VAKIF ÝNSANLAR (FÝLANTROPÝ-FÝLANTROPÝST-FÝLANTROPÝZM)

Çalýþmamýzý hazýrlarken vakýf kavramýna geniþ bir perspektiften bakmaya çalýþtýk. Filantropi kavramý tam olarak düþüncemizi teyit ediyor. Filantropizm veya insanseverlik, baþkalarýnýn týbbî, ekonomik ve sosyal standartlarýný yükseltmek ve mutluluklarýný artýrmak için organize faaliyetler düzenlemek. Daha kapsamlý olan hayýrseverlik kavramýnýn bir alt kategorisidir ve Ýslamî vakýflar, kilise yardým gruplarý, Antik Yunanistan'daki Platon Akademisi gibi oluþumlar filantropik faaliyetlere örnek olarak gösterilebilir. Filantropi kelimesinin modarn anlamý ise  ''Birinin, zamanýný, uzmanlýðýný veya varlýklarýný sosyal fayda yaratmak için gönüllü olarak vermesidir.'' þeklinde ifade edilmektedir.

Tüsev yayýnlarý temel olarak vakýf konusunu iþler. Anlatmak istediðim Filantropi (Türkçe karþýlýðý olmadýðý için hayýrseverlik deniliyor.) nin kültürümüzdeki karþýlýðý Vakýf’týr.

Yaptýðým kýsa bir araþtýrmaya göre güncel çalýþmalarda genel olarak hayýrseverlik hareketi olarak ta isimlendirebileceðimiz vakýflar için filantropi terimi dilimizde tam karþýlýðý olmadýðý için Hayýrseverlik olarak tanýmlanýyor. Filantropi ile ilgili çalýþmalarda vakýf esaslý bilgiler bulunmakta. Kanaatimce, tanýmlanan anlamýyla Ýslami Vakýf Ýnsan tanýmýyla birebir örtüþüyor.  

Tanýmýna baktýðýmýzda filantropunun her yönüyle cömert insanlarý yani vakýf kiþileri tarif ettiðini görürüz. Vakýf kiþiler yani hayatlarýný insanlarýn huzur ve mutluluðuna adayan insanlar. 1400 yýllýk Ýslam medeniyetinde bu tanýma uyan sayýsýz ve dünyamýzda insanlýk tarihinin baþýndan bu güne kadar tanýma uyan milyarlarca insan yaþadý. Bu insanlarýn en baþýnda ise yaratýlýþ olarak mükemmel olan peygamberler bulunuyor. Filantropi terimiyle ilgili bilgiler TÜSEV ve ve Wikipedia sayfalarýndan alýnmýþtýr.

PEYGAMBERLER

Kesinlikle iddia edebiliriz ki peygamberler insanlýk tarihinin zirvesinde yer alan mükemmel insanlardýr. Mükemmellikten kasýt elbette ki bedeni deðil ahlaki mükemmelliktir. Bedeni mükemmellik görece bir kavram olarak zaman içinde bedenin deforme olmasýyla geçerliliðini yitirir. Peygamberlere lütfedilen ahlaki ve kul mükemmeliyeti hiçbir þekilde geçerliliðini yitirmez. Peygamberler yaþadýklarýn toplumlarda ahlaki erdemlerini herkesin kabul ettiði þahsiyetlerdir.

            Ýlahi tebliði inkar eden kafirlerin hiç birisi peygamberleri ahlak dýþý bir eylem ile suçlayamadýklarý için fakirlik vb. dünyevi þeylerle aþaðýlamaya çalýþmýþlardýr.

Vakýf olmak cömert olmak demektir. Peygamberler de her bakýmdan cömertliðin zirvesinde bulunan kiþilerdir. Nitekim Hz. Ýbrahim’in (as) dünyevi cömertliði 40 asýrdýr insanlýk hafýzasýnda tazeliðini korumaktadýr. Peygamberlerin cömertliði elbette ki sadece dünya malý ile sýnýrlý deðildir. Peygamberler tebliðilerini yapmada, kendilerine bahþedilen her türlü nimeti kayýtsýz þartsýz insanlara sunmalarýyla cömertlik tahtýnýn sahibidirler.   

Sözlükte  “Haber getiren, Allah’ýn emirlerini bildiren” anlamlarýna gelen Peygamber kelimesini Cürcânî “Allah’ýn melek vasýtasýyla veya ilhâm etmek sûretiyle ya da sâlih rüya yoluyla ilâhî bilgileri aktardýðý ve hükümlerini halka ulaþtýrmasý için görevlendirdiði kiþi” þeklinde tanýmlamaktadýr.

