NÝZAMÜLMÜLK                                                                                                                  Bu bölüm de, Çaðrý Bey’in, oðlu Alparslan’a onu tanýtýrken baba gibi kabul etmesini vasiyet ettiði (Bu Hasan-ý Tusi’dir. Onu teslim al ve bir baba kabul et; sakýn muhalefet etme dedi.”   Ýbnü’l-Esir, el Kamil fi’t-Tarih), kaynaklarýn yüksek kabiliyetli bir idareci, adil bir yönetici, cömert, ahlaklý ve bilge bir insan olduðuna þehadet ettiði Selçuklu’nun büyük veziri Nizamülmülk ve ailesinin vakýf kiþiliklerinden bahsetmeye çalýþacaðýz. Hayatý, siyasi ve askeri faaliyetleri ayrýntýlý olarak bilinmese de hemen herkesin onun hakkýnda olumlu bir algýsý olduðunu iddia etsek öyle zannediyorum ki yanlýþ söylemiþ olmayýz.

Çalýþmamýzý okuyan saygý deðer okuyucu farketmiþ olmalýdýr ki, bu çalýþmanýn amacý vakýf insanlarý bir nebze olsun anlatmaktýr. Daha önce belirttiðimiz üzere bu çalýþma, Peygamber Efendimizin (sav) hadisi þerifi ve vakýf kelimesinin üç anlamý üzerine kurgulandý. Yani sadaka-cariye (bina) yaptýranlar, ilmiyle insanlara faydalý olanlar, her türlü varlýðýný insanlarýn faydasýna sunanlar, uhdelerindeki iþlerine vakýf olanlar, en iyi þekilde yapanlar, kendilerini ve nesillerini din ve devlet uðruna feda edenler, vakfedenler çalýþmamýzýn ana öðeleri.

Okuyucunun malumudur ki vakýf insanlarý tek tek listelememiz ve anlatmamýz mümkün deðil. Selçuklu’nun büyük veziri Nizamülmülk’ün her anlamýyla vakýf bir insan olduðu hususu asla þüphe kaldýrmaz bir gerçek.

Nizâmülmülk’ün ilim ve maarif tarihimizdeki rolü de ihmal edilmemelidir. Baþta Baðdat olmak üzere þahsi servetiyle çeþitli þehirlerde kurduðu ve büyük vakýflarla desteklediði, kendi adýyla anýlan Nizâmiye Medreseleri bu iddiamýzýn en büyük delilidir. Nizamülmülk Ýslam tarihinde kurumsal medrese kurucusu olmasýnýn yanýnda Baðdat’ta bir ribât, Nîþâbur’da bîmâristan, Ýsfahan’da hankah, Tûs ve Nûkān’da mescid yaptýrmýþtýr. 1074 yýlýnda yeni bir rasathâne inþa ettirerek astronomi âlimlerini burada toplamýþ ve Ýran takviminde deðiþiklik yapýlmasýný istemiþ (Ýbnü’l-Esîr, X, 67-68), toplantý sonucunda Sultan Melikþah’ýn Celâlüddevle lakabýna nisbetle Celâlî adý verilen bir takvim kabul edilmiþtir. Ýmâmü’l-Haremeyn Ebü’l-Meâlî el-Cüveynî el-ʿAḳīdetü’n-Niẓâmiyye ve Ġýyâs̱ü’l-ümem fî iltiyâs̱i’ẓ-ẓulem (el-Ġýyâs̱î) adlý eserlerini Nizâmülmülk’e ithaf etmiþtir.

