EYYÛBÎLER

Ortadoðu, Mýsýr, Hicaz, Yemen ve Kuzey Afrika’da hüküm süren bir Türk devleti (1171-1462).

Ýmâdüddin Zengî 1140 yýlýnda ele geçirdiði Ba‘lebek þehrini Necmeddin Eyyûb’a iktâ etti. Bu arada Eyyûb’un kardeþi Þîrkûh el-Mansûr da Zengî’nin büyük emîrleri arasýna girdi ve Urfa’nýn fethine katýldý (1144). Ýmâdüddin Zengî’nin 1146’da Ca‘ber önünde þehid edilmesi üzerine devlet oðullarý Seyfeddin Gazi ve Nûreddin Mahmud Zengî arasýnda paylaþýldý. Halep’te Þîrkûh el-Mansûr’un yardýmýyla Nûreddin Mahmud Zengî idareyi ele aldý.

Bu dönemde Ba‘lebek’te desteksiz kalan Necmeddin Eyyûb Dýmaþk Atabegliði’nin (Börîler, Tuðteginliler) hizmetine girerek Dýmaþk’ýn en büyük emîrlerinden biri oldu. Þîrkûh ise Nûreddin’in ordu kumandanýydý. Her iki kardeþ Nûreddin’in devletinin yükselmesine ve Dýmaþk’ýn onun idaresi altýna geçmesine yardým etti. Dýmaþk’ýn zaptýndan sonra Eyyûb buranýn valisi oldu (1154). Þîrkûh’un gücü ise Nûreddin’in kudretine yaklaþtý. Bu yýllarda Eyyûb’un oðullarý da genç emîrler arasýna katýldý. 1167 yýlýnda Dýmaþk’a gelen Ýmâdüddin el-Ýsfahânî, Eyyûb’un oðlu Selâhaddin’in Nûreddin’in en büyük yardýmcýlarýndan ve emîrlerinden olduðunu, Nûreddin’in onu yanýndan ayýrmadýðýný söyler.

Eyyûbîler’in tarih sahnesindeki önemli rolleri 1164-1169 yýllarýnda yapýlan Mýsýr seferleriyle baþladý. Bu sýrada Mýsýr’da vezirlikten uzaklaþtýrýlan Fâtýmî Veziri Þâver b. Mücîr, Nûreddin Mahmud Zengî’den yardým istemek için Dýmaþk’a geldi.(1163). Ýki taraf arasýnda yapýlan müzakerelerde Zengî’nin Þâver’e yardým etmesi karþýlýðýnda Mýsýr’da söz sahibi olmasý kararlaþtýrýldý. Nûreddin Mahmud Zengî 1164 yýlýnda Þîrkûh’u bir birliðin baþýnda Mýsýr’a gönderirken yanýna yardýmcý olarak yeðeni Selâhaddin’i verdi. Bu sefer sýrasýnda Mýsýr’ýn sahip olduðu zenginlikleri gören Þîrkûh buranýn kolaylýkla ele geçirilebileceðini düþündü. Þîrkûh üç yýl sonra Mýsýr’a bir sefer daha yaptý, fakat baþarýsýzlýða uðradý.

Haçlýlar’ýn Mýsýr’ý iþgale teþebbüs etmeleri üzerine 1168-69’da Fâtýmî Halifesi Âdýd-Lidînillâh ve veziri Þâver, Nûreddin Zengî ile Þîrkûh’tan yardým istediler. Büyük çoðunluðu Türkler’den oluþan 7000 civarýndaki süvari birliðiyle Mýsýr’ýn yardýmýna giden Þîrkûh Mýsýr’da idareyi ele geçirdi ve 18 Ocak 1169 tarihinde Fâtýmî Halifesi Âdýd-Lidînillâh tarafýndan vezir tayin edildi. Ýki ay sonra da öldü.

