Hz. OSMAN (ra)

Aþere-i Mübeþþereden, Peygamber Efendimizin damadý, Hulefâ-yi Râþidîn’in üçüncüsü, edep timsali büyük sahabe. Efendimiz (sav) iki kere damat olma þerefinden dolayý lakabý Zinnureyn (iki nur sahibi) dir.

Hz. Osman (ra) ticaretten kazandýðý servetini Ýslam dini ve Peygamber Efendimize (sav) vakfetmiþti. Tebük seferine yaptýðý yardým sebebiyle Hz. Peygamber’in, “Bugünden sonra yapacaklarý Osman’a zarar vermez” dediði rivayet edilmiþtir. Efendimizin(sav) vahiy katipliðini, Hz. Ebû Bekir’in (ra) kâtiplik ve müþavirliðini, Hz. Ömer’in (ra) danýþmanlýðýný yaptý.

Fetihlerle büyüyen, lüks ve refahla birlikte fitne ateþinin alevlendiði sýkýntýlý bir zamanda halifelik yaptý. Döneminde fitne ateþini körükleyerek Hz. Osman’ýn (ra) þehadetine giden süreçteki gizli el rivayete göre Yahudi dönmesi olan Ýbn Sebe’dir. 

Geceleri ibadetle, gündüzleri oruçla geçiren Hz. Osman nazik ve mahcup bir tabiata sahip olmanýn yaný sýra bütün vakýf insanlar gibi aþýrý derecede cömert bir insandý. Ýçme suyu sýkýntýsý yaþandýðý sýrada 35.000 dirhem gibi fahiþ bir fiyata aldýðý Rume kuyusunu vakfetmiþti.  (Bunun üzerine Resûl-i Ekrem, kuyuyu satýn alýp müslümanlarýn istifadesine sunacak þahsa bu hizmetine karþýlýk olarak cennetin verileceðini, bütün günahlarýnýn baðýþlanacaðýný, kendisine cennette bu kuyudan daha güzel bir su kaynaðýnýn verileceðini bildirdi (Buhârî, “Müsâkat”, 1, 74; Tirmizî, “Menâkýb”, 57; Ýbn Sa‘d, I, 392)

Hz. Ebû Bekir zamanýndaki bir kýtlýk sýrasýnda 100 deve yükü buðday, kuru üzüm ve zeytinyaðý ile dönen kervan malýnýn tamamýný muhtaç durumdaki müslümanlara daðýtmasý, Talha b. Ubeydullah’ta olan 50.000 dirhem alacaðýný baðýþlamasý onun cömertlikte ne kadar ileri seviyede olduðunun göstergelerindendir. Akrabalarýna büyük miktarlarda yardým yapan Hz. Osman (ra) (Mýsýr, Basra ve Kûfe halkýndan bazý isyankâr insanlar bir araya gelerek Hz. Osman’a: “Akrabalarýn olan Ümeyye Oðullarý’na bol bol ihsanda bulunuyorsun?!” diye onu suçlamak istemiþlerdi. Hz. Osman (r.a) da þu cevâbý verdi:

“–Biliyorsunuz ki Allah Teâlâ bana mal ve servet vermiþtir. Akrabama yaptýðým ihsanlarý kendi öz malýmdan veririm. Þimdiye kadar onlara Beytül-mâl’den hiçbir þey vermiþ deðilim. Bu yaþtan sonra þu güzel ahlâkýmdan vazgeçemem!” (Ramazanoðlu M. Sâmi, Hz. Osman Zinnûreyn, s. 133)

Mescidi Nebevî’yi yeniden inþa ettirirken kendi malýndan 10.000 dirhem harcamýþtý.

Hac menasiki konusunda en bilgili kiþi olan Hz. Osman (ra) Kur-an hafýzý ve Rasulullah’ýn (sav) saðlýðýnda fetva ehliyetindeki birkaç sahabeden birisiydi. Onun hakkýnda bir kiþi, “Ashap arasýnda hadisleri Hz. Osman’dan daha tam ve güzel þekilde rivayet eden birini görmedim, ancak o hadis rivayetinden çekinen bir zattý” demiþtir. Resûl-i Ekrem’den 146 hadis rivayet etmiþtir. 