(O, Selçuklu devletinin temellerini atýp bina eden bir kimse idi. Dünya (ülke) onun ellerinde geliþti. O, çok doðru sözlü, çok iyi fikirli, yüce gönüllü, halim ve vakur bir insan olup, geceleri namaz kýlar, çoðu zaman oruç tutardý. O, ülkede medrese inþa eden ilk vezirdi...Nizâmülmülk’ün her zaman ve her yerde ünlü olan faziletleri, onu öven dillerde yaþar. Onun yaptýðý iyi iþlerinden biri olan medreseler, ribatlar, büyük ve küçük köprüler ve verdiði sadakalar, zaman devam ettikçe baki kalacaktýr. Ýbnü’l Adim, Buðyetü’t-Taleb fi Tarih-i Haleb

Nizamülmülk’ü vakýf insan yapan eserlerinden birisi Siyâsetnâme (Siyerü’l-mülük) isimli eseridir. Her dönem deðerli olan ve dilimize defalarca çevrilen Siyasetname asýrlardýr tüm insanlýða rehberlik ediyor. Siyâsetnâme’sinde, “padiþah kadýnlarý(nýn) padiþaha hâkim olduklarý devirlerde ülkede rezalet, kötülük, fitne ve fesattan baþka bir þey görülmemiþtir” diyen Nizamülmülk kendisi de Sultan Melikþah’ýn eþi Terken Hatun’un gadrine uðradý.

Nizâmülmülk 10 Nisan 1018 tarihinde Horasan’ýn Tûs þehrinde doðmuþ ilk eðitimini dihkan (Sâsânîler’le Ortaçað’daki bazý Ýslâm devletlerinin idarî teþkilâtýnda köy reisi, þehir ve yöre beyi anlamýna gelen bir tabir.)olan babasýndan almýþtý. Asýl adý Hasan olan Nizâmülmülk, devrin hadis, tefsîr, kelâm akaid gibi dinî ilimlerini tahsil etmiþti. Anadili Farsça olmakla beraber Arapça’ya da hâkimdi. Ayrýca tam bir söz ustasý, hatip olduðunu kaynaklar ifade etmekteydi.

Nizâmülmülk, 30 yýl Vezîr-i Kebirlik’te, 10 yýl da Horasan’da 40 yýl devlet hizmetinde oldu. Ýki sultan döneminde görev yapan tek vezîrdi. Alp Arslan ve Melikþah, Nizâmülmülk ile çalýþtýlar. Daha sonraki sultanlar, Berkiyaruk, Muhammed Tapar, Sancar döneminde onun soyundan pek çok vezîr, devlette görev yaptý. Müeyyedülmülk, Fakrülmülk, Ýmadülmülk, Ýzzülmülk, Ziyaulmülk. Bütün Selçuklu tarihi boyunca vezirlikte Nizâmülmülk ve soyu rakipsiz oldu.

Nizamülmülk’ü unutulmaz kýlan uzun yýllar vezirlik yapmasý deðil elbette. Unutulmazlýðýnýn en büyük niþanesi kendisinden asýrlar sonra idarecilere yol gösteren Siyasetname isimli eseri. Ýslam devletleri tarihinde vezirlerin eðitimli olduklarýný, vezir atamalarýnda ilmi ehliyetin sadakat kadar önemli olduðu biliniyor. En azýndan devletlerin büyüme ve geliþme dönemlerinde böyle. Pekçoðu medrese mezunu olan vezirlerin Siyasetname’den habersiz olduklarýný düþünmek mantýksýz olacaktýr. Ýslam devletlerinin idari sistemlerinin ayný geleneði takip ettiði bir gerçektir.  Ýslam devlet geleneðinde Devlet=Hukuk’tur.  