Bunun üzerine yeðeni Selâhaddin ordu kumandanlarý tarafýndan baþkumandan seçildi. Ayrýca Halife Âdýd-Lidînillâh onu amcasýnýn yerine vezir tayin etti. Böylece Selâhaddin, 26 Mart 1169 tarihinde hem Fâtýmî veziri hem de Nûreddin Zengî’nin Mýsýr ordusu baþkumandaný oldu. Ancak tâbi olduðu asýl hükümdar Nûreddin Zengî idi.

Aldýðý siyasî-idarî tedbirlerle kýsa zamanda kabiliyetini gösteren Selâhaddin önce Fâtýmî ordusunu ve taraftarlarýný idareden uzaklaþtýrdý. 1169 yýlý sonlarýnda Dimyat’ý kuþatan Bizans-Haçlý kuvvetlerini baþarýsýzlýða uðrattý. En büyük yardýmcýsý Mýsýr’ýn Sünnî halkýyla Nûreddin Zengî’nin desteði ve kendi ailesi oldu. Ýki asýr devam eden Þiî-Fâtýmî idaresine raðmen Sünnî kalabilen Mýsýr halký Sünnî olan Eyyûbîler’i destekledi. Selâhaddin, Nûreddin Zengî’nin teþvikiyle 1169-1171 yýllarý arasýnda Mýsýr’daki Fâtýmî rejimini yavaþ yavaþ etkisiz hale getirmeyi baþardý. Daha sonra Fâtýmî hilâfetini ortadan kaldýrýp Mýsýr’da Abbâsîler adýna hutbe okuttu (13 Eylül 1171)

Eyyûbîler devri eðitim ve öðretim bakýmýndan Ýslâm tarihinin son derece parlak bir dönemini teþkil eder. Selçuklular tarafýndan Suriye’de açýlmaya baþlanan medreseler Nûreddin Mahmud Zengî zamanýnda yaygýn hale getirilmiþti. Eyyûbîler’le Mýsýr’a, Hicaz’a ve Yemen’e giren medreselerde Þâfiî, Hanefî, Hanbelî fýkhý okutuluyordu. Bazý medreseler iki mezhebe göre öðretim yapardý. Eyyûbîler’in sonlarýnda ise Sünnî dört mezhep üzere öðretim yapan medreseler açýldý. Medreselerin yaný sýra dârülhadis ve dârülkur’ânlar da vardý. Ýlk öðretim mahalle mekteplerinde (küttâb) yapýlýyor, riyâzî ve tabii ilimler genellikle özel derslerde öðretiliyordu. Bu devirde gözde olan týp öðretimi daha çok hastahanelerde özel derslerle veriliyordu.

Ýslâm tarihinde týp öðretimi yapan medrese ilk defa bu dönemde Reîsületýbbâ Mühezzebüddin ed-Dahvâr (ö.1230) tarafýndan kurulmuþtur. Medreselerdeki hocalar ve talebe devlet tarafýndan himaye ediliyordu. Ayrýca medreseler için birçok vakýf tesis edilmiþtir. Eðitim ve öðretim masraflarýnýn büyük kýsmý bu vakýflarca karþýlanýyordu. Selâhaddin devrinde Dýmaþk’ta kýrkýn üstünde, Halep ve Kahire’de on beþten fazla medrese vardý. Bugün Güneydoðu Anadolu, Kuzey Irak, Suriye, Filistin ve Mýsýr’da Eyyûbîler devrinden kalma pek çok medrese bulunmaktadýr. Medreselerin baþmüderrisleri sultan tarafýndan tayin edilirdi. Bütün eðitim kurumlarý kādýlkudâta baðlýydý.

Ayrýca camilerde, tekke ve zâviyelerde de öðretim yapýlýyordu. Medreseler genellikle talebelerin barýndýðý, camiler ise öðretimin yapýldýðý yerlerdi. Týp gibi pratik gerektiren ilimler hastahanelerde ve týp medreselerinde öðretiliyor, hastahanelerde yapýlan uygulamalarla da öðretim destekleniyordu.