HZ. OSMAN’DAN HÝKMETLÝ SÖZLER

“En akýllý insan; nefsini hesaba çeken, onu iyi idâre eden, ölümden sonrasý için amel iþleyen ve kabir karanlýðý için Allâh’ýn nûrundan istifâde edendir.” “Kul, gözleri gördüðü hâlde Allâh’ýn kendisini âmâ olarak diriltmesinden korksun! Hikmetten anlayana mânâlý bir söz kâfîdir. Mânen saðýr olanlar, zaten hakký duyamazlar…”

Salihlerin Beþ Alameti

“Beþ þey müttakîlerin (sâlihlerin) alâmetidir:

Gerçek Müminin Altý Korkusu

“Gerçek mü’min altý çeþit korku içindedir:

       Osman (r.a) denilince akla ilk gelen “Kur’ân-ý Kerîm”dir. O Kur’ân’ý ez-berlemiþ, çokça okumuþ ve hükümleriyle amel etmiþtir. Pek çok kiþi Hz. Os-man’ýn bir rekâtta hatim indirdiðine þâhit olmuþtur. Halîfeliði esnâsýnda Kur’ân’a hizmet etmiþ, onu tekrar toplayýp çoðaltmýþ ve belli Ýslâm merkezlerine gönderdiði için  “Câmiu’l-Kur’ân: Kur’ân’ý toplayan” ünvânýný hak etmiþtir. Ve nihâyetinde Kur’ân-ý Kerîm okurken þehîd edilmiþtir.

Hz. Osman Zinnûreyn (r.a) orta boylu, iri kemikli, güzel yüzlü, uzun sakallý ve esmer renkli idi. Âlim, fâzýl, çokça ibâdet eden, sâlih, cömert, kerem sahibi, halim selim, son derece nâzik ve mahcûb bir zât idi. Ýnsanlar tarafýndan son derece sevilip sayýlan ve hürmet duyulan bir þahýstý. Son derece takvâ ve verâ sahibiydi. Bütün yýlýný oruçlu geçirir ve her sene haccederdi. Hz. Âiþe (r.a) vâlidemiz onun hakkýnda: “Vallahi o, akrabasýný en çok gözeten ve Allah’tan en fazla korkan bir kiþiydi” demiþtir. (Ýbn Hacer, el-Ýsâbe, IV, 223)

Meþhur müfessirlerden Dahhâk’ýn bildirdiðine göre: (“Allah'a ve Peygamberlerine iman edenler var ya, iþte onlar sýddîklar (sözü özü doðru kimseler) ve Allah katýnda þahitlerdir. Onlarýn mükafatlarý ve nurlarý vardýr. Ýnkar edip âyetlerimizi yalanlayanlara gelince; iþte onlar cehennemliklerdir.” Hadid 19) âyet-i kerimesi, herkesten önce müslüman olan sekiz kiþi hakkýnda nâzil olmuþtur. Bunlar da Hz. Ebû Bekir, Ömer, Osman, Ali, Hamza, Talha, Zübeyr, Sa’d ve Zeyd (r.a) Hazarâtý’dýr.

Þûrâ ehli tarafýndan bey’at edilerek halife seçilen Osman (r.a) üzgün bir þekilde Rasûlullah (s.a.v) Efendimiz’in minberine çýktý. Allah’a hamd ü senâda bulunup Nebiyy-i Ekrem Efendimiz’e salât ü selam getirdikten sonra þunlarý söyledi:

“–Siz, her an deðiþmekte olan bir yurttasýnýz ve hayatýnýzýn bundan sonraki kýsmýný yaþamaktasýnýz. Öyleyse henüz gelmeden, gücünüz yettiðince ve en güzel þekilde ölüme hazýrlanýnýz! Ömrünüzü en hayýrlý amellerle deðerlendiriniz. Þunu biliniz ki bu imkân sizlere verilmiþtir. Unutmayýnýz, eceliniz sabah ya da akþam hiç beklemediðiniz bir anda size gelebilir. Bu dünya aldatma üzerine kurulmuþtur. Nitekim Allah Teâlâ: (“ Ey insanlar! Rabbinize karþý gelmekten sakýnýn. Hiçbir babanýn çocuðuna hiçbir yarar saðlayamayacaðý, hiçbir çocuðun da babasýna hiçbir yarar saðlayamayacaðý günden korkun! Þüphesiz Allah'ýn va'di gerçektir. Sakýn dünya hayatý sizi aldatmasýn. O aldatýcý þeytan da Allah hakkýnda sizi aldatmasýn.” Lokman 33) buyurmaktadýr. Geçmiþ ümmetlerden ders ve ibret alýnýz! Sonra var gücünüzle çalýþýnýz ve sakýn gaflete düþmeyesiniz! Çünkü siz gaflet etseniz de hiçbir ânýnýzdan gaflet edilmeksizin hesâba çekileceksiniz. Hani dünyanýn evlatlarý/ona gönül verenler nerede? Dünyayý îmar edenler nerede? Dünyadan çok uzun bir süre faydalananlar nerede? Dünya onlarý da kaldýrýp atmadý mý? O halde dünyaya Allah’ýn verdiði kadar deðer veriniz! Allah Teâlâ dünyaya nasýl deðer vermemiþse siz de ona deðer vermeyiniz! Yalnýzca âhireti elde etmeye çalýþýnýz! Çünkü Allah, bu dünya hayatýndan daha hayýrlý olan âhiret hayatý için þöyle bir temsil getirmiþtir:

(“Onlara dünya hayatýnýn örneðini ver: (Dünya hayatý), gökten indirdiðimiz yaðmur gibidir ki, onun sebebiyle yeryüzünün bitkileri boy verip birbirine karýþýrlar. Fakat bütün bu canlýlýk sonunda rüzgarýn savurduðu kuru bir çer çöpe döner. Allah, her þey üzerinde kudret sahibidir. Mallar ve evlatlar, dünya hayatýnýn süsüdür. Baki kalacak salih ameller ise, Rabbinin katýnda, sevap olarak da ümit olarak da daha hayýrlýdýr. Kehf 45-46)

Bey’at iþi tamamlandýktan sonra Osman (r.a) halka hitâben þu konuþmayý yaptý: “Ey insanlar! Üzerime bir yük yüklendi ve ben de bunu kabul ettim. Ama þunu biliniz ki ben kendiliðimden birþey icat edecek deðilim. Ben, sadece öncekilerin yolunu izleyecek olan bir tâbîyim. Bilmenizi isterim ki Allah’ýn Kitâbý’ndan ve Rasûlullah (s.a.v) Efendimiz’in Sünnet’inden sonra benim üzerimde üç hakkýnýz vardýr:

1. Benden önceki zatlarýn koymuþ olduklarý ve sizin de üzerinde icma ettiðiniz hükümlere tâbi olmam.

2. Hakkýnda hüküm ve rivayet bulunmayan konularda salâhiyetli kimselerle istiþâre etmem.

3. Hak etmediðiniz ve gerekmediði müddetçe size elimi ve kamçýmý kaldýrmamamdýr.

Unutmayýnýz ki dünya hayatý, süslenmiþ ve insanlara sevdirilmiþ çekici bir hayattýr. Bunun içindir ki birçok kimse ona kapýlmýþtýr. Sakýn dünyaya güvenip meyletmeyiniz! Çünkü o kendisine güvenilebilecek birþey deðildir. Þunu da bili-niz ki dünya, kendisini terkedenler müstesna hiç kimsenin yakasýný býrakmaz!” (Ta-berî, Tarih, IV, 422; Kandehlevî, Hayâtu’s-sahâbe, III, 203-204)

Ayný þekilde Kuba Mescidi de Osman (r.a) tarafýndan geniþletilmiþtir. Ashâb-ý kiram, Rasûlullah (s.a.v) Efendimiz’den sonra O’nun davrandýðý gibi davranmaya ihtimam göstermiþler, her hususta O’nu taklit etmeye gayret et-miþlerdir. Bir gün Osman ibn-i Affan (r.a) su isteyip abdest aldýktan sonra tebessüm etmiþ ve arkadaþlarýna:

“−Niçin tebessüm ettiðimi sormayacak mýsýnýz?” demiþti.