Siyasetname’de ki sözler bunun açýk delilidir: (“Hükümdâr için haftada iki gün mezâlim divanýna (mahkemesine) oturmaktan, haklýyý haksýzdan ayýrmaktan, adalet daðýtmaktan, raiyyetin sözünü vasýtasýz kendi kulaðý ile iþitmekten baþka çare yoktur. Zira cihan hâkiminin, zulme uðrayanlar ve adalet isteyenleri haftada iki gün huzuruna davet ettiði ve sözlerini dinlediði haberi memlekette yayýlýnca bütün zalimler korkarlar. Kimse cezalandýrma korkusuyla zulüm ve yaðmaya cesaret edemez.” (“Kuvvetli hüküm, hükümdârlar için 1000 askerden daha iyidir.” (“Bütün tedbirler, âlimler ve tecrübelilerle alýnmalýdýr. Birinin daha keskin zekâsý vardýr, iþleri daha çabuk görebilir. Biri daha geç anlar. Âlimler þöyle söylemiþler: Bir kiþinin aldýðý tedbir tek bir kiþinin gücü gibidir. Ýki kiþinin aldýðý tedbir iki kiþinin gücü gibidir. Her bir durumda 10 kiþinin gücü bir kiþinin gücünden daha kuvvetli olur.” (“Ýnsanýn mükemmelliði ve aklý öfkelenmemesindendir. Eðer kýzarsa öfkesinin aklýna deðil, aklýnýn kýzgýnlýðýna gâlip gelmesi lâzýmdýr.”

Siyasetname’deki prensiplere Anadolu Selçuklu ve Osmanlý devletinin kuruluþ ve geliþme dönemlerinde azami ölçülerde riayet edildiðini, buna baðlý olarak gösterilen geliþme baþka bir çalýþmanýn konusudur.

Nizamülmülk’ü Peygamber Efendimizin (sav) hadisi þerifine göre vakýf insan sayýlmasýný saðlayan ikinci ve en büyük eseri þüphesiz ki Nizamiye medreseleridir. Ulu vezir Nizamiye medreselerini kurmakla sadece eðitime deðil Ehl-i Sünnet inancýna ve Ehl-i Sünnet tasavvufuna emsalsiz bir katký da bulundu.

Selçuklu dönemi öncesinde de çalýþan medreseler vardý. Medreselerin kurumsal olarak kurulmasý þia inancýna sahip Fatýmiler döneminde oldu. Fatýmiler medreseleri þii inancýný yaymak için kurdular ve kullandýlar. Nizamülmülk artan þii propagandasýna karþý Ehl-i Sünnet inancýný korumak için Nizamiye medreselerini kurdu. Nizamiye medreseleri kuruluþ amaçlarýna uygun olarak: a)Devletin ihtiyacý olan kadrolarý yetiþtirmek, b)Bâtýnîliðe karþý ilim, fikir teçhizatlý kadrolar yetiþtirme fonksiyonlarýný yerine getirerek sonraki zamanlarda yükseköðretime belli bir standart kazandýrdý.

Tasavvuf tarihi penceresinden bakacak olursak, Nizamiye medreselerinde Nakþibendiyye tarikatýna yön veren önemli þahsiyetlerde yetiþmiþtir: Yusuf Hemedani, Ýmam Gazali ve Halid-i Baðdadi.

Gerek Ehl-i Sünnet tasavvufuna, gerekse Türk-Ýslam tarihine yaptýðý katkýlarla her zaman rahmetle yad edilmesi gereken Yusuf Hemedani (1048,1140) Nakþibendiyye tarikatýnýn en mühim þeyhi Abdülhalýk Göcdevani’nin, hem de Türklerin Ýslam dinin kabul etmesinde çok büyük hizmetleri olan Ahmed Yesevi’nin þeyhidir. Ayný zamanda da Baðdat Nizamiye medresesinde eðitim görmüþtür. Nakþibendi tarikatý ilme verdiði önemle tanýnýr. Meþihat adabýna göre Þeyh müridlerinin sýkýntýlarýný giderecek ilme sahip olmalýdýr.       

Niþabur Medresesinde eðitim gördükten sonra 1091 yýlýnda Baðdat Nizamiye medreseleri baþ müderrisi olan Ýmam Gazzali (1058-1111) Nakþibendi þeyhi Ebu Ali Farmedi’ye intisap etti. Gazzali yazdýðý Ýhya-i Ulumiddin ile Ýslam dünyasýna ýþýk oldu.

