M. NÝHAT MALKOÇ

            Kendini Türk kültürüne Adamýþ bir Türkolog: Prof. Dr. Necati Demir

            Kendini içinden çýktýðý milletine adayan Ötüken Neþriyat, Türk kültürünün içerde ve dýþarýda hakkýyla ve lâyýkýyla tanýtýlmasý için uzun yýllardan beri canhýraþ çalýþmalarýyla tanýdýðýmýz yüzde yüz yerli ve bizden bir yayýnevidir. Bu yayýnevinin büyük fedakârlýklarla bastýðý birbirinden güzel eserler zihinleri yeniden inþa etmiþtir. Bu güzide yayýnevi her geçen gün yayýn yelpazesine birbirinden kýymetli kitaplar ekliyor. Bunlardan biri de Prof. Dr. Necati Demir  tarafýndan hazýrlanan "Anadolu Türk Masallarýndan Derlemeler" adýný taþýyor. Sözünü ettiðim ve tanýtmaya çalýþtýðým kýymetli kitap birkaç ay evvel okuyucusuyla buluþtu.

       Gazi Üniversitesi hocalarýndan Prof. Dr. Necati Demir'in kültürümüz üzerindeki çalýþmalarýný her zaman takdir etmiþimdir. Kendisi uzun senelerden beri büyük bir gayret ve özveriyle millî kültürümüzü tetkik ediyor. 20 Nisan 1964’te Ordu’ya baðlý Ulubey ilçesinin Kumanlar köyünde doðan Necati Demir sýrasýyla Kumanlar Ýlkokulu'nu(1974), Ordu Fatih Ortaokulu'nu(1977) ve Ordu Fatih Lisesi’ni(1980) bitirmiþ. Ardýndan öðrenimine Atatürk Üniversite­si Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatý bölümünde(1987) devam etmiþtir.                 Necati Demir, Yüksek lisansýný Cumhuriyet Üniversitesi’nde(1992), doktorasýný Selçuk Üniversitesi’nde(1996) tamamlamýþ, Gaziantep Sarýlsalkým Ortaokulu’nda Türkçe Öðretmeni(1987-1990), Sivas Cumhuriyet Lisesi’nde Türk Dili ve Edebiyatý Öðretmeni ve Cum­huriyet Üniversitesi’nde Türk Dili Okutmaný olarak çalýþmýþtýr.

       Prof. Dr. Necati Demir 13 Haziran 1996’da Cumhuriyet Üniversitesi Eðitim Fakültesi Türk Dili ve Edebi­yatý Eðitimi Bölümü’ne yardýmcý doçent olarak atanmýþtýr. 30 Kasým 2000’de doçent, 9 Þubat 2006’da profesör olmuþtur. Seksene yakýn kitabý, yüzden fazla makalesi bulunmak­tadýr. Bu kitaplarýndan dördü Harvard Üniversitesi’nde, yirmi üçü Almanya’da, biri Avusturya’da ve biri de Danimarka’da yayýmlanmýþtýr.

         1996-2010 yýllarý arasýnda Cumhuriyet Üniversitesi Eðitim Fakültesi Ortaöðretim Sosyal Alanlar Bölümü’nde öðretim üyesi ve bölüm baþkaný olarak görev yapmýþtýr. 2010 yýlýnda Gazi Üniversitesi’ne atanmýþtýr. Halen Gazi Üniversitesi Gazi Eðitim Fakültesi Türkçe Eðitimi Bölümü’nde öðretim üyesi olarak görev yapmaktadýr. Evli ve iki çocuk babasýdýr.

            Prof. Dr. Necati Demir  kitabýnýn baþýna "Bu çalýþmamý, Türkiye’yi alýnlarýnýn teri ve gözlerinin nuruyla yoðuran Türk annelerine ithaf ediyorum." notunu düþmüþ.

            Ötüken Yayýnlarý'ndan Halk Edebiyatýmýza eþsiz bir hediye

            927 sayfadan meydana gelen Anadolu Türk Masallarýndan Derlemeler kitabýnda birbirinden güzel 330 masal bulunmaktadýr. Masallar isimlerine göre alfabetik olarak sýralanmýþtýr. Prof. Dr. Demir'in belirttiðine göre kitaptaki 330 masal ve kitaba giremeyenlerle beraber yazarýn arþivinde bekleyen 2500 masal otuz yýllýk sabýrlý bir çalýþmanýn ürünüdür. Masallar bizzat kaynak kiþilerin ayaðýna gidilerek onlarýn aðzýndan derlenmiþtir. Masallarda kullanýlan yöresel kelimeler ve deyimler kitabýn sonunda küçük bir sözlük hâlinde açýklanmýþtýr. Yine kitabýn bu son kýsmýnda masallarýn derlendiði kaynak kiþiler hakkýnda 11 sayfalýk bilgi verilmiþtir. Bu bölümde masalý anlatan kiþinin adý, soyadý, doðum yeri ve yaþý, öðrenim durumu, masalý kimden dinlediði, mesleði, masalýn derleme tarihi, masalýn derleme yeri, kaynak kiþilerin anlattýðý masallarýn çalýþmadaki sýra numarasý gibi bilgilere yer verilmiþtir. Burada derleme çalýþmasýna katkýda bulunan 126 kiþiyle ilgili bilgilere ulaþabiliyoruz. Bu bölümde kaynak kiþilerin birçoðunun Sivaslý olduðu dikkat çekiyor. Bir kültür ve medeniyet beþiði olan Sivas'ý, yazarýn memleketi olan Ordu ve Elazýð takip ediyor.