Zannýmca kelime ve mana olarak vakýf kurumu peygamber mesleklerinden birisidir. Kutsal kitabýmýz Kur’ân-ý Kerîm’e göre peygamberler, gönderildiði insanlarýn kendi içinden çýkan, onlara Allah'ýn âyetlerine uymayý salýk veren, kitabý ve hikmeti öðreten uyarýcý ve müjdeleyici kiþilerdir. Ve içinden çýktýklarý topluma tüm varlýklarýný (ilimlerini, mallarýný ve gerektiðinde canlarýný) vakfederek insanlýða örnek olmuþlardýr. 

            Allah-ü Teala (cc) Kur-an-ý Kerim’de insanlara kendi içlerinden peygamberler gönderdiðini bildirerek {Andolsun, Allah, mü'minlere kendi içlerinden; onlara âyetlerini okuyan, onlarý arýtýp tertemiz yapan, onlara kitab ve hikmeti öðreten bir peygamber göndermekle büyük bir lütufta bulunmuþtur. Oysa onlar, daha önce apaçýk bir sapýklýk içinde idiler. Al-i Ýmran 164] {"Rabbimiz! Ýçlerinden onlara bir peygamber gönder; onlara âyetlerini okusun, kitabý ve hikmeti öðretsin ve onlarý her kötülükten arýndýrsýn. Þüphesiz, sen mutlak güç sahibisin, hüküm ve hikmet sahibisin." Bakara 129] {O, ümmîlere, içlerinden, kendilerine âyetlerini okuyan, onlarý temizleyen, onlara kitabý ve hikmeti öðreten bir peygamber gönderendir. Hâlbuki onlar, bundan önce apaçýk bir sapýklýk içindeydiler.  Cuma 2] ve insanlardan peygambere -özellikle Hz. Muhammed’e (sav) itaat edip peþinden gitmeleri emretmiþtir. [De ki: "Eðer Allah'ý seviyorsanýz bana uyun ki, Allah da sizi sevsin ve günahlarýnýzý baðýþlasýn. Çünkü Allah çok baðýþlayandýr, çok merhamet edendir. De ki: "Allah'a ve Peygamber'e itaat edin." Eðer yüz çevirirlerse þüphe yok ki Allah kafirleri sevmez. ” (Âl-i Ýmrân 31-32)}; [“Kim Peygambere itaat ederse Allah’a itaat etmiþ olur. Kim de itaat etmez ve yüz çevirirse bilesin ki Biz seni onlara bekçi olarak göndermedik” Nisâ 80]

Peygamberler seçilmiþ, üstün vasýflara sahip insanlar olmalarýn raðmen tek ve asli görevlerinin teblið olduðu, kimseyi zorla hidâyete erdiremeyeceði ayetle hatýrlatýlmýþtýr. ["Allah'a itaat edin, peygambere itaat edin" de. Eðer yüz çevirirseniz bilin ki ona yüklenen sorumluluðu ancak ona ait; size yüklenen görevin sorumluluðu da yalnýzca size aittir. Eðer ona itaat ederseniz doðru yola erersiniz. Peygambere düþen ancak apaçýk bir tebliðdir. Nur 54]

Ýslam dininde imanýn þartlarýndan birisi de peygamberlere iman etmektir. Biz Müslümanlar, Hz.Adem (as) den Peygamber Efendimiz (sav) e kadar gelmiþ, sayýsýný bilmediðimiz ama yüzbinlerle ifade edilen bütün peygamberlere iman ederiz. Ýslam inancýnda din tektir. Bütün peygamberler Allahýn (cc) varlýðý, birliðini temel alan tebliðlerini yapmýþlar ve birbirlerini tasdik etmiþlerdir.