Mevlana Halid’ Baðdadi tabakat kitaplarýnda Nizamiye medresesinde müderris olduðu zikredildiði gibi medresesinde 7 yýl müderrislik yapmýþtýr. Günümüzde ki Nakþibendilerin büyük bir çoðunluðu kendilerini Nakþibendi-Halidi olarak tanýmlar.

Selçuklu döneminde, Medrese, Vakýf ve Tasavvuf geliþmenin en önemli ögeleridir. Anadolu Selçuklularý döneminde bu üç öðeye Ahilik eklendi. Osmanlý devletinin kuruluþ ve geliþme döneminde bu dört öðe fonksiyonlarýný tam olarak yerine getirdi. Bu öðeler sayesinde saðlam kültürel alt yapý oluþtu.

Selçuklu Medreselerinde bilimler, dünyevî bilimler sistemli bir þekilde öðretiliyordu. Okutulan dersler; Kurân, tefsîr, hadis, akaid, fýkýh, kelâm usulü fýkýh, Riyâziyât, Hendese, ilmi heyet, ilmi nücum, edep, dil bilimleri, Feraiz (miras taksimiyle ilgili ilim) vb. derslerdi. 

Nizamülmülk Sultan Melikþah’ýn maiyetinde Isfahan-Baðdat yolculuðu sýrasýnda konakladýklarý Nihavend yakýnlarýndaki Sahne adlý köyde Ebû Tâhir-i Errâni isimli bir bâtýni fedaisi tarafýndan öldürüldü. (14 Ekim 1092). Cenazesi Ýsfahan’a götürülerek buradaki türbesine defnedildi.

Nizamülmülk adaleti, idarî kabiliyeti, cömertliði, bilgeliði ve güzel ahlâkýyla tanýnan Nizâmülmülk halkýn hukukuna özen gösterir, insanlarýn zulüm ve haksýzlýða uðramamasý için çalýþýrdý. Devlet kapýsýnýn þikâyetçilere daima açýk olmasýný isterdi. Âlimlere ve sûfîlere saygý gösterir, onlarý ayakta karþýlar ve sohbet meclislerine katýlmaktan zevk alýrdý. Selefi Kündürî’nin aksine mezhep çatýþmalarýný ortadan kaldýrmak amacýyla Eþ’arîler’i ve Þâfi’îler’i takip siyasetine son vererek bu politika yüzünden ülkelerini terkeden Ebü’l-Kasým el-Kuþeyrî ve Ebü’l-Meâlî Ýmâmü’l-Haremeyn el- Cüveynî gibi âlimlerin ülkelerine dönmesini saðlamýþtý.

BÝLGE VEZÝR NÝZÂMÜLMÜLK Konya Büyükþehir Belediyesi         Kültür Yayýnlarý: 402 Türkiye Yazarlar Birliði Yayýnlarý: Konya  2019 Mehmed Doðan Refik Turan Bagher Taleei Soltan Ahmadi Abdülkerim Özaydýn

FAHRÜLMÜLK, Ali b. Nizâmülmülk (ö.1106)                                                                                                             Meþhur Selçuklu veziri Nizâmülmülk’ün büyük oðlu olup 1042-43’te doðdu. Babasý ile birlikte Belh Emîri Yâhur’un (Tâcir, Bâcir) ve Çaðrý Bey’in hizmetinde bulundu. Sultan Melikþah ile veziri Nizâmülmülk’ün öldürüldüðü tarihte (1092) Horasan’da bulunuyordu. Ayný yýl Berkyaruk Selçuklu sultaný ilân edilince Fahrülmülk onun hizmetine girmek için Ýsfahan’a gitti. Fakat Terken Hatun’un baskýsýyla sultan ilân edilen oðlu Mahmûd b. Melikþah’ýn adamlarýndan Emîr Kamac yolda Fahrülmülk’ü yakalayarak mallarýný gasbetti. Fahrülmülk daha sonra kaçýp Hemedan’a geldi. Hemedan o sýrada (487/1094) Selçuklu tahtýnda hak iddia eden Tutuþ’un nüfuz ve kontrolündeydi. Tutuþ onu Berkyaruk taraftarý olduðu için yakalatýp öldürmek istediyse de Emîr Yaðýsýyan buna engel oldu ve Tutuþ’a halkýn Nizâmülmülk’ün ailesine sevgisi dolayýsýyla Fahrülmülk’ü vezir tayin etmesini tavsiye etti. Tutuþ da buna uyarak onu vezir yaptý.

