‘’ARKADAÞLAR! YARIN CUMHURÝYETÝ KURUYORUZ.’’

Mustafa Kemal  en  yakýn silah  arkadaþlarýnýn muhalefeti karþýsýnda  onlarý  ikna  etmek  yerine  onlara ‘’  Benim  düþünce  ve  fikirlerimi  benimsemezseniz  bir  arpa  boyu  bile  yol  alamazsýnýz. Bensiz  hiç  bir  þey  yapamazýnýz’’ Fikrini kendiliklerinden  kabul  etme  yoluna  gitti.

11 Aðustos 1923 de II. Meclis  açýlmýþ ve Fethi Bey (Okyar) baþkanlýðýnda bir  hükumet  kurulmuþtu. Ancak  buradaki ‘’ Fethi Bey baþkanlýðýnda’’  Sözünden bakanlarý  Fethi  Bey’in  seçtiði zannedilmesin. O zamanda  sistem parlamenter  sistemdeki  gibi deðildi. Bakanlar TBMM tarafýndan  oylamayla  seçiliyordu.

Fethi  Okyar Hem  Ýçiþleri  Bakaný  hem de Ýcra  Vekilleri Heyeti  Baþkanýydý ( yani  bir  nevi  baþbakandý.) Ancak bakanlarý  meclis  seçtiði  için ve  seçilmiþ  bakanlarýn hepsi  Fethi  Okyar  ile  ayný kafada  insanlar  olmadýðýndan  hükumet  tam  bir  uyum içinde  çalýþamýyordu. Yani  meclis  güçlü  ama  hükumet  oldukça zayýf bir  görüntü  arz  ediyordu.

Fethi  Bey  aðýr  eleþtirilere  uðruyordu ve  Mustafa Kemal  bu  eleþtirileri -Nutukta da  ifade  ettiði  gibi- bakan  olamayanlarýn  bakanlarý  eleþtirmesi  olarak yorumluyordu.

Mustafa  Kemal’in   -yine  Nutukta  belirttiði  gibi- uygulanmasý  için sýra  beklediði  bir  uygulamanýn zamaný  gelmiþti.

Fethi  Okyar’a  Ýçiþleri  Bakanlýðýndan  istifa  etmesini  söyledi.

Fethi  Bey 24 Ekim 1923 de Ýçiþleri  Bakanlýðý  görevinden  istifa  etti.

26  Ekim 1923 de  Mustafa  Kemal  Bakanlar  Kurulunu Çankaya  Köþkünde  topladý  ve hepsinin  birden istifa  etmesini  istedi.  Evet... Genelkurmay  Baþkaný  olan  Fevzi Çakmak Paþa  haricinde tüm  kabine  istifa edecek ve  TBMM tarafýndan  yeniden kabineye  seçilecek  olurlarsa görevi kabul  etmeyeceklerdi. Mustafa  Kemal’in amacý  Meclis  Hükumet  sisteminin zayýflýðýný  herkese  gösterdikten  sonra  rejim  deðiþikliðini gündeme  getirmekti.

27 Ekim 1923 de  Hükumet  istifa  etti. Yeni  hükumet  ise  bir  türlü  kurulamýyordu  zira muhalifler maalesef  siyasi  tecrübeden  mahrumdular  ve þahsi  ihtiraslar  birlik  ve  beraberlik  içinde bir  sonuca  ulaþmalarýna  mani  oluyordu.

28 Ekim  Pazar  akþamýna  kadar  süren yeni  hükumeti  kurma  çalýþmalarýndan  bir  sonuç alýnmayýnca  Mustafa  Kemal’in  meclis  ve  devlet  baþkaný  olarak  soruna  çare  bulunasý  için  meclise  çaðrýlmasýna  karar  verildi.

Mustafa  Kemal  meclise  geldi. Kendisine  gösterilen  aday  listesindeki  bazý  kiþilerin  aday  olmak  istemediklerini  gördü ( Bu  kiþiler  tabii  ki ‘’ Size  görev  verilirse  kabul  etmeyin’’ dediði  kiþilerdi.) ‘’  Kesin  bir  liste  hazýrlayýn ondan  sonra  meseleye  bakalým.’’  Diyerek  meclisten  ayrýldý.

O  gece  Çankaya  Köþküne  giderken bazý  arkadaþlarýný köþkte  akþam  yemeðine  davet  etti. 

Davet  edilenler  içinde  eski  silah arkadaþlarýndan Kazým  Karabekir  yoktu. Rauf  Orbay  yoktu ( en  önemli  muhalif  oydu  zaten.)  Refet  Bele  yoktu.Çok  yakýn  bir zaman  önce en  yakýnlarý  olanlar  yoktu.  Kim  vardý  peki? Ýsmet  Ýnönü- Kazým  Özalp- Fethi Okyar- Ruþen  Eþref Ünaydýn- Fuat  Bulca-  Kemalettin  Sami  ve  Halit Paþa ( Halit Karsýalan  veya  deli  Halit  Paþa olarak da  bilinir  ki daha  sonralarý  o da  Mustafa  Kemal’in  muhaliflerinden  biri  olmuþtur. Öyle  ki  Mustafa Kemal’e  tabanca  çekecek  kadar...1925 de  mecliste  sýrtýndan  vurulmuþ ve  bir kaç gün sonra  da  ölmüþtür. TBMM çatýsý  altýnda  öldürülen  ilk  milletvekilidir.)

