AKINCILAR

Türk-Ýslam tarihinde vakýf insanlar olarak saymamýz gereken en önemli toplumsal guruplardan birisi de Akýncýlar’dýr. Akýncýlar, tarih kitaplarýnda, Osmanlý Eyalet askerleri içinde Hafif Süvari birlikleri olarak sýnýflandýrýlýr. Tahmini kuruluþ zamaný, kesin bilinmemekle birlikte, Osmanlý devletinin Rumeli’ye geçiþ tarihi olarak (1350 yýllarýndan sonrasý) kabul edilir. 250 yýlý fiili olmak üzere (1595 yýlýndaki büyük facianýn–Eflak Seferi dönüþünde 50.000 akýncý Sadrazam Koca Sinan Paþa’nýn tedbirsizliði yüzünden þehid oldu, 100.000 akýncý atý telef oldu, ardýndan akýncý ocaðý eski gücünü kaybetti.) 450 yýllýk bir tarihi olan Akýncýlarýn savaþ ve istihbarat konularýndaki beceri ve faaliyetleri hakkýnda kýsa bir alýntý yapýp akýncýlarýn vakýf kiþiliklerine geçmek istiyorum:

(Akýncý ocaðý, Türk ordusunun en seçkin sýnýfýný teþkil ediyordu. Son derece sýký þartlarla akýncý ocaðýna efrat kabul edilirdi. Akýncýlar, Avrupa’da “serhad” denen hududa yakýn çevrelerde otururlar, her türlü vergi, teklif ve resimde muaf olurlardý. Akýncý Kanunnamesi denen hususi kanunlarý vardý. Buna göre hareket ederlerdi. Beylerbeyilerden yani Türk umumi valilerinden emir almazlar, doðrudan padiþahýn þahsýna merbut bulunurlardý. Bu ocak sayesinde Avrupa devletlerinin Türk sýnýrýný tecavüz etmeleri, son derece zor bir mesele haline gelmiþtir. Zaten akýncýlar, Avrupa’nýn manevi kudretini imha etmiþlerdir. Türkiye’ye sonsuz ganimet taþýmýþlardýr. Akýnlar, son derece gizli ve ani emirlerle vuku bulurdu. Akýncýlar pek mahir süvari ve cenkçi idiler. Akýncý subaylarý (Onbaþý, Subaþý, Binbaþý) birkaç Avrupa dili konuþurlardý. Akýn hareketi müthiþ bir süratle yapýlýr, çok kýsa müddet içinde büyük yollar geçilir, Avrupa’nýn en içeri noktalarýna kadar sýzýlýr, düþmanýn askeri kuvvetleri daima þaþýrtýlýr, halk dehþet ve heyecana verilirdi. Hiç bir ülke ne Almanya, ne Ýtalya ne Lehistan(Polonya) ne Rusya akýndan masun deðildi.

            Bavyera’ da, Moravya’da, Bohemya’da, Avusturya’da, Lehistan’da hiçbir þehir, kasaba ve köy ertesi sabah Türk akýncýlarýný beldelerinin içinde at koþtururken görmiyeceklerine inanamazdý, asýrlar boyunca halka bu teminatý verecek hükümet Avrupa’da mevcut bulunmamýþtýr. Akýncý ocaðýna mensup Türk casuslarý yerli halkýn arasýna karýþmýþ bir halde bütün Orta Avrupa’da dolaþýp malumat toplarlardý. Bu malumat üzerine akýnlar planlanýr, ona göre kollar ayrýlýr, vurulacak yerler tespit edilir, akýn müddeti kararlaþtýrýlýrdý. Bu malumatýn siyasi kýymet taþýyanlarý, merkeze bildirilirdi. Akýncý ve korsanlar, bu günkü komandolarýn aþaðý yukarý karþýlýðý olup, ayný iþi yaparlardý. Gayeleri üsleri tahrip edip düþmanýn askeri ve iktisadi gücünü hýrpalamak ve halkýn manevi kuvvetini düþürmekten ibaretti. Yýlmaz Öztuna,Türkiye Tarihi)

Rumeli fütuhatýnýn etkili aktörlerinden olan Akýncý uç beylerinin genel Osmanlý toprak rejiminden farklý týmarlarý vardý. Osmanlý yerleþim birimlerinde (sancak, eyalet vb.) týmarlar göreve tahsisli olup resmi görevliler göreve tahsisli týmarlardan ulufelerini (maaþlarýný) alýrlardý. Osmanlý toprak rejiminde, fetihten sonra yapýlan tahrirler de fetih arazileri miri, vakýf, göreve tahsisli týmar þeklinde farklý biçimlerdi kaydedilirdi.

