VAKIF VE KADIN

Allah-ü Teâla (cc) insanlarý erkek ve kadýndan yarattý.( Allah sizi bir tek nefisten yaratan ve kendisi ile huzur bulsun diye eþini de ondan var edendir. A’raf 189)  Tarih öncesi diye bilinen toplum ve kültürlerdeki kadýn erkek telakkilerini ayrýntýlý olarak bilmiyoruz ama Ýslam dininin kadýna bakýþý ve verdiði haklardan farklý olmamalýdýr.  Çünkü Allah’ýn (cc) dini tektir.  Allah-ü Teala (cc) dini yükümlülükler bakýmýndan insanlarý eþit yaratmýþtýr ve insanlara zulmetmeyeceðini beyan etmiþtir.  (Þüphesiz Allah insanlara hiçbir þekilde zulmetmez; fakat insanlar kendilerine zulmederler. Yunus 44) Allah-ü Teala (cc) fýtrat olarak kadýnlarý merhamet timsali olarak yaratmýþtýr. Kadýnlarýn merhamet ve cömertlikleri vakýf konusunda iyice belirginleþmektedir. Bunu Ýslam toplumunda vakýf kuran kadýnlarý inceeelerken rahatlýkla müþahade ediyoruz.

Ýslam tarihinde erkekler tarafýndan kurulan vakýflar elbette ki hem sayý hem ekonomik büyüklük bakýmýndan öne geçiyor. Erkeklerin görevleri gereði servet büyüklüðü bunun en temel sebebi. Ýslam kadýnlarý da servetleri oranýnda vakýf hizmetlerine büyük destek vermiþler. Vakýf kurmanýn temel sebebi Allah rýzasý olduðu için vakfedilen gerek para gerekse gayri menkulün deðeri o kadar da önemli deðil. Cami yaptýrmakla camiye kandil baðýþlamak arasýnda fark yok. Bilakis büyük servet sahibi olmayan birisinin yapacaðý yardýmýn daha makbul olacaðý kanaatindeyim.

Ýslam öncesi Türk’lerde ataerkil aile tipi hâkim ise de kadýn çaðýnýn diðer kavimlerine göre daha iyi bir konuma sahipti. Poligami (çok eþlilik)  olmakla birlikte monogami yaygýndý ve eþ seçmede kadýnlar da söz sahibi idi. Hakan bilge hatunla birlikte devleti yönetirdi. Kadýnýn mal edinme hakký olduðu gibi sosyal ve dinî hayatta önemli roller üstlenmiþti ve dinî merasimlere katýlýr, hatta baþkanlýk ederdi. Bazý kaynaklarda anýlan Tomris Hatun buna örnek gösterilebilir.

Konu baþýnda belirttiðimiz üzere dinimizde, mükellefiyet bakýmýndan kadýn ve erkek arasýnda tam bir eþitlik vardýr. 32/33farz olarak bildiðimiz dinimizin itikad ve ibadet olarak temel kurallarýna uymak her Müslümana farzdýr. Kadýnlarýn namazla ilgili bazý muafiyetleri bile vardýr. Adet gören ve doðum sonrasýndaki 40 gün de kadýnlar namaz kýlmazlar ve daha sonra kaza etmezler. Erkeklere bedeni cihad farz iken kadýnlarýn cihadýnýn evlerinde olduðu hadisi þerifte belirtilmiþtir. (“Siz kadýnlarýn evinizde iþlerinizi yaparken çektiðiniz sýkýntý, inþallah, Allah yolunda cihat edenlerin cihadýna denk olur” Ýslam dini ile kadýnlar ekonomik, sosya ve kültür alanýnda söz sahibi oldular. Ýslâm dininde muharref Hristiyanlýðýn aksine günah iþlediði iddiasýyla kadýnlarýn günahkar olmasý anlayýþýnýn olmamasý kadýnlarý sosyal hayattan koparmadý. Mehir ve miras yoluyla mülk edinme, kendi servetlerini tasarruf etme, eðitim hakkýndan yararlanma kdýnlarýn sosyal statülerini güçlendirdi.   