Onlarýn sormasý üzerine þunlarý söyledi:

“–Birgün Allah Rasûlü (s.a.v) buraya yakýn bir yerde su istediler, benim gibi abdest aldýlar ve tebessüm ettiler. Sonra da:

«−Niçin tebessüm ettiðimi sormayacak mýsýnýz?» buyurdular.

Sorduðumuzda ise þu açýklamayý yaptýlar:

«−Tebessüm etmemin sebebi þudur: Kul abdest alýp yüzünü yýkadýðý zaman Allah Teâlâ yüzü ile iþlediði günahlarý siler. Kollarýný yýkadýðý zaman da böyle, baþýný meshettiði zaman da böyle, ayaklarýný yýkadýðý zaman da böyledir».” (Heysemî, I, 229)

Hz. Osman (r.a) malýný Allah yolunda infak etmekle meþhurdur. Rahmet rüzgârlarý gibi her yöne hayýr saçar, bir gün tasaddukta bulunur, ertesi gün köle âzâd eder, diðer gün fakir ve yoksullarý doyurur, böylece vermek üzerine kurulu bir hayat yaþardý.

Birgün bir zât Hz. Osman (r.a)’a gelerek þöyle dedi:

“–Ey mâl sâhibi zenginler! Bütün hayrý alýp götürdünüz; malýnýzdan tasaddukta bulunuyor, köle âzâd ediyor, hacca gidiyor ve infak ediyorsunuz!”

Hz. Osman (r.a):

“–Siz gerçekten bize gýpta ediyor musunuz?” diye sordu.

O zât:

“–Evet, vallahi size gýpta ediyoruz!” dedi.

Bu sefer Hz. Osman (r.a) þu cevâbý verdi:

“–Allah’a yemin ederim ki bir kimsenin zorluk çekerek infâk ettiði bir dirhem, çok malýn bir kýsmýndan infâk edilen on bin dirhemden daha hayýrlýdýr.” (Beyhakî, Þuab, III, 251; Ali el-Müttakî, VI, 612/17098) Zaman olur az, çoðu geçer. Ýhlâsla, îsârla, sabýr ve tahammülle verilen bir sadaka veya yapýlan küçücük yardým, kolaylýkla yapýlan nice büyük infak ve yar-dýmlardan daha kýymetli olur, daha çok makbûle geçer.

Saad ibn-i Müeyyeb (r.a) þöyle anlatýr: Hz. Osman’ý bir yerde otururken gördüm. Ateþte piþen bir yiyecek istedi ve onu yedi. Sonra kalktý ve namaz kýldý. Namazýn akabinde þöyle dedi:

“–Allah Rasûlü’nün oturduðu yere oturdum, Allah Rasûlü’nün yediðinden yedim ve Allah Rasûlü’nün kýldýðý namazý kýldým.” (Ahmed, I, 70)

Ashâb-ý kirâmýn Peygamber (s.a.v) Efendimiz’e muhabbet ve baðlýlýklarý iþte böyle idi… O’nun yaptýðý gibi yapmak, O’nun oturduðu yere oturmak, O’nun gittiði yoldan gitmek, O’nun yediði yemeði yemek, O’nun kýldýðý namazý kýlmak, O’nun yaptýðý cihâdý yapmak… Bütün arzu ve istekleri, Rasûlullâh (s.a.v) Efendimiz’i taklîd etmekti.