Fatih Sultan Mehmed zamanýnda uç beyliðinin kaldýrýlmasýna kadar, istisnai olarak Akýncý uç beylerinin týmarlarý evladiyelik mülk olarak verildi. Uç beyinin vefatýnda temlik nameli mülkleri aile fertlerine kalýrdý.(Yýldýrým Bayezid Mihaloðlu Razi (Gazi) Ali Bey’e ister satmak isterse vakfetmek kaydýyla Plevne’de köy temlik etmiþti.) Akýncý Uç (Sancak Beyleri) sancaklarýnýn her türlü imar iþlerinden sorumlu olduklarý gibi maiyetlerindeki görevlilerin ulufe (maaþ) lerini kendileri karþýlarlardý. 

Akýncý uç beyleri kendilerine kýlýç hakký olarak verilen sancaklarýný hakkaniyetli ve adil olarak yönetmede gereken hassasiyeti her zaman gösterdiler. Bunda Gazi Murad Hüdavendigar’ýn elbette ki özelde Gazi Evrenos Bey’e yazdýðý ve idarecileri tavsif ettiði mektubu zikretmek gerekir. Gazi Murad Hüdavendigar’ýn mektubunda Allah ve Resulün emirlerine uymaya, þükretmeye, adalete ve fakirlere yardýma özellikle vurgu yapmýþtýr: ...Sen de bu ni 'metlere gereði gibi þükür edib Allahü Teala Hazretlerinin rýza-i þerifinden ve emrinden ve Resul-i Ekreminin emrinden dýþarý olma. Ve bunu dahi bilesin ki bir nice vilayetlere hakim" ve zabit olmak iki kefeli bir teraziye benzer. Bir kefesi cennet ve bir kefesi cehennemdir. Ve ne eyler isen eyle þunlardan evvela gör ki onlarýn gözleri uyursa gönülleri uyanýkdýr. Cümle a 'malin efdali ve ser-çeþmesi adldir. Aný ide gör. Peygamber Sallallahü Teala Hazretleri adlin her bir günü bin" yýllýk ibadetten efdaldir deyu buyurmuþdur. Ve bunu da bilesin ki Rum-ili vilayetleri uzak yerlerdir. Anlarýn tedbir ve tedarikinde elbet seyf ve kalem ehlinden nice kimesnelere muhtaç olursun amma sakýnasýn. Bu halký mal sevmeden gayri uzaða azad berici þey olmaz. Dünya için din umurunu unudurlar. Allah korkusun tutmazlar. Bu hususlara deðme bir kimesneye i 'timad eyleme çok olur kim, bazý kimesneler gündüzü sayim ve gicesi kaim olur...Kimesneye garaz etmesün. Ve bunu da bil ki, geçen etrafa koyduðun kimesnenin hali iyi ise, reayanýn dahi hali iyi olur...

 Her birine ýsmarla eli altýnda olan reayayý rýfk ile tutsunlar. Ve müslümanlarý karýndaþý gibi bilüb zulüm ve teaddi eylemesünler. Yarýn kýyamet günü gökten kar gibi defatir-i amal yaðdýðýn ansýnlar halkýn fukarasýn gözetsinler, kifayet mikdarý zahire versinler. Fukara Allahü Teala Hazretlerinin sevgilileridir...Ve bu canibe gönderdiðin mektubunda ba 'zý kuralar vakf etmek murad etmiþsin ve senden sonra ev/ad/arýna riayet olunmak için hükm-i þerifim rica etmiþsin Ýmdi feth ettiðin vilayetlerde ne kadar vakf edersen eyle vallahi il azim makbulümdür. Ve dahi evladýna riayet hususu baþým üzerine ve bundan gerü...SULTAN MURADIN EVRENOS BEY'E MEKTUBU' Dr. Mehmet ÝNBAÞI  A.Ü.Türkiyat.Araþtýrmalarý Ens. Dergisi.sayý 17 Erzurum 2001

Akýncýlarýn vakýf kiþiliklerine geçmeden algýmýzdaki bazý þeyleri düzeltmem gerektiðini düþünüyorum. Akýncýlar hakkýnda çok fazla bilgiye maalesef sahip deðiliz. Gerileme ve çöküþ dönemindeki isyanlar sonunda arþivlerin tahrip olmasý ve Cumhuriyet döneminde Bulgaristan’a satýlan arþiv belgelerine ulaþma ve okuma zorluðu Akýncý teþkilatý hakkýnda ayrýntýlý bilgiye ulaþmamýzý engelliyor.