Peygamber Efendimiz (sav) Allah katýndaki bu eþitlik sebebiyle kadýn-erkek-hür-köle ayrýmý yapmadan tebliðini insanlara yapmýþtýr. Ýslam dininin emrettiði Peygamber Efendimizin(sav) tavsiye ederek uyguladýðý kadýn haklarýna, ataerkil gelenek bazen de uydurulmuþ hadisler ve yanlýþ ayet ve hadis yorumlamalarýndan dolayý Ýslam toplumlarýnda tam olarak uyulduðu söylenemez.

Vakýf ve filantropi kavramlarýný eþ anlamlý düþündüðümüz için Ýslam dünyasýnýn fedakar kadýnlarý hakkýnda biraz bilgi vermemiz gerekiyor. Pek çok konu gibi bu konuda da bilgili olduðumuz söylenemez.

ÜMMEHÂTÜ’l-MÜ’MÝNÎN (EZVAC-I TAHÝRAT

 “Müminlerin anneleri” demektir. Bu tabirin (“Peygamber müminlere kendilerinden daha yakýndýr, eþleri de onlarýn anneleridir”. Ahzâb 6) dayanaðý ilgili ayettir. Peygamberimiz (sav) eþleri için  “ezvâc-ý tâhirât” tabiri de kullanýlýr. Ümmehâtü’l-mü’minîne has hükümler söz konusudur. Kur’ân-ý Kerîm’de onlarýn diðer kadýnlardan farklý olduðu belirtilerek (Ahzâb 32) bu konumlarýna uygun biçimde davranmalarý emredilmiþ, günahlarýna ve sevaplarýna iki kat karþýlýk verileceði bildirilmiþtir (Ahzâb 30-31). Ayrýca vakarlarýný muhafaza etmeleri, gerekmedikçe sokaða çýkmamalarý, Câhiliye dönemindeki kadýnlar gibi sokakta serbest hareket etmemeleri istenmiþtir. Bütün mümin kadýnlara olduðu gibi onlara da örtünme emredildikten baþka yabancý erkeklere hiç görünmemeleri gerektiði bildirilmiþtir. “Tahyîr” âyetiyle (Ahzâb 28-29) dünya hayatýnýn nimetleri ve Hz. Peygamber arasýnda bir tercih yapmalarý istenmiþ, neticede hepsi onun yanýnda kalmayý tercih etmiþtir. Resûl-i Ekrem’in hanýmlarýnýn evlerine izinsiz girilmesi yasaklanmýþ, kendilerine ancak perde arkasýndan soru sorulmasýna izin verilmiþtir (Ahzâb 53).

Mübarek validelerimizin hepsi vakýf kadýnlardý. Hepsi de istisnasýz her bakýmdan cömert idiler. Ýslam medeniyetinde özelde kadýnlara, genelde ise tüm ümmete eðiticilik yaptýlar. Resûlullah’ýn (sav) eþlerinin özellikle dinin tebliðinde ve müslüman kadýnlarýn eðitiminde büyük hizmetleri olmuþtur. Aile içindeki özel hayat ve kadýnlara mahsus durumlarla ilgili sünnetlerin çoðu Hz. Peygamber’in hanýmlarý vasýtasýyla ümmete intikal etmiþtir. Yaþ, huy ve mizaç, kabiliyet ve kültür yönünden birbirinden farklý kadýnlarýn ayný çatý altýnda bir araya gelmesi çeþitli ailevî hadiselerin doðmasýna yol açmýþ, böylece zengin bir sünnet birikiminin ortaya çýkmasýna zemin hazýrlamýþtýr. Birden fazla hanýmýnýn bulunmasý Resûl-i Ekrem hakkýnda daha geniþ bilgi edinme imkâný saðlamýþ, bunlarýn farklý tarihlerde vefat etmesi aile hayatýyla ilgili sünnetlerin aktarma süresinin uzamasýna imkân vermiþtir.