            Prof. Dr. Necati Demir, Anadolu Türk Masallarýndan Derlemeler kitabýnýn baþýndaki altý sayfalýk Sunuþ yazýsýnda halk kültürüyle(folklor) ilgili önemli bilgiler veriyor. Bu kýsýmda halk kültürünün olmazsa olmazlarý olan ninniler, çocuk oyunlarý, mâniler, masallar, fýkralar, atasözleri, efsaneler, destanlar konusunda doyurucu ve aydýnlatýcý bilgiler veriliyor. Ömrünü zengin Türk kültürünün açýða çýkarýlmasý ve bütün dünyaya yayýlmasý kutlu davasýna adayan Prof. Dr. Demir, kitabýn Sunuþ bölümünde masallara dair þu görüþlere yer veriyor:

                "Masallar ahlâk terbiyesi bakýmýndan çok önemlidir. Masal­larýn büyük çoðunluðunun þahýs kadrosu, kötü ve iyi insanlardan veya nesne­lerden oluþur. Hemen her masalda iyiler, kötülerle çatýþýr. Ama en sonunda hep iyiler galip gelir. Sürekli masal dinleyen bir çocuk bu bakýmdan kendini eðitir. Sonunda hep iyilerin kazançlý olduðunu görünce iyi bir insan olmanýn önemini zihin dünyasý kavrar, hatta iyi bir insan olmak için çabalar. Yüzü nurlu yaþlýlarýmýzýn her konuda olumlu düþünmesinin temelinde de esasen bu yat­maktadýr. Çünkü onlar, bu masallarý dinleyerek büyüdüler."

            1985'ten bugüne sabýrla derlenen masallarýn gün yüzüne çýkmasý

            Kitabýn hazýrlanmasýnda çok büyük emekler sarf eden Prof. Dr. Necati Demir'in kitaptaki masal derlemelerine 1985 yýlýnda baþladýðýný kitabýn Önsöz'ünden öðreniyoruz. Yazar yine söz konusu bu uzun ve zahmetli çalýþma süreciyle ilgili þu bilgilere yer veriyor:

"Masal derlemelerine baþladýðýmýzda kaynak þahýslarýn, “Annem daha çok masal biliyor­du, babaannem daha çok masal biliyordu, ah babam olsaydý..., Dedem daha çok ma­sal anlatýrdý” sözleri bizi ciddî anlamda düþündürmüþtü. Bu cümleler binlerce yýllýk geleneðin yavaþ yavaþ sona erdiðini iþaret etmekteydi. Bunda hiç þüphe yoktu. Masal anlatma geleneðinin yavaþ yavaþ zayýflamasý, masallarýn masal anlatanlarla birlikte öbür dünyaya göçü bizi korkutmuþtu. Bu kültür hazinesi­nin üç nesil sonra tamamen yok olacaðý anlaþýlmýþtý.

       Bu olumsuz durum karþýsýnda birtakým çalýþmalarýn baþlatýlmasý ve yapýl­masý, bizim tarafýmýzdan, zaruret sayýlmýþtýr. O yýllarýn ekonomik ve teknolo­jik açýdan sýnýrlý imkânlarýyla bir derleme çalýþmasý baþlattýk.

            Türkçe Öðretmeni olarak Gaziantep’in Sarýsalkým Köyü’ne atamam yapýl­dýðýnda ilk iþim görev yaptýðým köyde masal derlemeye baþlamak oldu. Sarý­salkým Köyü’nün yaþlýlarýnýn bazýlarý masal biliyordu. Fakat yavaþ yavaþ onlar da unutmaya baþlamýþlardý. Bir yýl içerisinde köydeki herkesin kapýsýný çala­rak masal derledim. Arþivim zenginleþmeye baþladý."