Kur-an-ý Kerim’deki ayetlerden anlayabildiðimiz kadarýyla geçmiþ ümmetlerin tamamý peygamberlerini yalanlamayý seçtiler. Peygamber Efendimiz (sav) risaletini tebliði etmeye baþladýðýnda Mekke’li müþrikler de ayný þeyi yaptýlar. Peygamberimizi (sav)  yalanlamaya çalýþtýlar. Kahinlikle, þairlikle ve cinlerle uðraþmakla suçladýlar. Hâlbuki kesin olarak hepsinin bildikleri bir gerçek vardý. Peygamberimiz (sav) yaþadýðý toplumda diðer peygamberler gibi üstün, ahlaki erdemleriyle temayüz etmiþ birisiydi.  Týpký diðer peygamberler gibi hayatýnýn hiçbir döneminde asla yalan söylememiþ, kimsenin güvenini boþa çýkarmamýþ, her halde masumlarý korumuþtu. Mekke’de El-Emin sýfatýyla tanýna bir kiþiydi. Geçmiþ ümmetler nefislerine ve þeytana uyarak peygamberlerini yalanladýklarý gibi azgýnlýk ve taþkýnlýk yaptýlar. Peygamberleriyle alay etmek için vaad edilen musibetlerin neden gelmediðini sordular. Taþkýnlarýnýn ve azgýnlýklarýnýn bedelini de helak edilerek bu dünya da ödediler. Ve ebediyen cehennemlik oldular.

Burada bir hususu kesin olarak belirtmemiz gerekir: Peygamberler, yaratýlýþ olarak bizim gibi insani özelliklere sahip olsalar da Ýlahi vahyin muhatabý olarak asla sýradan deðillerdi. Peygamberlik görevleri gereði ortak bazý özellikleri vardý. Peygamberlik özellikleri bakýmýnda tüm peygamberler eþittir. Bu husus Bakara suresi 285. Ayetinde beyan edilmiþtir [Peygamber, Rabbinden kendisine indirilene iman etti, mü'minler de (iman ettiler). Her biri; Allah'a, meleklerine, kitaplarýna ve peygamberlerine iman ettiler ve þöyle dediler: "Onun peygamberlerinden hiçbirini (diðerinden) ayýrt etmeyiz."  Bakara 285] Bakara suresinin 253. ayetinde Yüce Rabbimiz (cc) peygamberler arasýnda derece farklarý olduðunu bildirmektedir. [Ýþte peygamberler! Biz onlarýn bir kýsmýný bir kýsmýna üstün kýldýk. Ýçlerinden, Allah'ýn konuþtuklarý vardýr. Bir kýsmýnýn da derecelerini yükseltmiþtir. Bakara 253] 

Ýslam terminolojisinde peygamber kelimesinin karþýlýðý olarak benzer anlamda olan Nebi ve resul kelimeleri de kullanýlýr. Hadis-i þeriflerden öðrendiðimize göre nebi ve resul arasýnda görev olarak bazý farklýlýklar bulunmaktadýr. Bu farklýlýklarý þu þekilde sýralayabiliriz:

a) Resul þeriat sahibidir; nebî kendinden önceki resülün þeriatý üzere gönderilendir.

b)Rasüle vahyedilmiþ ve bunu teblið etmesi emredilmiþ, nebîye ise vahyedildiði halde gelen vahyi teblið etmesi emredilmemiþtir. Baþka bir ifadeyle resüle tebliðle yükümlü olduðu bir þeriat verildiði halde, nebîye verilen þeriati teblið etme yükümlülüðü yoktur.

c) Resül’e kitap indirilmiþtir, nebiye kitap gelmemiþtir.

d)Resul’e melek (Cebrail)  açýkça gelmiþ ve peygamber olduðunu bildirmiþ, nebî ise ya rüyasýnda ya da bir resulün bildirmesiyle nebi olduðunu öðrenmiþtir.

e) Resul mucize ile desteklenmiþ ve kendisine önceki þeriatý nesheden bir kitap verilmiþtir, nebi ise bu ayrýcalýklara sahip deðildir.

f) Nebî sadece Allah hakkýnda bilgi verir, resul ise insanlýðý ýslah ile de memurdur. Bu ve diðer dini konularda son sözü Rabbimiz (cc) söylemiþtir: [Ya hiç bilginiz olmayan þey hakkýnda niçin tartýþýyorsunuz? Allah bilir, siz bilmezsiniz. Al-i Ýmran 66]

 Bu kýsa giriþten sonra Peygamberlerin tebliðlerindeki ve peygamberi özelliklerinden bahsetmeye geçebiliriz.

Peygamberlerin Teblið Sürecinde Ortak Noktalar 

            Ahlaki özellikleriyle insanlýðýn zirvesinde olan peygamberler insanlýk tarihi boyunca benzer sýkýntýlarla karþýlaþtýlar. Bu kuru bir iddia veya efsane deðil bizzat Allah-ü Teâla’nýn Kur-an-ý Kerim’de bizlere bildirdiði bir gerçektir. Kur’an-ý Kerim’deki kýssalarý incelediðimizde en uygun ifade zannýmca “ Tarih Tekerrür Etmez, insanlar ayný hatalarý yaparlar.” olacaktýr.  