Eyyûbîler devri sosyal hizmet kurumlarý açýsýndan Ýslâm tarihinin en parlak devirlerinden biridir. Bunlarýn baþýnda gelen hastahaneler halka ücretsiz saðlýk hizmeti vermek için tesis edilmiþtir. Dünya týp tarihinde ilk klinik Dýmaþk’taki Nûreddin Mahmud Zengî Hastahanesi’nde kuruldu. Ýbn Cübeyr Dýmaþk’ta iki hastahanenin bulunduðunu ve bunlarýn müslümanlarýn iftihar edeceði kurumlar olduðunu söyler. Bu devirde Musul’da dört, Harran, Halep ve Dýmaþk’ta ikiþer, Kahire, Kudüs ve Ýskenderiye’de birer hastahanenin hizmet verdiði bilinmektedir. Bunlardan Dýmaþk’taki Nûreddin Mahmud Zengî Hastahanesi ile Kahire’deki Kalavun Hastahanesi’nin binalarý zamanýmýza ulaþmýþtýr.

Bu devirde kimsesiz çocuklarýn ve fakirlerin barýnmasý için yurtlar yapýlmýþtýr. Nûreddin ve Selâhaddin ile Erbil sahibi Kökböri’nin bu konudaki gayretlerinden kaynaklarda söz edilir. Nûreddin Dýmaþk’ta Maðrib’den gelen talebelerin barýnmasý için evler tahsis etmiþ, geçimleri için vakýflar kurmuþ, yolcu ve tüccarlar için hanlar ve kervansaraylar yaptýrmýþtý. Diðer Eyyûbî hükümdarlarý ve zamanýn ileri gelenleri de pek çok hayýr kurumu tesis etmiþlerdir.

Medreselerin yaygýn hale gelmesi sonucunda bu dönemde kütüphanelerin sayýsý da artmýþtýr. Nûreddin Mahmud Zengî devrinde Halep ve Dýmaþk gibi þehirlerde önemli koleksiyonlar vardý. Halep Camii, Dýmaþk’taki Emeviyye Camii ve Nûreddin Mahmud Zengî Hastahanesi’nde bulunan koleksiyonlarla Âmid Ulucamii koleksiyonlarý bunlar arasýndadýr. Eyyûbîler’e Mýsýr’da Fâtýmîler’den zengin bir saray kütüphanesi kalmýþtý. Bu kütüphanede 120.000 cilt civarýnda deðerli yazmanýn bulunduðu kaydedilir. Selâhaddin’in veziri Kādî el-Fâzýl ile kardeþi Abdülkerîm büyük kütüphaneler kurdular. Bu kütüphanelerde yaklaþýk 325.000 cilt kitap bulunuyordu. Üsâme b. Münkýz’ýn Haçlýlar tarafýndan ele geçirilen kütüphanesi 4000 cilt, Selâhaddin’in baþtabibi Muvaffakuddin Es‘ad b. Matrân’ýn kütüphanesi 10.000 ciltti. Bu devirde Ebü’l-Yümn el-Kindî ve Tâceddin el-Bündehî’nin de deðerli koleksiyonlarý vardý. el-Melikü’l-Âdil ve el-Melikü’l-Kâmil dönemlerinde Reîsületýbbâ Mühezzebüddin ed-Dahvâr’ýn kütüphanesi çok meþhurdu. Yâkūt el-Hamevî ile Ýbnü’l-Kýftî’nin de deðerli eserler ihtiva eden kütüphaneleri bulunuyordu. Hama’da da bir kütüphane vardý. Yine bu devirde Dýmaþk’ta Kellâse yanýndaki el-Melikü’l-Eþref Türbesi’nde deðerli bir koleksiyon mevcuttu.

Eyyûbîler döneminde ilim hayatý bakýmýndan Dýmaþk ve Kahire Baðdat’ý geride býrakmýþtýr. Bu bölgeye gelen âlimler arasýnda Baðdatlý, Horasanlý, Türkistanlý, Endülüslü olanlar vardý. Alâeddin el-Kâsânî, Kutbüddin en-Nîþâbûrî, Ebü’l-Yümn el-Kindî, Ýmâdüddin el-Ýsfahânî, Abdüllatîf el-Baðdâdî, Muhyiddin Ýbnü’l-Arabî, Þehâbeddin es-Sühreverdî ve Ýbnü’l-Baytâr gibi âlimler bunlar arasýnda sayýlabilir. Ýbn Cübeyr, Maðribli talebelere Doðu’ya gitmeyi tavsiye ederken orada yabancý öðrencilere ayrýlmýþ birçok hayýr kurumu bulacaklarýný söylemektedir.