Hz. Osman’ýn îrâd buyurduðu son hutbesi þudur: “Allah Teâlâ bu dünyayý size, âhireti kazanasýnýz diye vermiþtir. Yoksa ona meyletmeniz için vermemiþtir. Þurasý kesindir ki dünya fâni, âhiret ise bâki-dir. Sakýn fâni olan dünya sizi bâki olan âhireti elde etmekten alýkoymasýn. Fânî olan dünya sizi þýmartýp da bâkî olan âhiretten alýkoymasýn. Biz bâkiyi fânîye tercih ederiz. Bildiðiniz gibi dünyanýn bir sonu vardýr. Kendisinden baþka dönülecek bir yer ve kimsenin olmadýðý Allah’tan korkunuz. Çünkü Allah korkusu insaný O’nun azabýndan koruyan bir kalkan olduðu gibi rýzâsýný kazanmak için de bir vâsýtadýr. Allah’ýn gazabýndan korkunuz ve cemaat-ten ayrýlarak parça parça olmayýnýz. Allah Teâlâ kitabýnda þöyle buyurur: (“Hep birlikte Allah'ýn ipine (Kur'an'a) sýmsýký sarýlýn. Parçalanýp bölünmeyin. Allah'ýn size olan nimetini hatýrlayýn. Hani sizler birbirinize düþmanlar idiniz de o, kalplerinizi birleþtirmiþti. Ýþte onun bu nimeti sayesinde kardeþler olmuþtunuz. Yine siz, bir ateþ çukurunun tam kenarýnda idiniz de o sizi oradan kurtarmýþtý. Ýþte Allah size âyetlerini böyle apaçýk bildiriyor ki doðru yola eresiniz.” Al’i Ýmran 103)

Hz. Osman (r.a) þehîd edilmiþti. Onun eþyalarý arasýnda kilitli bir sandýk bulundu. Açtýklarýnda içinden þu vasiyet çýktý: “Bu Osman’ýn vasiyetidir. Rahman ve Rahîm olan Allah’ýn adýyla baþla-rým. Affan oðlu Osman þehâdet eder ki Allah’tan baþka ilah yoktur. O tek ve ortaksýzdýr. Muhammed O’nun kulu ve Rasûlü’dür. Yine þehâdet eder ki Cennet ve Cehennem hak olup Allah Teâlâ kabirlerdeki insanlarý diriltecektir. Allah va’dinden asla dönmez. Ýþte Osman bu îtikâd üzere yaþamýþ ve bununla da ölecektir. Allah’ýn izniyle yine bu inanca sahip olarak diriltilecektir”

Ayný kâðýdýn arkasýnda þu mealde bir þiir yazýlýydý: “Nefis zenginliði ve tok gözlülük insaný zenginleþtirir. Onu pýrýl pýrýl ya-par. Ýnsan bu hâlinden zarar görüp fakirlik çekmiþ olsa da bu böyledir, deðiþmez. Sabýr gösterilen her sýkýntýlý devrin arkasýndan mutlaka bir geniþlik ve ferahlýk aný gelir. Zamaný kýyaslamasýný bilmeyen, eziyet ve acýlarý tanýyamaz. Hiç kimse gelecek günlerin neler getireceðini bilemez.”(Ýbn Kesîr, el-Bidâye,VII, 184, Muhibbu’t-Taberî, er-Riyadu’n-nadra,II, 133; Kandehlevî, Hayâtu’s-sahâbe, II, 172)

Muhârik bin Sümâme, kýz kardeþi Ümmü Gülsüm’e:

“–Hz. Âiþe’nin yanýna git ve ona Osman ibn-i Affân’ý sor! Zîrâ insanlar onun hakkýnda ileri geri çok konuþmaya baþladýlar” dedi.

Ümmü Gülsüm, Hz. Âiþe’nin yanýna gidip:

“–Evlâtlarýndan biri sana selâm ediyor ve Osman ibn-i Affân hakkýnda ne düþündüðünü soruyor” dedi.