Kur’an’a göre peygamberler kendi kavimlerinden seçilmiþ ve onlarýn diliyle gönderilmiþtir. Kuran kýssalarýndaki “Kardeþleri Hûd, kardeþleri Sâlih” ifadeleri müfessirlerce kan baðý baðlamýnda yorumlanmýþtýr. 

Peygamberlerin teblið sürecinde Kur’ân-ý Kerîm’de üzerinde en çok durulan bir diðer husus tevhid inancýnýn peygamberlerin ilk mesajýnýn içeriðini oluþturmasýdýr. Bu ilke peygamber kýssalarýna yer veren sûrelerde “Ey kavmim! Allah'a kulluk edin. Sizin O'ndan baþka tanrýnýz yoktur” þeklinde çok defa tekrarlanmýþ bulunmaktadýr. Peygamberler tevhid inancýný teblið ettikten hemen sonra kendi kavimlerinde en çok görülen olumsuz davranýþ üzerinde yoðunlaþmýþlar ve bununla mücadele etmiþlerdir.

Ýnsanlýk tarihi boyunca dünyevi iktidar sahiplerinin dini bir ekonomik sömürü aracý olarak kullandýðýný biliyoruz. Peygamberler bu sebepten dolayý kavimlerine hitap ederken onlardan herhangi bir ücret istemediklerini özellikle vurgulamýþlardýr. Kur’an ayetlerinde bu husus özellikle belirtilir.(“ Hâlbuk sen buna karþýlýk onlardan bir ücret de istemiyorsun.” Yusuf 104) (ayrýca Furkan 57, Þura 23, Sebe 47)

(”Þüphesiz Allah katýnda din Ýslam'dýr. Al-i Ýmran 19)  âyeti, ilk peygamber Hz. Âdem’den (as) son peygamber Hz. Muhammed’e (sav) kadar ulûhiyet akidesinin ana ekseninde bir deðiþme olmadýðýný ve bütün ilahi dinlerin Ýslâm’la ayný öze sahip olduðunu bildirmektedir. Yüce Allah’ýn takdiri ile bu dinî hükümler kýyamete kadar bütün insanlara hitap eden evrensel ilkeleriyle Ýslâmiyet’te en mükemmel þekline ulaþmýþ bulunmaktadýr. 

Kur’ân-ý Kerîm’e göre Yüce Allah insanlarý ve cinleri Allah’a kulluk etmeleri gayesiyle yaratmýþtýr. (“Ben cinleri ve insanlarý, ancak bana kulluk etsinler diye yarattým.” Zariyat 56) 

Nitekim Yüce Allah’ýn peygamber gönderilmeyen bir kavme azap etmeyeceðini bildirmesi (“ Biz, bir peygamber göndermedikçe azap edici deðiliz. Ýsra 15) bu hakikatin iþareti olarak yorumlanmýþtýr. Allah-ü Teala (cc) peygamberler vasýtasýyla kullarýyla iletiþim kurmuþtur. Kur’an da vahiy olarak nitelendirilen bu iletiþim bizzat Yüce Rabbimiz trarafýndan bildirilmektedir. Peygamberler farklý þekillerde aldýklarý vahyi tereddütsüz ümmetlerine tebliði etmiþler, teblið sýrasýnda karþýlaþtýklarý zorluklar bizzat Kur’an kýssalarýnda bizlere anlatýlmýþtýr.

Hadis-i þeriflerde sayýsý binlerle ifade edilen peygamberlere bazýlarýna ait kýssalar, ibret olmasý ve ders alýnmasý açýsýndan bizlere nakledilmektedir. 

Yukarýda belirttiðimiz üzere tebliðileri sýrasýnda peygamberlerin karþýlaþtýklarý zorluklar ve kafir toplumlarýn tebliðe verdikleri karþýlýklar ardýndan üstlerine gelen azab birbirine benzemektedir. Kur;’an kýssalarýna göre peygamberlerin tebliðlerindeki benzerlikleri sýrasýyla ifade etmek maddeler halinde þu þekilde ifade etmeden önce þu hususu belirtmek gerekir: 

Kur’an kýssalarýnýn verdiði mesajlar dikkatle okunduðunda tüm peygamberlerin görevlerini yerine getirirken yaþadýklarý ortak süreçlere ulaþmak mümkündür. Peygamberlerin tebliðlerinde çoðu defa “ben dili”ni kullanmalarý, Allah’ýn yardýmýnýn bazen son ana kadar gecikmesi/geciktirilmesi, hemen bütün peygamberlerin bir aileye sahip olmasý, peygamberlerin aile bireyleriyle imtihaný, peygamberlerin duasý ve istiðfarý, peygamberlerin karakterinin Kur’an tarafýndan övülmesi gibi konularda benzerlikler mevcuttur. 