Fahrülmülk, Sultan Berkyaruk ile Tutuþ arasýnda Rey yakýnlarýnda Dâþilû denilen yerde meydana gelen ve Tutuþ’un ölümüyle sonuçlanan savaþa katýldý ve esir düþtü (17 Safer 488 / 26 Þubat 1095). Daha sonra serbest býrakýldý. Bu sýrada Sultan Berkyaruk’un veziri olan kardeþi Müeyyidülmülk sultana, annesi Zübeyde Hatun’u yanýndan uzaklaþtýrmasý halinde pek çok emîrin kendi hizmetine gireceðini söylediði için Zübeyde Hatun vezire kin baðlamýþtý.

Babalarý Nizâmülmülk’ten miras kalan mücevherler yüzünden Müeyyidülmülk’e dargýn olan Fahrülmülk, Müstevfî Mecdülmülk el-Belâsânî’nin de tahrikiyle kardeþini vezirlikten azlettirip yerine geçmek için seferber oldu. Sultana atlas otaðlar, deðerli çadýrlar, silâhlar, kýymetli taþlarla süslü eyer ve koþum takýmlarý, Arap atlarý, av kuþlarý ve para verip Müeyyidülmülk’ü görevinden uzaklaþtýrýp hapsettirdi ve makamýný ele geçirdi. (1095) Berkyaruk’un onu vezir tayin etmesinde hiç þüphesiz annesi Zübeyde Hatun’un da önemli rolü olmuþtur. Ancak Fahrülmülk 1096-97’de azledildi ve yerine Mecdülmülk getirildi. Bunun üzerine Fahrülmülk Nîþâbur’a giderek inzivaya çekildi. Ayný yýl Melik Sencer tarafýndan vezir tayin edilen Fahrülmülk 11 Eylül 1106’da bir Bâtýnî fedaisi tarafýndan öldürüldü.

Asil ve cömert bir devlet adamý olan Fahrülmülk, Berkyaruk dönemindeki vezirliði sýrasýnda sonu gelmeyen karýþýklýklar yüzünden pek faydalý olamadýysa da Sencer’e önemli hizmetlerde bulundu. Âlimleri sever, onlarýn talebeye ve halka faydalý olmasý için gayret sarf ederdi. Þâfiî fakihi Ebû Abdullah et-Taberî’yi Baðdat Nizâmiye Medresesi’nde ders vermekle görevlendirdiði gibi (1106) ayný yýl hac dönüþü devlet kapýsýndan bir daha maaþ almamaya karar veren Gazzâlî’yi bu fikrinden vazgeçirerek Nîþâbur’daki Nizâmiye Medresesi’ne müderris tayin etmiþtir. Devrin meþhur þairlerinden Emîrü’þ-þuarâ Muizzî Niþâbûrî ile Ebü’l-Meâlî Nehhâs Râzî onu öven kasideler yazmýþlardýr.