Âiþe (r.a):

“–Ve aleyhi’s-selâm ve rahmetullâh” diye selâmý aldýktan sonra þöyle devam etti:

“–Þuna þahitlik ederim ki, çok sýcak bir gece Osman bu evdeydi. O esnâda Cibrîl, Allah’ýn Rasûlü’ne vahiy getirmiþti. Rasûlullâh (s.a.v), Osman’ýn eline ve-ya omzuna vurarak:

«–Yaz Osman!» buyuruyorlardý. Allah Teâlâ’nýn, Peygamberi yanýnda bu derece yücelttiði bir zât, þüphesiz O’nun katýnda kýymetli bir kiþidir. Kim Osman’a hakaret eder ve onu kötülerse Allah’ýn lâneti üzerine olsun!” (Buhârî, el-Edebü’l-müfred, no: 828; Ýbn Hacer, el-Ýsâbe, II, 458, no: 5463)

Ýsmail Yiðit DÝA Hz. Osman (r.a)’dan 111 Hayat Ölçüsü Dr. Murat KAYA

Hz. ALÝ (Kerremallahü Vecheh)

            Aþere-i Mübeþþere’den, Hz. Peygamber’in (sav) damadý, çocuk yaþta Müslüman olan, Hulefâ- i Râþidîn’in dördüncüsü.

            Peygamber Efendimizin (sav) amcasý Ebu Talib’in en küçük oðludur. Mekke’de baþ gösteren kýtlýk üzerine Hz. Peygamber amcasý Ebû Tâlib’in yükünü hafifletmek için onu himayesine almýþ, Hz. Ali beþ yaþýndan itibaren hicrete kadar onun yanýnda büyümüþtür. Ýlk iman eden çocuk ve aþere-i mübeþþeredendir. Asr-ý Saadet’ te Peygamber Efendimizin(sav) evinde yetiþmeleri sebebiyle ahlak ve edebleriyle temayüz etmiþ üç kiþiden biridir.(Diðerleri Hz. Hatice validemizin oðlu Hind ve Enes bin Maliktir)

            Hicretten sonra Ensar-Muhacir kardeþliði uygulamasýnda Peygamber Efendimiz (sav) Hz. Ali’yi kardeþi ilan etti. Hicri 2. Yýlda kýzý Fatýma ile evlendirdi. Peygamber Efendimizin nesli Hz. Ali (ra) nin Hasan ve Hüseyin isimli çocuklarýndan devam etti.

            Hz. Ali Bedir, Uhud, Hendek ve Hayber baþta olmak üzere hemen hemen bütün gazve ve seriyyelere katýlmýþ, bu savaþlarda Resûl-i Ekrem’in sancaktarlýðýný yapmýþ ve daha sonralarý menkýbevî bir üslûpla rivayet edilen büyük kahramanlýklar göstermiþtir.

            Hz. Ali, Hz. Peygamber’e kâtiplik ve vahiy kâtipliði yapmýþ, Hudeybiye Antlaþmasý’ný da o yazmýþtýr.  Hz. Peygamber vefat ettiðinde cenazenin yýkanmasý ve benzeri hizmetleri, vasiyeti üzerine Hz. Ali ile Resûlullah’ýn yakýn akrabasýndan Abbas, oðullarý Fazl ve Kusem ile Usâme b. Zeyd yapmýþlardýr.

            Hz. Ali Halife Ömer’in Filistin ve Suriye seyahati sýrasýnda Medine’de askeri valilik yapmasý dýþýnda ilk üç halife zamanýnda hiçbir görev almadý. Kur’an ve hadis konusundaki derin ilminden dolayý hem Hz. Ebû Bekir’in hem de Ömer’in özellikle fýkhî meselelerde fikrine müracaat ettikleri bir sahâbî olmuþtur. Hicri takvim onun tavsiyesi üzerine kabul edilip uygulanmaya baþlandý. (656).