1. Peygamberlerin Kendi Kavminden Seçilmesi ve Onlarýn Diliyle Konuþmasý

            Kur'an’a göre peygamberler kendi kavimlerinden seçilmiþtir. (“Andolsun, senden önce biz nice peygamberleri kendi kavimlerine gönderdik.” Rum 47) Peygamberler Allah’ýn emir ve nehiylerini açýkça anlatmalarý için onlara kendi dilleriyle hitap etmiþtir. Alemlere rahmet olan Peygamber Efendimizin (sav) risaleti ve vasýflarý eski kitaplarda Yahudi’lere bildirilmiþti. (“Þüphesiz bu (Kur'an'ýn indirileceði) öncekilerin kitaplarýnda da vardý. Ýsrailoðullarý bilginlerinin onu bilmesi, onlar (Mekke müþrikleri) için bir delil deðil midir? Þuara 196-197)  

Hatta Ýsrail oðullarýnýn Peygamberimizi kendi evlatlarý gibi tanýdýklarý Bakara suresinde bildirilmektedir. (“Kendilerine kitap verdiklerimiz onu (Peygamberi) oðullarýný tanýdýklarý gibi tanýrlar.” Bakara146) Hz. Ömer’in bu konuyu Abdullah b. Selam’a sorduðu, onun da Hz. Muhammed’in (sav) peygamberliðine, oðlunun kendi nesebinden olduðuna inandýðýndan daha fazla emin olduðu þeklinde bir cevap verdiði nakledilmektedir.  

2. Nebevî Tebliðin Ýlk Adýmý Tevhide Çaðrý

Bütün peygamberler tebliðlerini ilk döneminde ümmetlerini öncelikle Tevhid inancýna (Allah-ü Teala’nýn varlýðý ve birliðine inanmaya- Tevhid literatür de “þirk” in karþýlýðýdýr ve birbirlerinden kalýn bir çizgiyle ayrýlmýþtýr.) çaðýrdýlar. Ýlerleyen zaman içerisinde emir ve yasaklar teblið edildi. Mekkî sûrelerde daha çok Allah’a, ahiret gününe, peygamberlere ve meleklere iman konularý ve temel ahlaki kurallar ilkesel prensipler halinde zikredilirken Medenî sûrelerde fert, aile ve toplumu ilgilendiren konular öne çýkmýþtýr.

Kur’an kýssalarýnda tevhid mücadelesi özellikle zikredilen peygamberler arasýnda Nuh  (as) ve Ýbrahim (as) örnek gösterilebilir.

Tevhid inancý bütün kavimlere ayný þekilde bildirilmiþ olup bu husus Al-i Ýmran suresinde þöyle ifade edilmektedir. (“De ki: "Ey kitap ehli! Bizimle sizin aranýzda ortak bir söze gelin: Yalnýz Allah'a ibadet edelim. Ona hiçbir þeyi ortak koþmayalým. Allah'ý býrakýp da kimimiz kimimizi ilah edinmesin." Al-i Ýmran 64) 

3. Müjdeleme ve Uyarma Arasýnda Dengeli Bir Yol Ýzlenmesi

Kur’ân-ý Kerîm’de peygamberlere atfedilen sýfatlarýn baþýnda “beþîr” (güzel haberler veren müjdeci) ve “nezîr” (korku bulunan haberleri getiren) gelmektedir. Bu sýfatlar çerçevesinde düþünüldüðünde Peygamberlerin görevi, Allah’ýn emirlerine muhalif davranýp ona isyan edenleri Allah’ýn cezalandýrmasýyla uyarmak, Allah’a iman edip ona itaat edenlere verilecek ödülleri müjdelemektir.(“ Eðer, o memleketlerin halklarý iman etseler ve Allah'a karþý gelmekten sakýnsalardý, elbette onlarýn üstüne gökten ve yerden nice bereketler (in kapýlarýný) açardýk. Fakat onlar yalanladýlar, biz de kendilerini iþledikleri günahlarýndan dolayý yakalayýverdik. A’raf 96)