Herbirinin farklý meziyetleri olmasýna raðmen annelerimiz arasýnda da fazilet bakýmýndan farklýlýk vardýr. Aralarýnda asla ayrým yapýlmamasýna raðmen Hazreti Hatice ve Aiþe validelerimiz fazilet ve üstünlük bakýmýndan diðer annelerimizden daha ileridedir. Mübarek validelerimizin isimlerini þöylece sýralayabiliriz:

Hatice (Hadîce) bint Huveylid:

Peygamber Efendimizin( sav) “Zamanýnýn en hayýrlý kadýný Meryem idi. Bu zamanýn en  hayýrlý kadýný da Hatice’dir.” (Buhârî, Menâkýbu’l-Ensâr, 20, Enbiyâ, 45; Müslim, Fedâilu’s-Sahâbe, 69) þeklinde övdüðü, fedakarlýk ve cömertliðinden ötürü Allah-ü Teala’nýn (cc) Cebrail (as) vasýtasýyla selam gönderdiði Hz. Hatice Efendimizin (sav) ilk eþi ve 5 çocuðunun da annesiydi. Hatice validemiz yaþarken Allah Resulü baþka evlilik yapmadý. Ýlahi tebliði ilk kabul ederek Müslüman olan Hatice validemiz boykot yýllarýnda tüm servetini Allah ve Rasûl’ü için cömertçe harcayarak muhteþem bir fedakârlýk ve îman cesareti sergilemiþtir.  Hicretten üç yýl kadar önce 10 Ramazan’da (19 Nisan 620) Mekke’de vefat etti. Ýslam geleneðinde bu seneye senet-ül hüzün adý verilmiþtir.

Sevde bint Zem‘a: 

Hz. Hatice’nin vefatýndan sonra Resûlullah kendisiyle evlendi. Bu sýrada elli yaþlarýnda beþ çocuklu dul bir kadýn olan Sevde, Hz. Peygamber’in küçük yaþtaki kýzlarý Ümmü Külsûm ile Fâtýma’ya da baktý. Resûlullah Medine’ye hicret edip orada Hz. Âiþe ile evleninceye kadar yaklaþýk üç yýl boyunca onun tek eþi olarak kaldý. 23 (644) yýlýnda Medine’de vefat etti.

Âiþe bint Ebû Bekir: 

Peygamber Efendimizin (sav) en sevdiði eþi olan Aiþe (ra) pek çok özelliðiyle hem Ashab hem de ezvac-ý tahirat arasýnda temayüz etmiþti. Kaynaklara göre Hazreti Aiþe validemiz kendisini üstün kýlan özellikleri þöyle anlatýr:  “Peygamberimiz (sav) bakire olarak sadece benimle evlendi. Annesi ve babasý da muhacir olan zevcesi (ailesi, hanýmý) sadece benim. Allah, benim suçsuzluðum üzerine semadan ayet indirdi. Rasûlullâh (sav) benimle beraber iken vahye mazhar olurdu. Peygamberimiz (sav) ve ben ayný kaptan guslederdik. Ben onun önünde uzanmýþ yatarken namaz kýlardý, (hastalýðýnda ben tedavi ettim). Benim göðsüme dayalý olarak, benim odamda ve benim gecemde son nefesini verdi, benim odamda defnedildi.” https://www.ismailaga.org.tr/hazreti-aise-radiyallahu-anha-validemizin-fazileti

                    Zekâsý, anlayýþý, kuvvetli hâfýzasý, güzel konuþmasý, Kur’ân-ý Kerîm’i ve Hz. Peygamber’i en iyi þekilde anlamaya çalýþmasý gibi vasýflarýyla temüyüz eden Hazreti Aiþe validemiz büyük bir hadis ravisi, hatip, fýkýh, fetva ve tefsir alimiydi. 1000’den fazla hadis rivayet etmiþtir. Nikahlarý hicretten önce kýyýldý, ancak evlilikleri 2. yýlýn Þevval ayýnda (Nisan 624) gerçekleþti. Resûlullah’ýn bâkire olarak aldýðý tek eþidir. Son günlerini Hz. Âiþe’nin Mescid-i Nebevî’nin bitiþiðindeki odasýnda (hücre-i saâdet) geçiren Hz. Peygamber onun kollarý arasýnda vefat etti ve oraya defnedildi. 17 Ramazan 58 (14 Temmuz 678) tarihinde Medine’de vefat etti.

Hafsa bint Ömer: 

Kocasý Huneys b. Huzâfe’nin Bedir Gazvesi’nden dönüþte hastalanýp Medine’de vefat etmesinden sonra Resûlullah kendisiyle evlendi (Þâban 3 / Ocak 625). Okuma yazma bilen çok az sayýdaki hanýmlardan biriydi. 45 (665) yýlý civarýnda Medine’de vefat etti.