Bu uygun ortamda pek çok âlim yetiþti ve bunlar çeþitli konularda deðerli eserler yazdýlar. Önce Suriye’de oluþan bu ortam Selâhaddin ile Mýsýr’a intikal etti. Bu devirde toplum hayatýnda hadisçilerin ve fakihlerin önemli yeri vardý. Bu âlimler ve bir dereceye kadar da mutasavvýflar kamuoyunun oluþmasýnda etkin bir rol oynamýþlardýr.

En çok raðbet gören ilim dallarý Kur’an, hadis ve fýkýhtý. Ýbn Asâkir, Ebû Tâhir es-Silefî, Hâfýz Abdülganî, Mecdüddin Ýbnü’l-Esîr ve Münzirî hadis sahasýnda; Alâeddin el-Kâsânî, Ýbn Ebû Asrûn, Bahâeddin Ýbn Þeddâd, Ýbn Kudâme el-Makdisî, el-Melikü’l-Muazzam ve Ýzzeddin Ýbn Abdüsselâm fýkýh alanýnda yetiþen seçkin âlimlerdendir. Eyyûbî âlimleri Þâfiî mezhebindendi. Sadece el-Melikü’l-Muazzam Þerefeddin Îsâ Hanefî mezhebine geçmiþ, bu mezhebin fýkhýna göre eserler yazmýþtýr.

Eyyûbîler devrinde Arapça sahasýnda eser veren pek çok âlim yetiþmiþtir. Bunlarýn en önemlileri Ýbn Berrî, Belatî, Ebü’l-Yümn el-Kindî, Abdüllatîf el-Baðdâdî ile Ýbn Yaîþ’tir. Ýbn Berrî, Cevherî’nin eṣ-Ṣýḥâḥu’l-luġa’sýna üç ciltlik bir zeyil ve ayrýca çeþitli risâleler yazmýþtýr. Aslen Baðdatlý olan Ebü’l-Yümn el-Kindî, Eyyûbîler döneminde yetiþen en büyük dil hocasý olup sultanlarýn çoðu ondan Arapça okumuþtur.

Arap nesir ve þiiri Eyyûbîler zamanýnda en parlak devirlerinden birini yaþamýþtýr. Bu dönemde sanatkârane nesirde Kādî el-Fâzýl, Ýmâdüddin el-Ýsfahânî ve Ziyâeddin Ýbnü’l-Esîr gibi üslûpçular yetiþmiþtir.

Eyyûbî devlet adamlarý þair ve edipleri himaye etmiþlerdir. Bu dönemde Üsâme b. Münkýz, Ýmâdüddin el-Ýsfahânî, Ýbn Senâülmülk, Ýbn Uneyn, Cilyânî, Muhammed b. Saîd el-Bûsîrî, Muhyiddin Ýbnü’l-Arabî, Ebü’l-Hüseyin Ahmed b. Muhammed et-Tilimsânî ve Ýbnü’l-Fârýz gibi büyük þairler yetiþmiþtir. Ýbnü’l-Arabî ve Ýbn Senâülmülk ayný zamanda müveþþahât (þarký) dalýnda da meþhurdurlar. Üsâme b. Münkýz ve Ali b. Muhammed Ýbnü’s-Sââtî musammat ve müveþþah dalýnda þiir yazdýlar. Bu devirde Haçlýlar’la yapýlan savaþlar ve kazanýlan zaferler þiirin en önemli konularýný teþkil etmiþtir.