            Ö.Körpe’nin ifade ettiði gibi Osmanlý imparatorluðunun askeri karakterdeki devlet teþkilatýnýn kökeninde akýncýlýk ve gaza geleneði bulunmaktadýr. Osmanlý’nýn Süleyman Paþa liderliðinde geri dönmemek üzere Rumeli’ye geçtikten sonra ocak olarak kurulduðu varsayýlan Akýncýlar, Rumeli fütuhatýnýn hepsine katýlmýþlardýr.

            Kanunnameli, düzenli bir teþkilat olan Akýncýlardan bahsetmeden temel kahramanlarý akýncýlar olan-benimde okuduðum- bazý yayýnlardan bahsetmek istiyorum. Tarihi romanlara, çizgi romanlara meraklý olanlarýn hemen hatýrlayacaklarý (merhum Cüneyt Arkýn’ýn sinema filmlerinde canlandýrdýðý karakterler.)

            Ayhan Baþoðlu’nun yazýp çizdiði Malkoçoðlu Tur Ali Bey gerçek tarihi bir þahsiyettir. Malkoçoðlu Bali Bey’in oðlu olan Tur Ali Bey kardeþi Ali Bey’le Çaldýran savaþýnda þehit olmuþtur.

            Film yapýlan, tarihi romanlarda bahsedilen diðer karakter ise sanýyorum-M. Turhan Tan’ýn Akýndan Akýna veya Bekir Büyükarkýn’ýn Son Akýn isimli romanlarýyla tanýnmýþ hayali bir karakterdir. Daha sonra resimli roman ve filmlerle meþhur olmuþtur. Bildiðim kadarýyla o devirlerde akýncýlar ailesine baðlý olurlardý. Resimli roman karakteri her zaman baðýmsýz takýlan birisidir. Bu baðýmsýzlýðýn, romanda padiþaha karþý gelmeye varan pervasýzlýðýn o dönem kültürüyle pek baðdaþtýðýný sanmýyorum. Çünkü Viyana kuþatmasýnýn ardýndan Kanuni’nin emriyle akýna çýkan Malkoçoðlu Kasým Bey ve akýncýlarý çýktýklarý akýndan dönüþlerinin olmadýðýný biliyorlardý. O dönem Türk ordusunda bilhassa akýncýlarda emre itaat en üst seviyedeydi. Her hangi bir akýncýnýn deðil padiþaha, subayýna bile karþý gelmesi düþünülemezdi.

       Bekir Büyükarkýn’ýn Son Akýn romanýnda da çoðu romanlardakine benzer bir akýncý figürü çizilir. Alkole ve kadýna zaafý olan, dine lakayt, kafalarýna göre takýlan, eðitimi bilinmeyen insanlar. Öncelikle þunu belirtmekte fayda vardýr. Akýncýlar vakýf insanlardý. Yani akýn mýntýkalarýna tamamen vakýf idiler. Muhteþem bir istihbarat aðlarý vardý. Akýncý beyleri en az iki yabancý dil bilirdi.

       M. Turhan Tan’ýn romanýndaki kahramanýn okumasý yazmasý bile yoktur. M. Turhan Tan’ýn Akýndan Akýna isimli tarihi romanýnda garip bir iddiasý daha vardýr. Ýddiasýna göre Akýncýlar Avrupalý kadýnlarla iliþkiye girdikleri için neslimiz bozulmuþtur!!! Vücut temizliðini bilmeyen kadýnlarla gönül iliþkisi yaþayan Akýncýlar ve genetik olarak bozulan nesiller! Takdirlerinize býrakýyorum!!!  

       Osmanlý sultanlarýnýn “Özel “ adamlarýnýn olup olmadýðýyla ilgili bir kayýt var mýdýr bilmiyorum ama sultanlarýn düþman memleketlerine bir kiþi göndermekten ziyade ceza akýný yaptýrdýklarý biliyorum. Fetret devrinin sonunda I. Mehmet akýncýlarý Ceza akýnýyla Eflak ovasýna göndermiþti. Fatih Sultan Mehmed’in de Malkoçoðlu Bali Bey ve Mihaloðlu Gazi Ali Bey’i Erdel’e (Transilvanya) Vlad Drakula’nýn üzerine gönderdiði bilinmekte.

