MÝHALOÐULLARI

Akýncý ocaðýnýn ikinci eski ve köklü ailesi Mihaloðlu ailesidir. Osman Gazi’nin arkadaþý Köse Mihal (Abdullah Mihal Gazi) e istinaden Mihaloðlu ismiyle tanýnmýþlardýr. Evrenos Bey için olduðu gibi Abdullah Mihal Gazi (Köse Mihal Bey) içinde Bulgar veya Bizanslý olduðu hakkýnda çok spekülasyon yapýlmýþtýr. ”Ýleriki bölümlerde görüleceði gibi Evrenos Bey, Yunanistan'ýn ilk beyi olmuþtur. Mihaloðlu ve Malkoçoðlu ailelerine gelince, kuþkusuz, bunlar, soylu olmayan ailelerden gelmekte ve geçmiþleri de pek gerilere kadar gitmemektedirler. Zira ilkinin atasý olan Köse Mihal, müttefiki olduðu Komnenler sülalesiyle akraba idi. (Dimitri Kantemir-Osmanlý Ýmparatorluðu’nun Yükseliþ ve Çöküþ Tarihi-Çeviren Dr.Özdemir Çobanoðlu)

         (Ýddianýn aksine Köse Mihal Bizans/Roma imparatorunun müttefiki falan deðildir. Kabilesiyle Dobruca’dan göç etmiþ, Bizans/Roma imparatorunun teklifi üzerine Hýristiyan olarak imparatorun emrine girmiþtir.(Mahmut R.Gazi Mihal, Ýstanbul Muhasaralarýnda Mihaloðullarý ve Fatih Devrine Ait Bir Vakýf Defterine göre Harmankaya Malikanesi)

            Mihaloðullarýnýn geçmiþini yabancý hanedanlara baðlama hevesi Hammer’de de vardýr. “Ceddi Köse Mihal Paleolog ailesinden olmak lâzým gelir: Bu zamandaki Akýncý reisi Mihâloðlu peder cihetinden Türk nesli ise de (yâni babasý Müslüman ise de) valide cihetinden Dük dö Savua'ya ve Fransa Kralýna karabeti var idi.(Paolo Civvio)Hammer Tarihi) Köse Mihal (Ailenin son üyelerinden M.R. Gazimihal büyük dedesine Bizans imparatorunun verdiði Kuximpaxis isminin telaffuz edilememesinden dolayý Köse Mihal denildiðini belirtmektedir.) in Bulgar olduðu konusunda ýsrarcý olan tarihçiler de vardýr. Bu sahiplenmenin sebebi, Bizi Bizden Olanlar Yendi düþüncesinin garip bir tezahürüdür. Bulgar tarihçilerinin baþka bir iddiasý da Osmanlý’nýn kendilerini sömürdüðü iddiasýdýr.

            Muhtemelen Süleyman Paþa ile Rumeli’yi ilk çýkan gurup içinde olan Mihaloðullarý (Abdullah Mihal Gazi 1313 yýlýnda Müslüman olduktan sonra Müslüman bir Türkmen kadýnýyla evlenmiþ ve üç oðlu olmuþtu. Aziz, Ali ve Balta Bey.) Evrenos Bey gibi Rumeli Fütuhatýnýn baþ aktörlerinden olmuþlardýr. Aziz Bey’in Vize’nin fethinde büyük baþarý gösterdiði rivayet edilirken, torunu Gazi Mihal Paþa Ihtýman ve Plevne’nin fethinde bulunmuþ, Gazi Ali Bey Yýldýrým Bayezid’in lalalýðýný yapmýþ ve kendisine Yýldýrým Bayezid tarafýndan satmak, miras býrakmak veya vakýf yapmak için Plevne’de mülk köyler verilmiþti.

            Þahsi araþtýrmalarýma dayanarak Mihaloðlu akýncý ailesinin Osmanlý devletine her zaman sadakatle hizmet ettiðini ve muteber bir aile olduðunu söyleyebilirim. 

Mihaloðlu ailesinin vakýflarýndan bahsetmemiz gerekirse, torunu Gazi Mihal Paþa Ihtýman’da bir cami ve medrese yaptýrdýðý gibi Edirne’de cami, köprü ve imaretten oluþan bir külliye yaptýrmýþ ve týmar mülkü Havaroz köyünü bu hayratýna vakfetmiþti. 