Eyyûbîler devri tarih ilmi bakýmýndan da çok verimli bir dönem olmuþtur. Nûreddin ve Selâhaddin devirlerinde Suriye’de baþlayan tarih ilmi alanýndaki uyanýþ zamanla Mýsýr’a intikal etmiþtir. Bu dönemde siyasî tarih, biyografi, ilimler tarihi alanlarýnda deðerli eserler kaleme alýnmýþtýr. Önemli tarihçiler arasýnda Ebü’l-Kāsým Ýbn Asâkir, Üsâme b. Münkýz, Kādî el-Fâzýl, Ýmâdüddin el-Ýsfahânî, Ýzzeddin Ýbnü’l-Esîr, Bahâeddin Ýbn Þeddâd, Yâkūt el-Hamevî, Ýbnü’l-Kýftî, Sýbt Ýbnü’l-Cevzî, Ýbnü’l-Adîm, Ebû Þâme, Ýbn Vâsýl, Ýbn Hallikân, Ýzzeddin Ýbn Þeddâd, Ýbn Ebû Usaybia gibi her biri Ýslâm tarihçiliðinde önemli bir yere sahip kiþiler vardýr. Bu ilim adamlarý siyasî tarih ve biyografi alanýnda eserler yazmýþlardýr. Ýmâdüddin el-Ýsfahânî, Ýzzeddin Ýbn Þeddâd, Bahâeddin Ýbn Þeddâd ve Ýbn Vâsýl’ýn eserleri Eyyûbîler tarihi bakýmýndan çok önemlidir. Ýbnü’l-Esîr ve Sýbt Ýbnü’l-Cevzî’nin eserleri de bütün Ýslâm tarihi ve özellikle Eyyûbîler devri için önemli birer kaynaktýr. Ýbn Asâkir’in Târîḫu medîneti Dýmaþḳ’ý, Ýbnü’l-Adîm’in Halep tarihi en güzel þehir tarihlerindendir. Ýmâdüddin’in Ḫarîdetü’l-ḳaṣr’ý, Yâkūt el-Hamevî’nin Ýrþâdü’l-erîb’i ve Ýbn Hallikân’ýn Vefeyâtü’l-aʿyân’ý ise Ýslâm biyografi edebiyatýnýn deðerli örneklerindendir.

            Ýbnü’l-Kýftî’nin Târîḫu’l-ḥükemâ’sý ile Ýbn Ebû Usaybia’nýn ʿUyûnü’l-enbâʾ adlý eseri, Ýslâm dünyasýnda ilim tarihi konusunda yazýlan en mükemmel eserlerdir. 500’den fazla filozof, matematikçi, astronom, tabiat bilimcisi ve tabipten bahseden bu iki eserin yaný sýra bu dönemde yazýlan baþka bir önemli eser de Ýzzeddin Ýbn Þeddâd’ýn Eyyûbîler devrindeki imar faaliyetlerini, çeþitli kurumlarý ve iktisadî durumu ele alan el-Aʿlâḳu’l-ḫaṭîre adlý kitabýdýr.

            Müslümanlara eski milletlerden intikal eden riyâzî ve tabii ilimlere ve felsefeye Ýslâmiyet’in baþlangýcýndan beri Ýslâm dýþý kültürlerin bir semeresi olarak bakýlmýþ, genellikle din âlimleri tarafýndan tasvip edilmemiþtir. Selâhaddîn-i Eyyûbî’nin Dýmaþk baþkadýsý Ýbn Zekiyyüddin ve þehrin baþhatibi Abdülmelik b. Zeyd Devlaî aydýnlarý mantýk ve felsefe ile uðraþmaktan menederlerdi. Yine bu devirde Dýmaþk medreselerinde bu ilimlerin okutulmasý yasaklanmýþ, Buna raðmen Eyyûbîler döneminde felsefe, riyâzî ve tabii ilimler sahasýnda deðerli âlimler yetiþmiþtir.