            Hz. Osman’ýn 656 yýlýnda þehid edimesinin ardýndan halife seçilerek biat edildi. Hz. Ali, önceleri Hz. Osman’a karþý muhalefeti desteklerken þimdi kendisini halife olarak tanýmak istemeyen Hz. Âiþe’yi, ayrýca dört ay sonra Âiþe’nin saflarýna katýlan Talha ve Zübeyr’i itaata davet için acele kuvvet toplamak ve Basra üzerine yürümek zorunda kaldý.

Hz. Âiþe’nin önderliðindeki ordu ile hilâfet ordusu Basra önlerinde Hureybe mevkiinde karþýlaþtý. (9 Aralýk 656). Tarihte Cemel Vak‘asý adýyla meþhur olan savaþ sonunda Hz. Ali galip geldi, Talha ve Zübeyr de dahil olmak üzere pek çok müslüman öldü. Hz. Ali ve Muaviye arasýndaki Sýffin savaþý halife ordusunun zaferiyle sonuçlanmak üzere iken savaþý sonlandýrmak için hakem olayýný kabul etmek mecburiyetinde kaldý.

 Hakemlerin Ali b. Ebû Tâlib ile Muâviye b. Ebû Süfyân’ýn azledilerek halifenin bir þûra tarafýndan seçilmesi kararýna varmýþlardý. Bu karara raðmen söz sýrasýn kendisine gelen Muâviye’nin hakemi Amr b. Âs hilâfet makamýna Muâviye’yi tayin ettiðini bildirdi. Halkýn bir kýsmýnýn Hz. Ali’yi, bir kýsmýnýn da Muâviye’yi halife olarak tanýmasý sebebiyle de ikili bir iktidar ortaya çýkmýþtý. Hz. Ali Kûfe’de, intikam arzusu ile yanýp tutuþan Hâricî Abdurrahman b. Mülcem tarafýndan zehirli bir hançerle sabah namazýnda yaralandý, aldýðý yaranýn tesiriyle iki gün sonra 26 veya 28 Ocak 661’de vefat ederek Kûfe’ye (bugünkü Necef) defnedildi.

Ali b. Ebû Tâlib ortaya yakýn kýsa boylu, koyu esmer tenli, iri siyah gözlü olup sakalý sýk ve geniþti; yüzü güzeldi, gülümserken diþleri görünürdü. Kendisine Hz. Peygamber tarafýndan verilen “Ebû Türâb” lakabýndan baþka “el-Murtazâ” ve “Esedullahi’l-galib” gibi lakaplarý da vardýr.    

Çocukluðunda puta tapmadýðý için daha sonralarý “Kerremallahu vecheh” Allah yüzünü mükerrem kýlsýn, þereflendirsin!” dua cümlesiyle anýlýrken Tasavvuf erbâbý, Hz. Ali’ye kerremallahu veche “Þâh-ý Velâyet” ve “Sultânü’l-Evliyâ” lâkaplarýný uygun görmüþlerdir. Ýslâm’ýn yayýlýþ tarihinde ve müslümanlar arasýndaki ilim, takvâ, ihlâs, samimiyet, fedakârlýk, þefkat, kahramanlýk ve þecaat gibi yüksek ahlâkî ve insanî vasýflar bakýmýndan müstesna bir mevkie sahip bulunduðuna, Kur’an ve Sünnet’i en iyi bilenlerden biri olduðuna hemen hemen bütün Sünnî ve Þiî kaynaklar ittifakla belirtirler. Kesin olan husus, onun Kur’an ve Sünnet’e tam anlamýyla baðlý, dünyevî iþlerden uzak kalmayý dileyen, Ýslâm tarihinin Cemel, Sýffîn, Nehrevan gibi talihsiz vak‘alarý sonunda gözyaþý döküp muhaliflerinin iman ve hidayetleri için dua edecek kadar hassas, takva sahibi ve idealist bir mümin olduðudur.