         M.Turhan Tan’ýn roman kahramaný okuma yazma bilmez, roman ve çizgi romanlarda ki akýncý karakterleri uçkurlarýna sahip olmayan, pek öyle kural kaide tanýmayan kiþiler olarak anlatýlýr ki bunun doðru olmadýðýný düþünüyorum. Kadýn düþkünlüðüne gelince, yüz yýllardýr temizliklerine düþkün olan Türklerin (Rumeli’deki fethedilen yerlerde ilk yapýlan binalar cami, hamam ve imaret-zaviyelerden oluþan külliyelerdir.) yýlda bir kez yýkanan ve elbiselerini yýkamayan (Öte yandan Araplarýn imalat tekniði Ýspanya’dan Avrupa’ya yayýlýnca Kuzey Avrupa’da sabun lüks madde sayýlmýþ; Hayvani yað ve külden ürettikleri sabun kötü koktuðu için yalnýz çamaþýr yýkamakta kullanabiliyorlarmýþ zira. Ýkbal Armaðan Gözlü, Derin Tarih Mayýs 2016) Avrupalý kadýnlara nefislerinin uyanýp uyanmayacaðýný takdirinize býrakýyorum.   

              "Türkler, Avrupa'da ekseriyetle tesadüf edildiði gibi insanlarýn yemek yedikleri veyahut yýkanýp temizlendikten sonra tekrar yiyecekleri kaplarda köpeklerin de yemek yemesine müsaade etmezler … Çünkü Avrupa'da çok defa sofraya köpeklerin de kullanmýþ olduklarý kaplarla yemek getirilir…Türkler güçlü-kuvvetli olduklarý için pek çok yaþarlar. Herhalde bunun en tabii sebebi gayet sýhhi ve iyi gýdalar kullanmalarýnda…Türkler nadiren hasta olurlar. Bu sýhhi vaziyetlerini bir taraftan yeyip içmedeki kanaatkarlýklarýna, bir taraftan da israfa kaçmamak þartýyla hamamda yýkanýp temizlenme adetlerine medyumdurlar. Kadýnlarý da ayni vaziyettedir. (Comielle Le Bruyn -Voyages de Cornielle Le Bruyn par Ia Moscovie, en Perse et aux indes orientales., 1332, La Haye)

            Tarihçi Reþat Ekrem Koçu Ocak 1950 tarihinde yayýna baþlayan Resimli Tarih mecmuasýnda Budin Paþa’sýnýn Kýzý isimli bir tarihi tefrika yayýnlamaya baþlamýþtýr. Tefrikanýn kahramanlarý Ressam Münif Fehim’in çizimine göre algýmýzdaki akýncýlardýr.(Kartal Kanatlarý vardýr.)Tefrikanýn 3.bölümünde Akýncýlar hakkýnda þu ibareler bana oldukça ilginç geldi:

            “Budinde acele iþleri yoktu. Þöyle bir gidip bu güzel þehri ve sokaklarýný süsliyen Budin güzellerini bir kere daha görelim demiþlerdi. Atlar meþelere baðlanmýþ, kebaplar ve þaraplar yenilip içilmiþ, sonra aðýzlar çalkalanýp aptes tazelendikten sonra çubuklar ateþlenmiþti.”

            Kimse kusura bakmasýn ama akýncýlar bu þekilde bir hayat yaþayan insanlar deðillerdi. Önce þarap içip sonra aðzýný çalkalayýp aptes (doðrusu abdest olacak)tazelemek!!! Maalesef bir kýsým tarih yazarlarýmýzýn genelde Osmanlý tarihine özelde ise akýncýlara bakýþý bu þekildedir. Ýçkiye, kadýna zaafý olan macera perest, dine olabildiðince lakayt. Dini hassasiyeti olmayan birinin gözü kapalý ölüme gitmesi, çoluðunu çocuðunu ölüme göndermesi, caný pahasýna kazandýðý servetini hayýr iþlerine adamasýnýn mümkün olup olmadýðýný okuyucularýn takdirine býrakýyorum.