               MÜEYYÝDÜLMÜLK

      Ebû Bekr Ubeydullāh b. Nizâmi’l-mülk el-Hasen b. Alî et-Tûsî (ö. 1101)

1052 yýlý civarýnda doðdu. Nizâmülmülk’ün muhtemelen ikinci oðludur. Babasýyla beraber Belh Emîri Yâhur’un (Yâhýz, Tâcir, Bâcir) hizmetinde bulundu. Daha sonra babasý ve aðabeyi Fahrülmülk Ali ile birlikte Çaðrý Bey’in yanýna Merv’e gitti. Sultan Melikþah’ýn Selçuklu tahtýna geçiþinin ardýndan devlet iþleriyle ilgilenmeye baþladý. (1073-74) Ayný yýl Sultan Melikþah ve Nizâmülmülk tarafýndan idarî bir görevle Baðdat’a gönderildi. Burada kýsa sürede idarecilik kabiliyetiyle temayüz ederek Irak ve el-Cezîre’nin yönetiminde söz sahibi oldu. 1075’te Muktedî-Biemrillâh’ýn hilâfet makamýna geçmesi münasebetiyle düzenlenen biat merasiminde ileri gelen devlet adamlarýyla birlikte Muktedî’ye ilk biat edenler arasýnda yer aldý.

1083 yýlýnda Sultan Melikþah tarafýndan Dîvân-ý Ýnþâ ve Tuðrâ’ya baþkan tayin edildi. Ancak bir süre sonra görevinden ayrýldý. Ertesi yýl Ukaylî Emîri Þerefüddevle Müslim b. Kureyþ’in Sultan Melikþah’a itaat etmesini saðlayan Müeyyidülmülk’ün 1084-1094 yýllarýndaki faaliyetleri hakkýnda bilgi yoktur.  (1094)

Arslan Argun ile Böri Bars arasýndaki mücadele sýrasýnda Horasan’da bulunduðu bilinen Müeyyidülmülk buradaki karýþýklýklardan rahatsýz olup Ýsfahan’a gitti. Ayný yýl Sultan Berkyaruk tarafýndan vezir tayin edildi. (Aralýk 1094) Müeyyidülmülk, Irak ve Horasan emîrlerine mektup göndererek onlarý Berkyaruk’un saflarýna çekmeyi baþardý. Ardýndan Sultan Berkyaruk’un en güçlü rakiplerinden olan amcasý Tâcüddevle Tutuþ’la Rey civarýnda yaptýðý savaþta büyük yararlýklar gösterdi ve Tutuþ maðlûp edilerek öldürüldü. (1095) Sultan Berkyaruk’un savaþtan sonra annesi Zübeyde Hatun’u yanýna getirmek istemesine karþý çýktý. Zübeyde Hatun durumu öðrenince ona kin beslemeye baþladý. Dîvân-ý Ýstîfâ’nýn baþkaný Mecdülmülk Ebü’l-Fazl ile babalarýndan kalan miras sebebiyle aralarý açýk olan aðabeyi Fahrülmülk de Zübeyde Hatun’u ona karþý kýþkýrttý. Fahrülmülk, Zübeyde Hatun’un Müeyyidülmülk’e çok öfkelendiðini duyunca büyük meblaðlar verip Berkyaruk’tan vezirlik talebinde bulundu. Sultan bu isteði kabul ederek Müeyyidülmülk’ü azledip hapse koydu, yerine Fahrülmülk’ü vezir tayin etti. (Þubat 1095)

Bir müddet sonra hapisten kurtulan Müeyyidülmülk, Baðdat’a gidip babasýndan kalan ev ve emlâk ile uðraþmaya baþladý. Fakat Mecdülmülk ve Zübeyde Hatun’a karþý beslediði intikam duygularý onu rahat býrakmadý. Hille’de Emîr Seyfüddevle Sadaka b. Mansûr’u Berkyaruk’a karþý tahrik etti. Bir sonuç alamayýnca o sýrada Ýsfahan’da Bâtýnîler’le mücadele etmekte olan yeni Irak valisi Emîr Üner’le görüþmek üzere Ýsfahan’a geçti. Onun teþvikiyle Sultan Berkyaruk’a isyan eden Emîr Üner bir süre sonra bir gulâmý tarafýndan öldürüldü. Berkyaruk aleyhine çalýþmalarýna devam eden Müeyyidülmülk askerleri kýþkýrtarak Mecdülmülk’ü katlettirmeyi baþardý. Ardýndan Gence Meliki Muhammed Tapar’ý sultanlýðýný ilân etmesi için tahrik etti. Muhammed Tapar da kendini sultan ilân edip Müeyyidülmülk’ü vezirliðe getirdi. (Eylül 1099)