            Prof. Dr. Necati Demir'in Anadolu Türk Masallarýndan Derlemeler kitabýnda sadece çocuklarý deðil, yetiþkinleri de ilgilendiren yüzlerce masal var. Bu masallar arasýnda þunlarý sayabiliriz: "Aç Kurt, Ah Kýz Sana Yazýk, Ahmet ile Mahmut, Akýllý Oðlan Ýle Deli Oðlan, Ak Yýlan- Kara Yýlan, Ali ile Karýsý, Allah’ýn Yazýsý, Altýn Perçemli Oðlan ile Lüle Budun Saçlý Kýz, Altýn Sarýsý Ejderha, Apalakla Topalak, Arap, Analýðýn Üvey Kýzý, Aslan Sütü, Avcý Ahmet, Ayý ile Kýz, Ayý Kulak, Ayýnýn Oðlu, Baba Sevgisi, Balýk Anne ile Keloðlan, Balýkçý Ahmet, Balýkçýnýn Oðlu, Bey Böðrek, Bir Aðabey ve Bir Kýz Kardeþ, Bir Göze Bir Gül, Bit Bacý ile Pire Bacý, Bülbül, Cadý Karýsý, Cemile, Civciv ile Cipbidan, Cücenoðlu, Çýtý ile Pýtý, Deðirmenci ile Kurnaz Tilki, Deli Oðlan, Dev ile Keloðlan, Devin Oðlu, Dev Kýz Kardeþ, Dev ve Padiþahýn Küçük Kýzý, Dilinin Cezasý, Doksan Dokuz Can Alan, Dünya Güzeli, Edik ile Bedik, Eksik Ayakkabý, Emiþ ile Memiþ, Eþek Prens, Fadime Kýz, Garip Bir Çalgý, Gassabý Cömat, Gelin Ayþe, Gençlikte mi Kocalýkta mý?, Geyik, Geyik Oðlan, Gül Kýz ile Kel Kýz, Hâlinden Memnun Olmak, Haným, Heç(Hiç), Helvacý Güzeli, Hýrikçi Mehmet Aða, Ýdare-Mudara-Dubara, Ýki Evlat, Ýki Peri, Ýncili Kýz, Ýnci Salkým, Kabak Kýzý, Kadýn Aklý, Kara Hasan, Kara Vezir, Kasap ile Padiþah, Kel Çoban, Keloðlan, Keloðlan ile Cangoloz, Keloðlan ile Tilki Padiþahý, Kervancýnýn Masalý, Kýllý Mahmut, Kýz Çocuklarýný Sevmeyen Ýki Padiþah, Kibirli Kýz, Kirazoðlu, Korkusuz Koca, Korkusuz Oðlan "

            Masallar modern çaðla birlikte hýzla kültür hayatýmýzdan kayýp gidiyor.

            "Anadolu Türk Masallarýndan Derlemeler" adlý devasa kitabýn arka kapaðýnda kitaba dair þu bilgiler yer almaktadýr: "Kültürümüzün çok uzun bir geçmiþi ve muazzam bir derinliði bulunmaktadýr. Dolayýsýyla kültürümüz çok büyük bir zenginliðe ve köklü bir yapýya sahiptir. Türk kültürü, her sahada önemli ve nitelikli insan yetiþtirmek bakýmýndan dünyada eþi olmayan bir kültürdür. Türk tarihinde alp ve bilgenin çok olmasý bundandýr. Bununla birlikte binlerce yýllýk Türk kültürü, yeni zamanlarýn yýkýcý tesirleri karþýsýnda bugün maalesef pek çok kültür unsurunu kaybetme tehlikesiyle karþý karþýyadýr. Prof. Dr. Necati Demir, kültürümüzün karþý karþýya olduðu sýkýntýlarýn farkýnda bir aydýn olarak, yaklaþýk otuz yýldýr hiç durmadan ve dinlenmeden kültür varlýklarýmýzýn kayýt altýna alýnmasý ve bunlarýn geniþ kitlelerce okunup bilinmesi uðraþý içindedir. Anadolu Türk Masallarýndan Derlemeler baþlýðýyla sunulan bu çalýþmada, Prof. Dr. Necati Demir'in 1985 yýlýndan bu yana Anadolu'nun muhtelif yörelerinden, bizzat masal anlatýcýlarýnýn kendilerinden dinleyerek kayda aldýðý 330 masal bulunmaktadýr. Alfabetik sýraya göre dizilmiþ masallarda geçen mahallî kelime ve deyimler ile ifade biçimleri için bir sözlük hazýrlanmýþ ve masallarýn kaynak þahýslarý ile ilgili bilgiler de okuyucunun dikkatine sunulmuþtur."

            Prof. Dr. Necati Demir, Anadolu Türk Masallarýndan Derlemeler kitabýný hazýrlayarak çok büyük bir hizmet gerçekleþtirmiþtir. Çünkü bu masallar modern çaðla birlikte hýzlý bir þekilde kültür hayatýmýzdan kayýp gidiyor. Yaþlý ve bilge insanlarýmýz aramýzdan ayrýldýkça bu masallar da onlarla birlikte topraða karýþýyor. Bu zenginliðin göz göre göre topraða karýþmasýna müsaade etmemeliydik. Sayýn Demir bunun için uzun yýllarýný vererek böyle geniþ ve köklü bir çalýþmaya imza attý. Kendisine ne kadar teþekkür etsek azdýr.