Þuur altýmýzdaki bir diðer yanlýþ algý ise Akýncýlarýn kýlýç ustalýðýdýr. Akýncýlýk kurumsal olarak olmasa da Orta Asya’dan itibaren Türk askeri geleneðinde vardý. Orta Asya’dan itibaren Türk askeri geleneðinde hafi süvarilik hep vardý. Doðal olarak hafif süvarilerin en büyük silahlarý atlarý ve ok-yaylarýdýr.

            Kavimler göçü olarak bildiðimiz (MS 350-800 yýllarý arasýnda Avrupa'ya yapýlan þiddetli insan göçüdür. Ýlk dönem ve ikinci dönem olarak ikiye ayrýlmaktadýr. Ýlk dönemki kavimler göçü Batý Roma Ýmparatorluðu ve Hunlar arasýndaki yoðun sýnýr deðiþikliklerini kapsar. Ýkinci dönem kavimler göçüyse ilk dönemkinin devamý niteliðindedir. Ýlk gelen göçmenler Hunlar, Slavlar, Ön Bulgarlar, Alanlar tarafýndan Batý'ya doðru sürülen Gotlar, Anglo-Saksonlar, Vandallar ve Franklar gibi Cermen kabileleriydi. Ýkinci dönem göçleri de Arap, Türk, Macar, Viking göçleri ve Moðol istilalarý) Kuzey Afrika, Anadolu ve Avrupa'da derin deðiþimlere sebep olmuþtur. ) göç dalgasýyla Batý’ya doðru yola çýkan Türk kavimlerinin silahlý güçleri tamamen süvarilerden oluþuyordu.

            1040’lardan itibaren Anadolu coðrafyasýna girmeye baþlayan Türkler’i isimleri ve kurumsal bir kimlikleri olmasa da akýncý olarak nitelemek hiç te yanlýþ olmayacaktýr. Kuruluþ ve geliþme döneminde aðýrlýk her ne kadar kara ordusunda olsa da”(Türk Ordusu esasen atlý bir ordu idi. Bir Ýngiliz 18.yy.Türk süvarisi için þunlarý söylüyor:”…Türk süvarileri atlarýna çok hakimdiler. Günlerinin çoðu at üstünde geçerdi. Eðitimleri çok sert ve çok disiplinlidir. Atlarýný daima savaþ meydanýnýn gereklerine göre eðitirlerdi. Eðitimde Türk süvarisi atýný alevlerle bürünmüþ fýçýlara, silah ateþlerine doðru sürer ve düz duvardan aþardý. Bu yüzden Türk atý savaþ alanýna girince ürkmezdi. Türk süvarisinin atýný sürmekteki kabiliyeti kadar dört nala giderken niþan almasý ve çok keskin bir niþancý olmasý da meþhurdur. C.Taþkýran Osmanlý)             Bin yýl süren Orta Çað’ýn klasik silahlarý Kýlýç, Mýzrak, Ok ve yay’dýr bilindiði üzere. Osmanlý Devletinin kuruluþ ve geliþme yýllarýnda Kýlýç ve türevlerinin piyade silahý olarak Yeniçeriler tarafýndan kullanýldýðýný biliyoruz. Osmanlý’nýn Rumeli fütuhatýnýn baþ aktörleri olan Akýncýlarýn silahý ise (süvari olarak) ok, yay ve at’týr. Yeniçeri ocaðý kurulana kadar Osmanlý Ordusu’nun büyük ölümü süvarilerden müteþekkildi. Ok, yay ve mýzrak süvari silahý olmasý sebebiyle Süvari birliklerinin (Akýncýlar, Týmarlý Sipahiler) silahý ok ve yay II. Bayezid zamanýna kadar Yeniçerilerin silahý ise kýlýçtý.

            Atlý-Göçebe Bozkýr kültüründen gelen Türkler için okçuluðun önemini konunun uzmanlarýndan biri olan Ünsal Yücel’den yapmak faydalý olacaktýr.