4. Yaygýnlýk Kazanan Kötü Davranýþlarla Mücadeleye Öncelik Verilmesi

Allah-ü Teala’nýn (cc) dininin tek olduðuna ilk insandan bu güne inanýyoruz. Bu baðlamda kabul etmemiz gereken tek gerçek bütün Peygamberlerin yaþadýklarý toplumlardaki ahlaki bozulmayla mücadele ettikleri olacaktýr.  Kur’ân-ý Kerîm’de kesin bir iman ve amel ayýrýmýna rastlamak mümkün deðildir. Aksine ibadetler, salih ameller ve terk edilmesi gereken hasletler çoðu kere imandan sonra veya imanla birlikte zikredilir.  

5. Maddi Bir Beklenti Ýçinde Olmadýklarýnýn Israrla Belirtilmesi

Ýlk insan ve ilk peygamber Hz. Adem (as) den itibaren tüm peygamberlerin, yaptýklarý teblið karþýlýðýnda insanlardan maddi hiçbir beklentileri olmamýþtýr. Kur’an-ý Kerim’de Hz. Nûh, Hz. Hûd, Hz. Sâlih, Hz. Lût ve Hz. Þuayb ümmetlerinden hiçbir ücret istemedikleri özellikle belirtilmiþtir. Bu husus Kuranda pek çok ayette bildirilirken Allah-ü Teala (cc) Hz. Muhammed’in de (sav) ayný ifadeyi kullanmasýný emretmiþtir. (“Hâlbuk sen buna karþýlýk onlardan bir ücret de istemiyorsun.” Yusuf 104) ve (“De ki: "Ben buna karþýlýk sizden dileyen kimsenin, Rabbine giden yolu tutmasýndan baþka herhangi bir ücret istemiyorum."Furkan 57)   

6. Çeþitli Gerekçelerle Peygamberlerin Davetine Direnç Gösterilmesi

a. Atalarýn Ýnancýna Baðlýlýklarýn Dile Getirilmesi

Ýnsanlýk tarihi boyunca yaþadýklarý toplumun kültürel kodlarýyla yetiþen insanlar peygamberlere kültürel kodlarý sebebiyle de karþý çýkmýþlardýr. Bunlarýn en önemlisi hiç þüphesiz ki Atalar Dini kültüdür.

Müþriklerin peygamberleri inkarlarýndaki en büyük söylemleri “ atalarýndan intikal eden din” olduðunu Yüce Rabbimiz (cc) Kur’an-ý Kerim’de bizlere bildirmektedir. (“Onlara, "Allah'ýn indirdiðine uyun!" denildiðinde, "Hayýr, biz, atalarýmýzý üzerinde bulduðumuz (yol)a uyarýz!" derler. Peki ama, atalarý bir þey anlamayan, doðru yolu bulamayan kimseler olsalar da mý (onlarýn yoluna uyacaklar)? Bakara 170) ve (“Onlara, "Allah'ýn indirdiðine (Kur'an'a) ve Peygamber'e gelin" denildiðinde onlar, "Babalarýmýzý üzerinde bulduðumuz din bize yeter" derler. Peki ya babalarý bir þey bilmiyor ve doðru yolu bulamamýþ olsalar da mý? Maide 104)

Atalar dini kültü Kur’an-ý Kerim’de pek çok kez zikredilir. (En'am 91 ve 148, Araf  28 ve 70, 95, 173, Yunus 78, Hud 62, 87, 109, Yusuf 40, Nahl 35, Kehf 5, Enbiya 53, 54, Mü'minun 24, 68. 83, Þuara 74, 76. Neml 67, 68, Kasas 36, Lokman 21, Saffat 17, 69, Zuhruf 22, 23, 24, Casiye Suresi 25,Necm 23)

Allah-ü Teala (cc) Kur’ân-ý Kerîm’de bu tavrýn bir defa yaþanan bir husus olmadýðýný birçok toplumda görüldüðünü açýkça ifade etmektedir. (“Ýþte böyle, biz senden önce hiçbir memlekete bir uyarýcý göndermedik ki, oranýn þýmarýk zenginleri, "Þüphe yok ki biz babalarýmýzý bir din üzerinde bulduk. Biz de elbette onlarýn izlerinden gitmekteyiz" demiþ olmasýnlar. (Gönderilen uyarýcý,) "Ben size, babalarýnýzý üzerinde bulduðunuz dinden daha doðrusunu getirmiþ olsam da mý?" dedi. Onlar, "Biz kesinlikle sizinle gönderilen þeyi inkar ediyoruz" dediler. Zuhruf 23-24)

b. Peygamberlerin Meleklerden Seçilmesi veya Onlara Bir Meleðin Eþlik Etmesi Gerektiðinin Ýleri Sürülmesi