Muhammed Tapar, 2 Zilkade 492’de (20 Eylül 1099) Rey þehrine geldiðinde Zübeyde Hatun da oradaydý. Müeyyidülmülk onu önce hapsetti, daha sonra da öldürttü. Ancak bu davranýþý Muhammed Tapar’ýn aleyhine oldu. Berkyaruk’tan ayrýlan emîrler tekrar onun safýna geçti. Sultan Berkyaruk ile Muhammed Tapar arasýnda cereyan eden ilk savaþta Berkyaruk’un ordusu maðlûp oldu, veziri Ebü’l-Mehâsin esir düþtü. Müeyyidülmülk ona iyi davrandý ve Baðdat’a gönderip hutbenin Muhammed Tapar adýna okunmasýný saðladý. (25 Mayýs 1100). Ayrýca halifenin veziri Amîdüddevle Ýbn Cehîr’in azledilmesini istedi ve bu isteði de yerine getirildi (Temmuz 1100).

Sultan Berkyaruk ile Muhammed Tapar arasýnda meydana gelen ikinci savaþ Muhammed Tapar’ýn maðlûbiyetiyle sonuçlandý (5 Nisan 1101). Müeyyidülmülk esir alýnýp Sultan Berkyaruk’un huzuruna götürüldü. Müeyyidülmülk sultandan 100.000 dinar karþýlýðýnda serbest býrakýlmasýný ve nezâret makamýna getirilmesini istedi ve bu isteði kabul edildi. Berkyaruk ertesi gün taþtdârýn, bu hareketinden dolayý kendisini eleþtirdiðini duyunca çok sinirlendi ve Müeyyidülmülk’ü çaðýrýp hakarette bulundu ve onu bizzat öldürdü. (Nisan 1101) Emîr Ayaz, birkaç gün boyunca öldürüldüðü yerde kalan Müeyyidülmülk’ün cesedini sultandan izin alýp Ýsfahan’a gönderdi ve orada babasý Nizâmülmülk’ün yanýna defnedildi. Selçuklu Veziri Enûþirvân b. Hâlid, Müeyyidülmülk’ü devrinde eþi olmayan bir vezir olarak tanýtýr. Katledilmesinden dolayý çok büyük bir üzüntü duyduðunu ve bu üzüntüye dayanamayýp Basra’ya giderek üç yýl orada kaldýðýný söyler.

Ýdarî kabiliyetiyle temayüz eden Müeyyidülmülk Berkyaruk ve Muhammed Tapar’a yaptýðý vezirlik döneminde devlet iþlerini yoluna koyup otoriteyi saðlamýþtýr. Farsça ve Arapça þiirler yazdýðý (Avfî ondan üç rubâî nakleder, âlim, edip ve þairleri himaye ettiði kaydedilmektedir. Emîrü’þ-Þuarâ Muizzî, Kadý Nâsýhuddîn-i Errecânî, Ebü’l-Muzaffer el-Ebîverdî, Ebû Ýsmâil et-Tuðraî onun için kasideler yazmýþlardýr. Müeyyidülmülk babasýnýn nâibi sýfatýyla Nizâmiye Medresesi ile de ilgilenmiþ, þeyh Ebû Ýshak eþ-Þîrâzî’nin ölümü üzerine Ebû Sa‘d Abdurrahman b. Me’mûn el-Mütevellî’yi Nizâmiye’ye müderris tayin etmiþtir.  ABDÜLKERÝM ÖZAYDIN