþtirilmelidir, çocuðun kendi deðil. Çocuða kendi düþünce ve isteklerini ifade etme þansý taný­mak, onun birey ve güçlü olma arzusunu güçlendirir. Tartýþmayý sert tepkiler vererek kesmek, ona ve düþüncelerine saygýsýzlýk anlamýna gelir.

Tartýþmalarda anne babanýn kullandýðý söz, ses tonu ve tavýrlarý çocuða örnek olur. Tartýþma, mutlaka galibi olmasý gereken bir yarýþma, mücadele ya da savaþ deðildir.

Çocuðuna karþý haksýzlýk ettiðini düþünen anne baba, özür dilemeyi bilmelidir. Bunu yapamayanlar, çocuða doðruyu gösteremez ve hatadan dönmenin erdemini anla­tamaz.

Çocuðun kiþiliðine yönelik olumsuz mesajlar tepkisel davranýþlar oluþturur. Yaptýðý hatadan dolayý ço­cuða, “aptal, sen adam olamazsýn, geri zekâlý” gibi sözler söylemek, çocuðun üzülmesine, anne babaya kýzmasýna ve iletiþimin kopmasýna neden olur. Çocuk ya kendini tamamen geri çeker, ya da saldýrgan olur.

Anne babalarýn; “sana þu televizyonun sesini kes dedim!..” gibi sert ifadeler kullanmasý, mesajýn açýk olmadýðýný ifade eder. Bunun yerine, “televizyonun sesinin bu kadar açýk olmasý beni rahatsýz ediyor” ifadesi duygularýmýzý daha güzel anlatýr.

“Çocuklarý iyi eðitenler, onlarý onurlandýrýrlar. Çünkü onlara sadece bir hayat deðil, yaþama sanatý kazandýrýrlar.” Aristo

Sevgiyle kalýn…

                                                                                             Seyfettin Karamýzrak