Ýmanýn þartlarýndan birisi de Meleklere iman etmektir. Ýnancýmýza göre melekler nefis sahibi olmayan ve cinsiyetsiz canlýlardýr. Allah-ü Teala (cc) peygamberleriyle melekler vasýtasýyla iletiþim kurmuþtur. Kur’an kýssalarýna göre meleklerin varlýðý tüm insanlarýn kabul ettiði bir nass dýr. 

Kafirler topluluðu, önce peygamberlerin “beþer” olmalarýný dillerine dolarken, ardýndan ancak bir meleðin peygamber olabileceðini ileri sürmüþlerdir. Mesela Firavun, Hz. Mûsâ’nýn (as) nübüvvetini reddederken þöyle demiþti: ("Eðer doðru söylüyorsa) ona altýn bilezikler atýlmalý, yahut onunla beraber bulunmak üzere melekler gelmeli deðil miydi?" Zuhruf 53) Ayný anlamsýz talepler Hz. Muhammed’in (sav) teblið sürecinde de devam etmiþtir.

c. Peygamberlerin ve Müminlerin Sosyo-Ekonomik Durumlarýný Dillerine Dolamalarý

Ýnsanlarýn deðerlendirme ölçütleri her zaman objektif deðildir. Ama toplum üzerinde büyük etkisinin olduðu yadsýnamaz. Hz. Nûh’un (as) kavminin inanmama gerekçelerinden birisi de Hz. Nûh’a (as) inananlarýn düþük gelirli fakir kimselerden olmasýydý. (“Dediler ki: "Sana hep aþaðýlýk kimseler uymuþ iken, biz hiç sana inanýr mýyýz." Þuara 111)Asr-ý saadette de Araplar, Kur’an’ýn bir yetim olarak büyüyen Hz. Muhammed’e (sav) nâzil olmasýný akýllarýna sýðdýramayýp Mekke veya Taif’in ileri gelenlerinden birisine inmesi gerektiðini iddia etmiþlerdir.

7. Peygamberlerden Mucize Ýstenmesi

Kur-an-ý Kerim de mucize (aciz býrakan kelimesinin isim þekli) karþýlýðý olarak ayet kelimesi geçmektedir. Hz. Sâlih’in diþi devesi (A‘râf 73), Hz. Mûsâ’nýn asâsý ile parýltýlý eli (A‘râf 106-108; Hûd 96; Kasas 31-32, 35), Hz. Îsâ’nýn gösterdiði olaðan üstü hadiseler (Âl-i Ýmrân 49-50) ve inkârcýlarýn peygamberlerden mûcize talepleri genellikle bu kelime ile anlatýlmýþtýr.

Mucize kelimesini dolaylý olarak ilk kullananlar Ýmam Eþ‘arî ve Ýmam ile Mâtürîdî’dir.  Ýmam Mâtürîdî mûcizeyi “peygamberin elinde ortaya çýkan ve benzeri öðrenim yoluyla meydana getirilemeyen olay” diye tanýmlarken Kādî Abdülcebbâr’a göre ise Allah tarafýndan yaratýlan, nübüvvet iddiasýnda bulunan kiþinin doðruluðunu göstermeyi amaçlayan ve nitelikleri bakýmýndan insanlarý benzerini getirmekten âciz býrakan olaðan üstü hadisedir.

Mûcizenin özellikleri arasýnda iki temel husus öne çýkar. Birincisi ilâhî fiil olmasý ve sadece peygamberlerin elinde zuhur etmesidir; dolayýsýyla herhangi bir kimsenin gösterdiði hârikulâde olaya mûcize denmez. Ýkincisi de mûcizenin peygamberlik iddiasýnýn ve meydan okumanýn arkasýndan zuhur etmesidir. Kelâm âlimleri mucizeleri üç grup altýnda toplar. a) Hissî Mûcizeler. Ýnsanlarýn duyularýna hitap eden hârikulâde olaylardýr. b) Haberî Mûcizeler. Peygamberlerin Allah’tan gelen vahye dayanarak verdikleri gayb haberleridir. c) Aklî Mûcizeler. “Mânevî mûcize” veya “bilgi mûcizesi” diye de anýlan bu grup, insanlarýn akýl yürütme gücüne hitap eden ve onlarý rasyonel kanýtlarla baþ baþa býrakan gerçeklerden oluþur.