Yemek  esnasýnda  Mustafa  Kemal ‘’ Arkadaþlar ! Yarýn  Cumhuriyeti  ilan edeceðiz.’’ Dedi ve  hiç  bir olumsuz  reaksiyon  görmedi.

Yemekten sonra Ýsmet  Ýnönü  hariç  diðerleri  evlerine  gittiler.  Mustafa  Kemal Ýsmet  Ýnönü’yü karþýsýna  oturttu  ve  o  söyledi Ýsmet  Ýnönü  yazdý:

( Günümüz  Türkçesiyle )

* "Egemenlik kayýtsýz þartsýz milletindir. Ulusal iþlerin fiili idarenin yönetim þekli halka dayanmaktadýr. Türkiye Devleti bir cumhuriyettir.

*Türkiye Devleti'nin dini Ýslam, resmi dili Türkçedir.

*Türkiye Devleti, Büyük Millet Meclisi tarafýndan yönetilir.

*Türkiye Cumhuriyeti'nin Cumhurbaþkaný, Genel Kurulun toplantýsýnda bir yasama dönemi süresi için kendi üyeleri arasýnda Millet Meclisi tarafýndan seçilir. Cumhurbaþkaný görevini halefi seçilene kadar sürdürür. Geçmiþ baþkan yeniden seçilebilir.

*Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaþkaný, Türk Devleti'nin baþýdýr. Bu sýfatýyla gerekli gördüðü zaman, Büyük Millet Meclisi ve Bakanlar Kurulunun baþkanlýðýný yapar.

*Kurul Baþkaný( Baþbakan), Cumhurbaþkaný tarafýndan ve Meclis üyeleri arasýndan seçilir. Diðer bakanlar yine milletvekilleri arasýndan, Kurul Baþkaný tarafýndan seçilir. Kurulun listesi Büyük Millet Meclisinin onayýna, Cumhurbaþkaný tarafýndan sunulur."

29 Ekim 1923  Pazartesi  günü  yapýlacak  olan TBMM  genel  kurulunda Kemalettin  Sami  Paþa  bir  önerge  vererek  Mustafa  Kemal’i  TBMM ye  davet  edecek  sonrasýnda  iþ  ve  iþlemler  týkýr  týkýr  yürüyecekti.

29 Ekim 1923 Pazartesi  günü   bakanlar  kurulunun  oluþturulmasý  için saat  10.00 da  baþlayan  meclis toplantýsýndan  doðal  olarak  yine  sonuç  çýkmadý. Bunun  üzerine  Kemalettin  Sami  Paþa  önergesini  meclise  sundu. Yani  Mustafa  Kemal  meclise  çaðýrýlacaktý.

Mustafa  Kemal  Meclise  çaðýrýlýnda  doðrudan  kürsüye  çýktý  ve  ‘’ Bana  bir  saat  müsaade  ediniz. Size bulduðum  çözümü  açýklayacaðým.’’ Dedi.  Bu  teklif  oya  sunuldu.  Kabul edildi.

Mustafa  Kemal  bu  bir  saat  içinde bazý  milletvekilleri  ile  görüþüp  bir gün  önce  Ýsmet  Ýnönü’ye yazdýrdýðý  metni  gösterdi.  Onlardan  gerekli  desteðin  geleceðini  görünce  de  tekrar  meclise  döndü.

Kürsüye  çýkýp öncelikle  hükumeti  kuramama  sorunun  takip  edilen  usul  ve  þekilden  kaynaklandýðýný  söyledi ve  ardýndan bir  gün önce hazýrladýðý  karar  tasarýsýný okudu. ( Yukarýda  yazdýðým  maddeler. )

Sonrasýnda  bizler genelde  bu teklifin ‘’ Yaþasýn  Cumhuriyet’’  nidalarýyla  karþýlandýðýný  biliriz.  Oysa  öylesine  konuþmalar  oldu ki  ‘’ Yaþasýn  Cumhuriyet’’ o  konuþmalarýn  yanýnda  solda  sýfýr  kalýr...

Neler  mi  konuþuldu?  Gelecek  bölümde.

Resim:  12  Rebiülevvel 1342  yani  30 Ekim 1923  tarihli Açýksöz gazetesi.

Manþette  aynen  þöyle  yazýyor:  Büyük  Millet  Meclisi Þekl-i  Hükumetimizin Cummhuriyet  olaral  ilanýna  karar  verdi. Gazi  Paþa  Hazretleri  müttefikan  Reis-i Cumhur.