Gazi Balta Bey’in Ankara savaþýnda oðlu Ýlyas Bey’le birlikte þehit olan torunu, Ihtýman sancak beyi Gazi Mahmud Bey ise Bulgaristan’ýn en eski vakfýnýn sahibiydi. Týmar mülkü olan Ihtýman kasabasý ve 16 köyü yaptýrdýðý imaret-zaviye için vakfetmiþ, Ihtýman’da cami ve sýbyan mektepleri yaptýrmýþtý. Ýmaretinde 20 ücretlinin çalýþtýðý bilgisi vardýr.

Kayýtlara göre Týrnova’daki en eski cami Gazi Firuz Bey’in hayratýdýr. Firuz Bey’in Týrnova’da bir imareti bulunmakta olup vakfýnýn toplam geliri 100.628 akçeyi bulmaktadýr. 

            Gazi Mihal Paþa’nýn torunu Gazi Ali Bey (yukarýda müstesna vakýflar arasýnda ismi geçen Ali Bey bu Ali Bey olmalýdýr, çünkü Evrenos Bey’in oðlu Ýki Yürekli Ali Bey diye tanýnmaktadýr.) ayný zamanda Bulgaristan’ýn en büyük vakfýnýn kurucusudur. Gazi Ali Bey Plevne’deki mescit (cami) ve imareti için 17 köyün gelirlerini vakfetmiþtir. Mihaloðlu ailesinin Niðbolu sancaðý içerisinde kurduklarý zaviye içinde 172.155 akçe gelirli ve 130.854 akçe giderli bir vakýflarý bulunmaktaydý. Vakýf gelirinden artan meblað cami için kullanýlýyordu. Gazi Ali Bey’in imaret ve zaviyesinin toplam 254.166 akçe geliri bulunmaktadýr. Torunu Süleyman Bey Hasköy’deki mescidi için Çorlu’ya baðlý bir köy mezranýn gelirini (14.043 akçe) vakfetmiþti.

Özet olarak Plevne bölgesinin büyük bölümü (toplamda 33 köy) gerek mülk gerekse vakýf olarak Mihaloðullarý (Gazi Mihal Paþa ve ahfadýnýn) ailesinin elindeydi. Gazi Ali Bey Plevne’de 1’er cami, imaret, medrese, mektep ve zaviye den oluþan bir külliye yaptýrmýþtý, rivayete göre külliyede bir kütüphane de bulunmaktadýr. Vakfiyeye konulan þartlar gereði vakýf mütevellileri olan varisleri de cami ve mektep inþa ettirmiþlerdir.

Ali beyin torunu Süleyman Bey Plevne’de baþka bir cami (dört köyden toplam geliri 47.335 akçe) ve imaret yaptýrmýþtýr. Süleyman Bey cami ve imaretin dýþýnda 1’de mektep yaptýrmýþtýr. Evliya Çelebi Plevne’de bulunan 7 mektebin içinde en ünlü olanlarýn Gazi Ali Bey ve Süleyman Bey mekteplerinin olduðunu yazmaktadýr. Süleyman Bey’in Rumeli coðrafyasýnda vakýflarýna baðlanan akarlarýnýn toplamý 52.335 akçedir.