Eyyûbîler devrinde otomatik makineler ve saatler hakkýnda iki önemli eser yazýlmýþtýr. Bunlardan Ýsmail b. Rezzâz el-Cezerî’nin el-Câmiʿ beyne’l-ʿilm ve’l-ʿameli’n-nâfiʿ fî ṣýnâʿati’l-ḥiyel’i, Ýslâm âleminde bu konuda yazýlmýþ en mükemmel eser olup defalarca basýlmýþ ve üzerinde çalýþmalar yapýlmýþtýr. Diðeri Fahreddin Ýbnü’s-Sââtî’nin, babasý Ýbnü’s-Sââtî’nin çalýþmalarýna dayanarak yazdýðý Kitâbü ʿÝlmi’s-sâʿa ve’l-ʿameli bihâ adlý eseridir. Bu devirde Muhammed b. Sââtî ile Müeyyedüddin Muhammed b. Abdülkādir el-Urzî’nin Dýmaþk Emeviyye Camii’nde su ile çalýþan bir otomatik saat kurduklarý bilinmektedir. Matematik alanýnda yetiþen büyük âlimler arasýnda da Kemâleddin Ýbn Yûnus, Þerefeddin et-Tûsî, Mûsâ b. Meymûn, Alemüddin Kayser b. Ebü’l-Kāsým, Ýbnü’l-Adîm’in oðlu Cemâleddin Muhammed, Abdüllatîf el-Baðdâdî ve Kādi’l-Hümâmiyye Ahmed b. Ali b. Sebât sayýlabilir. Abdürrahîm (Abdurrahman) el-Cevberî de fizik ve kimya alanýnda bazý eserler kaleme almýþtýr.

Týp, botanik ve eczacýlýk Eyyûbîler devrinde gerçekten parlak bir devir geçirmiþtir. Eyyûbîler zamanýnda müslüman ve gayri müslim tabipler çok müreffeh bir hayat yaþamýþlardýr. Ýç hastalýklarý, cerrahî, göz hastalýklarý gibi dallarda uzman tabipler deneylerini “künnâþ” adý verilen mecmualarda toplarlardý. Ýbn Ebû Usaybia týp alanýnda gördüðü ve yaþadýðý ilgi çekici olaylarý anlatan Kitâbü’t-Tecârib adlý bir eser kaleme almýþtýr. Ya‘kūb b. Saklâb en-Nasrânî adlý tabip Câlînûs’un eserlerini Yunanca’larýndan okurdu. Ýbnü’n-Nefîs’in küçük kan dolaþýmýný doðru olarak tesbit etmesi bu dönemdeki önemli týbbî buluþlar arasýnda zikredilebilir. Þeker hastalýðý üzerinde ilk müstakil eseri yazan ve bu hastalýðýn karaciðere baðlý olduðunu tesbit eden de Eyyûbîler dönemi tabip-filozoflarýndan Abdüllatîf el-Baðdâdî’dir. Botanik ve eczacýlýk konusundaki çalýþmalar da deneye dayanmaktaydý.

Reþîdüddin es-Sûrî ve Ýbnü’l-Baytâr’ýn talebeleriyle birlikte kýrlarda, bahçelerde, daðlarda dolaþarak botanik araþtýrmasý yaptýklarý, Reþîdüddin es-Sûrî’nin bu araþtýrmalar sýrasýnda yanýnda ressam götürüp çeþitli safhalarýnda bitkilerin resimlerini yaptýrdýðý bilinmektedir. Ýbnü’l-Baytâr, el-Melikü’l-Kâmil ile el-Melikü’s-Sâlih Necmeddin’in botanikçibaþýsý (reîsülaþþâbîn) olmuþ, Endülüs, Kuzey Afrika, Mýsýr, Suriye ve Anadolu gibi ülkelere seyahatler düzenlemiþ ve bitkiler üzerinde araþtýrmalar yapmýþtýr. Ýbnü’l-Baytâr, el-Câmiʿ li-müfredâti’l-edviye ve’l-aġẕiye adlý kitabýnda yer verdiði 1400 týbbî ilâcýn 300’den fazlasýndan ilk defa kendisi bahsetmiþtir ki bunlarýn 200’den fazlasý bitkisel ürünlerdir.