Zeyneb bint Huzeyme: 

Âmir b. Sa‘saa kabilesiyle müslümanlar arasýnda bozulan iliþkileri düzeltmek isteyen Hz. Peygamber, bu kabileden olan ve ikinci eþi Bedir Gazvesi’nde þehid düþen Zeyneb ile Ramazan 3 (Þubat-Mart 625) tarihinde evlendi. Bu evlilikten yedi sekiz ay sonra (Rebîülâhir 4 / Eylül 625; bazý rivayetlere göre daha kýsa bir süre sonra) otuz yaþýnda vefat eden Zeyneb, Resûlullah hayattayken vefat eden ikinci hanýmýdýr.

Ümmü Seleme Hind bint Ebû Ümeyye: 

Ýlk müslümanlardan ve Habeþistan muhacirlerindendir. Kocasý Ebû Seleme, Uhud Gazvesi’nde aldýðý yara sebebiyle öldükten sonra Resûl-i Ekrem kendisini 4. yýlýn Þevval ayýnda (Mart 626) nikâhladý ve Ümmü Seleme onun en son ölen eþi olarak 62’de (681) seksen dört yaþýnda iken Medine’de vefat etti.

Zeyneb bint Cahþ: 

Resûlullah’ýn evlâtlýðý Zeyd b. Hârise kendisini boþadýktan sonra Hz. Peygamber’e nikâhlandýðý (Zilkade 5 / Nisan 627) Kur’an’da bildirilmiþtir (el-Ahzâb 33/37). 20 (641) yýlýnda vefat etti. Resûl-i Ekrem’den sonra ölen ilk hanýmýdýr.

Cüveyriye bint Hâris: 

Benî Mustaliḳ kabilesinden olup bu kabileyle yapýlan savaþta kocasý ölmüþ, kendisi de esir düþmüþtü. Fidyesinin ödenmesi hususunda yardým istediði Resûlullah’ýn teklifi üzerine onunla evlendi (5/627). 56 yýlý Rebîülevvelinde (Þubat 676 veya 50/670) Medine’de vefat etti.

Safiyye bint Huyey: 

Medine’den sürüldükten sonra Hayber’e yerleþen Benî Nadîr’in reisi Huyey’in kýzýdýr. Hayber’in fethi sýrasýnda kocasý ölmüþ, kendisi de esir alýnmýþtý. Hz. Peygamber savaþtan sonra onu nikâhladý (7/628). 50 yýlý Ramazanýnda (Ekim 670) veya 52’de (672) Medine’de vefat etti.

Ümmü Habîbe Remle bint Ebû Süfyân: 

Habeþistan muhacirlerindendir. Kocasý orada din deðiþtirip ölünce kendisi dul kaldý ve Resûl-i Ekrem’in Habeþistan’a gönderdiði bir elçi vasýtasýyla kendisine nikâhlanýp Medine’ye getirildi (Zilkade 7 / Mart 629). 44 (664) yýlýnda Medine’de vefat etti.

Meymûne bint Hâris: 

Resûlullah’ýn en son evlendiði kadýndýr. Umretü’l-kazâ sýrasýnda Mekke’de Hz. Peygamber onu kendisine nikâhladý; ancak Mekkeliler müslümanlarýn üç gün içinde þehri terketmesini istediklerinden zifaflarý Mekke’den Medine’ye dönüþ yolunda Serif’te gerçekleþti (Zilkade 7 / Mart 629). 51’de (671) vefat etti.

Resûl-i Ekrem’in iki câriyesi vardý. (Reyhâne bint Þem‘ûn ve Peygamber Efendimizin( sav) Ýbrahim isimli oðlunun annesi Mariye- Peygamberimiz  doðurduðu çocuk Mariye’yi hür kýldý buyurduðu için hür erkekten çocuk doðuran cariyelerin hür olmasý Ýslam fýkhýnda kural haline geldi.)

Aynur URALER DÝA

Hz. Hatice Annemizin Fazîleti  Tarih: 10 Þubat 2020 Kaynak: www.osmannuritopbas.com Ýslam ve Ýhsan

Mustafa FAYDA DÝA