Alimler mûcizeleri amaçlarý bakýmýndan da üçe ayýrmaktadýr: a) Hidayet Mûcizeleri. Tehaddî þartý çerçevesinde inkârcýlarýn gözü önünde ve onlarý acze düþürecek þekilde zuhur eden mûcizelerdir. b) Yardým Mûcizeleri. Ýnananlarýn ihtiyaçlarýný gidermeye yönelik olarak zuhur eden ilâhî yardýmlardýr. c) Helâk Mûcizeleri. Ýnkârda ýsrar eden kavimlerin cezalandýrýlmasýna yönelik mûcizelerdir.

Ehl-i sünnet âlimlerine göre saðduyulu kimseler gerçek peygamberi söz, fiil ve güzel hasletlerinden tanýyabilirlerse de peygamberlere karþý inat eden ve kibir gösteren inkârcýlar için mûcizeden baþka çare yoktur, zira onlar ancak bu sayede sorumlu olabilir. Peygamberlik iddia eden kimsenin doðruluðunun bilinmesinde hidayet mûcizeleri asýl, diðer delil ve alâmetler ise destekleyici unsurlardýr.

Mucize taleplerinin tamamýnýn samimiyete dayanmadýðýný gösteren delillerden birisi de Hz. Ýsâ’nýn (as) mucizeleridir. O, evlerde ne yiyip tükettiklerini onlara haber vermekten tutun döneminde ilerleyen týp ilmine raðmen bir türlü þifasý bulunmayan hastalýklarý iyileþtirmeye hatta ölüleri dirilmeye varýncaya kadar birçok mucize göstermesine raðmen imanýnda samimi olanlarýn sayýsý iki elin parmaklarýný geçememiþtir.

8. Peygamber ve Müminlerin Eziyetlere Maruz Býrakýlmalarý ve Hicrete Zorlanmalarý

Peygamberlerin tebliði karþýsýnda kafir toplumlarýn ilk tepkileri itibarsýzlaþtýrmak ve yok saymak olmuþ, ardýndan yýldýrma, tehdit, baský, eziyet ve tecrit etmek olmuþtur. 

Bütün peygamber ve ümmetler kavimlerinin sözlü eziyetlerine maruz kalmakla kurtulmayýp fiziksel olarak da çok eziyet görmüþlerdir. (“Yoksa siz, sizden öncekilerin baþýna gelenler, sizin de baþýnýza gelmeden cennete gireceðinizi mi sandýnýz? Peygamber ve onunla beraber mü'minler, "Allah'ýn yardýmý ne zaman?" diyecek kadar darlýða ve zorluða uðramýþlar ve sarsýlmýþlardý.” Bakara 214)

Zulüm aþýrý boyutlara ulaþýnca Allah’ýn izin vermesiyle peygamberler hicret etmiþlerdir. O halde hicret bir kaçýþ deðil bir nebevî duruþtur, denilebilir.  Nitekim hicretten kýsa süre sonra Ýslam dini Arabistan coðrafyasýna hakim olmuþtur. 

9. Peygamberleri Ýnkârýn Azapla Neticelenmesi

Kur’an’ýn bildirdiðine göre birçok âsi kavim helak olmuþtur. Cezalandýrýlan kavimlerin bir kýsmýnýn kalýntýlarý ibrete vesile olacak þekilde Kur’ân-ý Kerîm’de görülmeye deðer þeyler olarak takdim edilirken bazýlarý uzun süre kendisinden söz edilmeyecek þekilde tamamen yok olmuþlardýr. Son zamanlarda yapýlan arkeolojik çalýþmalar araþtýrmacýlara Kur’an’ýn geçmiþ milletler hakkýndaki açýklamalarýný doðrulamaktadýr. Ad, Semud, Lut kavimleri Firavun ve ordusu vb.

 HALÝL ÝBRAHÝM BULUT DÝA Mucize md.

Harran Ýlahiyat Dergisi Harran Ýlahiyat Journal Sayý: 46, Aralýk 2021Peygamberlerin Teblið Sürecinde Bazý Ortak Noktalar 

Mahmut ÖZTÜRK Doç. Dr., Harran Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi, Þanlý Urfa