Eyyûbîler’in Mýsýr Ýslâm sanatý için tam anlamýyla bir yeniden doðuþu temsil ettikleri söylenebilir; Suriye sanatýný ise takipçisi olduklarý Zengîler’le birlikte önemli ölçüde yönlendirmiþlerdir. Böylece Mýsýr’da temeli atýlan sanat, daha sonra iktidara gelen Memlükler döneminde ilerleme gösterip Mýsýr ve Suriye’de, buralara Eyyûbîler öncesinde hâkim olan Fâtýmî ve diðer Arap soylu devletlerin sanat anlayýþlarýndan farklý, tamamen Türk sanat geleneðinin takipçisi bir sanatýn doðmasýna zemin hazýrlamýþtýr. Ayný zamanda bu sanat bölgeye, Mýsýr’ýn ötesinde kalan Maðrib’in Mâlikî ve Fâtýmîler’in Þiî Ýsmâilî anlayýþlarýna karþýlýk olarak Þâfiî ve Hanefî mezheplerinin görüþlerine uygun düþen yeni bir anlayýþ getirmiþtir.

En önemli Eyyûbî mimari eserleri þunlardýr:

Ebü’l-Fevâris Medresesi.

Maarretünnu‘mân’da1198-99 yýlýnda Ebü’l-Fevâris Necâ b. Abdülkerîm tarafýndan Þâfiî fýkhýnýn okutulmasý için yaptýrýlmýþtýr. Batýdaki eyvaný ortadan kalkmýþ bulunan binanýn kuzey doðusunda bir türbe, kuzeyinde de molla odalarý yer almaktadýr.

Zâhiriyye Medresesi. 

Halep’te el-Melikü’z-Zâhir Gāzî tarafýndan yapýmý baþlatýlan ve onun ölümünden sonra 616 (1219-20) yýlýnda bitirilen medrese, ayný plan özelliklerine sahip bir bina olmasýna raðmen üç kubbeli mescidi ve doðudaki büyük eyvandan baþka kuzeyinde iki küçük eyvanýn ortasýnda yer alan giriþ eyvanýnýn bulunmasýyla farklý bir durum arzeder.

Rükniyye Medresesi. 

Þam’da I. el-Melikü’l-Âdil’in anne bir kardeþi Feleküddin Süleyman’ýn âzatlýsý Rükneddin Menkûferîþ el-Felekî tarafýndan 1227 yýlýnda yaptýrýlmýþtýr.

el-Melikü’s-Sâlih Necmeddin Eyyûb Medrese ve Türbesi. 

Mýsýr’daki Eyyûbî eserlerinin en önde gelenlerinden olan ve tarihî kayýtlarda uzun uzun ihtiþamýndan söz edilen el-Melikü’s-Sâlih Necmeddin Eyyûb Medresesi (el-Medresetü’s-Sâlihiyye), büyük ölçüde tahribat geçirmesine raðmen bugün de Kahire’nin en önemli tarihî binalarýndan birini oluþturmaktadýr. Dört Sünnî mezhebe göre eðitim vermek üzere planlanmýþtýr. el-Melikü’s-Sâlih Necmeddin Eyyûb’un türbesi de yine en önemli Eyyûbî eserlerinden biridir. Sultan el-Melikü’s-Sâlih’in ölümünden sonra Þecerüddür tarafýndan 647-648 (1249-1250) yýllarýnda yaptýrýlan türbe kare planlý olup sekizgen kasnak üzerinde yükselen sivri ve yüksek bir kubbe ile örtülüdür.

Ýmam Þâfiî Türbesi (Kubbetü’l-Ýmâm eþ-Þâfiî). 

Bugün Kahire’de en önemli Eyyûbî eserleri arasýnda yer alan türbe mânevî deðerinin yaný sýra mimari özellikleri açýsýndan da büyük önem taþýmaktadýr.  Kaynaklar, Selâhaddîn-i Eyyûbî’nin emriyle 575 (1179-80) yýlýnda Ýmam Þâfiî’nin mezarýnýn yanýna Þâfiî mezhebi için bir medresenin yapýldýðýndan, üç yýl sonra da türbenin inþasýndan bahsetmektedir. ENGÝN BEKSAÇ RAMAZAN ÞEÞEN