            (Bütün bunlarýn gerçekleþmesi ise uzun ve çetin bir çalýþmayý ve disiplini gerektirir. Eðitimin çok küçük yaþlardan baþlamasý ve idmanýn terk edilmemesi bundandýr. Sonunda onun için niþan almak diye bir mesele, okun atýlýþ yönü diye bir problem kalmaz. Pratik olarak at sýrtýnda dört nala giderken niþan almak imkansýzdýr. Hele bu durumda hareketli bir hedefe, diyelim uçan bir kuþa kovalayan bir düþmana niþan almak söz konusu olamaz. O bunu fiziksel kontrolün ötesinde kazanýlmýþ üstün bir yetenekle baþarmaktadýr. Kendisini hýzla takip eden düþmanýna ani bir arkaya dönüþle isabet kaydetmesi bu yeteneðinin ne ölçüde geliþtiðini göstermektedir. Eski bir Arap kaynaðýnda yazýldýðý gibi ”O (Türk), hayvanýný hýzla koþtururken öne arkaya, saða sola yukarýya aþaðýya ok atar. Hedef atýþta okun boþa gitmesi söz konusu deðildir. ”Hücum anýnda onlardan bin süvari, bin düþman atlýsýna ok atsalar hepsini yere sererler.” Görüþü keskinleþtiði kadar da geniþlemiþtir.” Türkün ikisi yüzünde ikisi kafasýnýn arkasýnda dört gözü vardýr. Atýnýn hele yayýnýn elden onu daima korkutur, yedek atýný ve yedek yayýný yanýndan hiç eksik etmez.(Ünsal Yücel-Türk Okçuluðu)

            Okçuluk Osmanlý Devleti/Ýmparatorluðu’nun yükselme döneminde bir spor ve sanat haline dönüþmüþtür. Osmanlý Ýslam öncesi kültüründe bulunan okçuluðu asla unutmadý ve ihmal etmedi. (Burada en büyük süvari silahý olan ok ve yay yapýmýndan biraz bahsetmek yerinde olacaktýr. Okçuluðun Türk toplumlarýndaki kültürel yerine kýsa bir tespit olmak üzere Ünsal Yücel’den kýsa bir alýntý yapmak istiyorum müsaadenizle:

            (Bilhassa Türklerin Okçu kavimler diye anýlmalarý onlar için baþka sýfat yerine “ Okçu “ deyiminin kullanýlmasý sebepsiz deðildir. Nitekim okçuluðun da Türkçe’de 200 kelimeyi bulan bir sözlüðü vardýr.

…Osmanlý’da ok (tirgeran) ve yay (þemþirgeran) adýyla örgütlü esnaf loncasý þeklinde çalýþýyordu. Ayrýca ok ve yay için malzeme temin eden bir gurup ise vergiden muaf olarak çalýþýrdý.1511 tarihli bir Cebe Muhabesesi Defterinden Cebehane’ye lazým olan 780.000 adet okun imaliyesi olarak Hazineden Ýstanbul okçularýna 100.000,Edirne okçularýna 30.000 akçe ödendiðini öðreniyoruz.

            …Sultan II.Bayezid’in okçuluða büyük ilgi duyduðunu, hatta kendisinin de usta bir kemankeþ olduðunu biliyoruz. O devre yetiþen Bahtiyarzade Hacý Hasan Çelebi, bu konuda þöyle yazýyor: Sultan Bayezid hazretleri kendileri daha atýcý idi. Üslublarý hub olup, kemankeþlikleri dahi olub bir münteha yayý çekip, diyar-ý Arap ki Mýsýrdýr anda gönderib, hiç kimse aný çekemeyip kalmýþtý. Kendileri dahi ok attýklarý yayý deðme kiþi istimal edemezlerdi. Gerçekten elimizdeki örnekler çekilmesi çok güç büyük ve katý yaylardýr. Ünsal Yücel Türk Okçuluðu)

Yukarýdaki alýntýlardan anlaþýlacaðý üzere hafif süvari olarak akýncýlarýn silahlarý at, yay ve oklarýydý. Akýncýlar aðýrlýk yapmasýn diye zýrh bile kullanmazlar, mecbur kalmadýkça zýrhlý piyade ordularýyla savaþa girmezlerdi. Akýncýlarýn Osmanlý devlet bürokrasisiyle aralarý çoðunlukla limoniydi dersek yanlýþ olmayacaktýr. Çünkü yaþadýklarý ortam itibarýyla katý devlet protokolünden ve teþrifat kurallarýna yabancýydýlar.   

Akýncýlar vakýf kiþiliklerinin dýþýnda devlet lehine pek çok hayýrlý faaliyette bulundular. Siyasi otoritenin bulunmadýðý, devletin neredeyse yýkýlma aþamasýna geldiði (Bazý tarihçiler I. Mehmed’i bu yüzden Osmanlý devletinin ikinci kurucusu sayarlar.) 1402-1413 arasý Fetret devrinde, Akýncýlar sayesinde Balkanlarda- Silistre hariç toprak kaybý olmadý.