Mihaloðlu ailesi en çok cami ve mescit yaptýrmýþtýr. Plevne dýþýnda Gazi Ali Bey’in oðullarý Mehmet ve Hýzýr beylerin annelerine ait mescitleri bulunmaktadýr.1613 tarihli defterde Ali beyin torunu Hatice Sultan’ýn Camii kayýtlýdýr. Hatice Sultan camiine Týrsinik köyünü vakfetmiþtir. Þehribanu hatun Ablaniçe köyünün gelirlerini Süleyman Bey camisinde Fatiha okutmak, Mahitap hatun ise Bohot köyünden miras olarak aldýðý payýný Kur’an cüzleri okutmak için vakfetmiþtir. Nüzhet Paþa’nýn yazdýðý Mihaloðlu Aile tarihine göre Plevne’deki 8 cami aile mensuplarý tarafýndan inþa ettirilmiþtir. Plevne’de toplam 20 cami bulunuyordu. (EH. Ayverdi)Bu durum Plevne’deki camilerin yarýsýnýn Mihaloðullarý tarafýndan yaptýrýldýðýný göstermektedir. Ali Bey’in oðullarýndan Mehmed Bey 1527-1530 yýllarý arasýnda Niðbolu Sancakbeyliði görevini yürütürken 4.059 Mihaloðlu akýncýsý Niðbolu sancaðý kaza ve köylerinde yaþýyordu. Niðbolu Sancaðý merkezi ve Þumnu, Çernovi, Hezargrad kazalarýna baðlý 496 köyde, 4.059 akýncý, 2 kethüda (Akýncý Bey’inin vekili) 5 subaþý (Yüzbaþý) 9 onbaþý ve 39 taviçe (Akýncý çeribaþýlarýný Taviçe denilirdi. Taviçelerin görevi akýn emrini ve toplanma yerini akýncýlara teblið etmekti. Taviçeler kendi dirliklerinde yaþarlardý.) yaþýyordu. XVI. YÜZYILIN SONLARINDA NÝÐBOLU SANCAÐI’NDA MÝHALOÐLU AKINCILARI SELÇUK DEMÝR Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Erzurum, TÜRKÝYE

Baþka bir Mihaloðlu ailesi mensubu olan,  Mahmud Bey (Balta Bey’in torunu veya Ýskender Bey’in oðlu) Vize’de Ahmed Baba zaviyesine vakýf kurmuþtur.

Köse Mihal’in en küçük oðlu Gazi Balta Bey’in torunu, Ihtýman sancak beyi Gazi Mahmud Bey Bulgaristan’ýn en eski vakfýný kurmuþtu. Ihtýman’da inþa ettirdiði imaret-zaviyesine Ihtýman ve 16 köyünün gelirlerini vakfetmiþti. Ýmarette çeþitli görevlerde ücretli çalýþan 20 kiþi bulunuyordu.

Yýldýrým Bayezid’in lalalýðýný yapmýþ olan Mihaloðlu Gazi (Razi) Ali Bey 1392 yýlýnda Yýldýrým Bayezid’in ricasý üzerine Amasya’ya yerleþti. Oðlu Yahya Bey’in kýzý Oðulpaþa Hatun Geyve (Sakarya) de tesis ettiði vakfa mehir hissesini devretti. II. Murad zamanýnýn önemli devlet adamlarýndan Gazi Ali Bey’in torunu/oðlu Yörgüç Paþa’nýn Bursa ve Amasya’da vakýflarý vardýr. Yörgüç Paþanýn oðlu Ýsa Bey Bilecik’in Lefke (Osmaneli) merkezini evlatlýk olarak vakfettiði, Yunus Bey’in ise Bolu’de Þeyh Bedreddin zaviyesi adýna vakýf kurduðu bilinmektedir.

Gazi Mihal (II) Paþa’nýn oðlu Yahþi Beyle birlikte kurduklarý vakýflarla Pýnarhisar þehrinin kuruluþunda önemli paya sahip olmuþlardýr. Pýnarhisarý Gazi Mihal Bey tarafýndan imareti için vakfedilmiþ, nahiyeye baðlý 13 köyün geliri (83.808 akçe) de vakfa tahsis edilmiþtir. Yahþi Bey inþa ettirdiði imaret ve Darülhadis için toplam geliri 153.467 akçe olan bir vakýf kurmuþtur. Yukarýdaki listeyi özetlemek gerekirse;

Vedat TURGUT’un Yeni Türkiye 66/2015 sayýsýnda hazýrladýðý tablolara göre Gazi Mihal Bey’in Pýnar Hisar’da 83.808 akçe, oðlu Yahþi Bey’in Pýnar Hisar’da 151,967 akçe, torunu Gazi Ali Bey’in Plevne’de 254.166 akçe, Ali Bey’in oðlu Hasan Bey’in Edirne’de 14.043 akçe, Hasan Bey’in oðlu Süleyman Bey’in Plevne’de 35.814 akçe Mihal Bey’in torunu Þehribanu Hatunun Plevne’de 14.667 akçe, Mahitap Hatun’un (Gazi Ali Bey’in hanýmý) Plevne’de 15.354 akçe, Firuz Bey’in Týrnova’da 100.628 akçe, Sekban Kara Ali Bey’in (iki vakfý; gelirleri 16.181 akçe) akçe gelirli vakýflarý bulunmaktadýr.