Ancak onun devri, Allah’ýn bir takdiri olarak son derece karýþýk geçti. Hilâfete geldiðinde hâlledilmesi gereken birçok problemle karþý karþýya kaldý. Bu karýþýklýklar Cemel ve Sýffîn gibi iç çatýþmalarý doðurdu. Hz. Ali Ýslâm devleti bünyesindeki bu ihtilâflarý gidermek için büyük fedakârlýk ve gayretler gösterdi.

Bu karýþýklýklar esnâsýnda ikiye ayrýlan ashâbýn birbirine bakýþý ise son derece insaflýydý. Onlar birbirlerine; “Bunlar bize karþý taþkýnlýk eden kardeþlerimizdir.” diyorlardý. Her þeye raðmen yine de birbirlerine kardeþ gözüyle bakabiliyorlardý.

            Hz. Ali ashâb-ý kirâm arasýnda Kur’an, hadis ve özellikle fýkýh alanýndaki bilgileriyle kendini kabul ettirmiþ bir otoritedir. Hem hadis rivayet eden hem de kendisinden hadis rivayet edilen müstesna bir kiþidir. 586 hadis rivayet etmiþtir.

            Hz. Peygamber daha hayatta iken Kur’ân-ý Kerîm’in tamamýný ezberlemiþ bulunan ve onun meselelerine hakkýyla vâkýf olan sayýlý sahâbîlerden biri de o idi.

Ali b. Ebû Tâlib Yemen’de kadýlýk yapmýþtýr. Onun hukuk bilgisi ve hüküm vermedeki baþarýsý Hz. Ömer tarafýndan, “En isabetli hüküm verenimiz Ali idi” þeklinde ortaya konulmuþtur. Bu sebeple ilk üç halife önemli meselelerde onun fikrini almayý ihmal etmemiþlerdir.
            Hz. Ali’nin hikmetli sözlerinden bazýlarý þunlardýr: “Ýnsanlara anlayacaklarý þeyleri (veya hadisleri) söyleyiniz. Aksi halde Allah ve Resulü’nün yalanlanmasýna gönlünüz razý olur mu?”

“Ýnsanlar uykudadýr; öldükleri zaman uyanacaklardýr.”

“Kiþi bilmediðinin düþmanýdýr.”

“Her þey azaldýkça, ilim ise arttýkça kýymetlenir.”

“Size en büyük âlimin kim olduðunu haber vereyim mi? Allah’ýn kullarýna onun yasaklarýný cazip göstermeyen, Allah’ýn verdiði mühlete aldanýp da onlara ilâhî azaptan kurtulduklarýný telkin etmeyen ve O’nun rahmetinden ümit kesilmesine sebep olmayan kimsedir.”

Hz. Ali’nin faziletine dair en güvenilir rivayetlerden biri de þöyledir: Hz. Peygamber Hayber kuþatmasý sýrasýnda, sancaðý bir gün sonra Allah ve Resulü’nü seven birine vereceðini ve zaferin onun eliyle kazanýlacaðýný söylemiþti. Bu müjde Ömer b. Hattâb’ý bile heyecanlandýrmýþ, fakat Hz. Peygamber sancaðý Ali b. Ebû Tâlib’e vermiþ ve fetih gerçekleþmiþti. Bir diðer sahih rivayet de Hz. Peygamber’in, Ali b. Ebû Tâlib’i ancak müminlerin sevebileceðine, ona sadece münafýklarýn kin besleyeceðine dair hadisidir. 

Hz. Ali radýyallahu anh der ki:

“Hayrýn tamamý dört þeyde dürülüdür: Konuþmak, susmak, nazar ve hareket.

Konuþmasý zikir ve hayýr, susmasý tefekkür, nazarý ibret, hareketi kulluk olan kiþiye Allah rahmet eylesin! Ýnsanlar, böylelerinin elinden ve dilinden selâmette olurlar.”

Hz. Ali’den 111 Hayat Ölçüsü, Dr. Murat Kaya Erkam Yayýnlarý Ýman ve Ýhsan.com

Ethem Ruhi Fýðlalý DÝA

M. Yaþar Kandemir. DÝA