II. Murad döneminde ise devlete büyük bir zarar vermekten son anda vaz geçtiler. Tarih kitaplarýnda Düzmece Mustafa isyaný olarak geçen Þehzade Mustafa Ýsyanýnda Rumeli’deki Turahan Bey ve Gümlüoðlu baþta olmak üzere bazý akýncý beyleri Þehzade Mustafa’nýn yanýnda Bursa yakýnlarýna kadar gelmiþlerdi. Musa Çelebi’nin Rumeli Beylerbeyi olan Mihaloðlu Gazi Mehmed Bey’in akýncý beylerini II. Sultan Murad’ýn tarafýna çekmiþ devleti büyük bir gaileden kurtarmýþtýr. (’’Andan Düzme Mustafa leþkeriye (asker) Sultan Murad’ýn askerini gözleyip, birbirine karþý dururken, Mihaloðlu Mehmed Bey, Tokat hapsinden çýkýp, gelip yetiþti. Sultan Murad’ýn elini öpüp, hi’at geyip heman doðru su kenarýna geldi.Evvel kelâmý bu oldu ki. ’’ Bire Türk Turahan ve bire hain’’ deyü çaðýrdý. Andan Gümlüoðlu’na ve andan Evronoz oðlanlarýna, andan cümle Rumeli beylerini çaðýrdý. Ve cemi Rumelililer su kenarýna geldi. Selam verip hayli kelimat etti.” Ve’Bu Mustafa düzmedir’ deyü ad çýkardý. Ve Rumelililerin ba’zý ba’zýna’Görün, Mihaloðlu Mehmed Bey diriymiþ’’ dediler. Andan baþ baþ beylere ve toyacalara mektub yazýp, Gönanlý Bayezid nam kimesne ile gölbaþýndan viribidiler’’ Neþri) 

            Cumhuriyet nesilleri olarak bizler Akýncýlarý-çoðu kulaktan dolma bilgilerle- savaþçýlýklarýyla bilsek te Akýncý Uç Beyleri her yönüyle (iþlerini tam manasýyla yapmalarý, kendilerinin ve nesillerinin kanlarýný ve canlarýný devlete vakfetmeleri ve mallarýyla vakýf kurmalarý) vakýf insanlardýr. O halde Akýncý ailelerinin vakýflarýný yazmaya baþlayabiliriz.

Osman Keskioðlu ve A. Taha Özaydýn yaptýklarý araþtýrma da Akýncý uç beylerinin bugünkü Bulgaristan’ýn çeþitli yerlerinde vakýf kurulduðunu tespit etmiþlerdir. Bu vakýflarýn bir kýsmý Akýncý uç Beylerinin kurduklarý vakýflardýr.1868 tarihli Tuna Salnamesi, Kamusul Alam ve Evliya Çelebinin notlarýna göre Balkan coðrafyasýnda Cami, Okul, Medrese ve Tekke olmak üzere toplam 848 hayrat eser tespit edilmiþtir. Bunlarýn tamamý için vakýf olarak kurulmuþtur.

Akýncýlar kendilerine týmar olarak verilen beldelerindeki imar iþlerini de üstlenmiþlerdir. Devletin müstesna vakýflarý Akýncý beylerine mahsustur.(Akgündüz ise, din büyüklerine ve kuruluþta hizmeti geçen gazilere ait bu vakýflara eskiden beri devletin idari açýdan karýþmadýðýný belirterek, bedele baðlanma usulünden de muaf tutulduklarýný kaydetmektedir. Böylelikle hem idari açýdan hem de vergi tahsili açýsýndan devletin müdahale edemeyeceði bu vakýflar “müstesna vakýflar” adýný almýþlardýr. Guzât vakýflarý dört adet olup, Gazi Evrenos Bey, Gazi Ali Bey, Gazi Mihal Bey ve Gazi Süleyman Bey vakýflarýndan oluþmaktadýr. Ayþegül Çalý)

Yýlmaz Öztuna Türkiye tarihi

Ünsal Yücel Türk Okçuluðu

Cemalettin Taþkýran Osmanlý 1999

SULTAN MURADIN EVRENOS BEY'E MEKTUBU' Dr. Mehmet ÝNBAÞI  A.Ü.Türkiyat.Araþtýrmalarý Ens. Dergisi.sayý 17 Erzurum 2001

Ýkbal Armaðan Gözlü, Derin Tarih Mayýs 2016)