1930  lu  yýllarýn  ortalarýnda  tüm  dünya  yeni  bir  savaþýn  ayak  seslerini  yakýndan  duymaya  baþlamýþtý. II. Dünya  Savaþý  olarak  adlandýrýlacak  bu  savaþta  Türkiye’nin  alacaðý  pozisyon oldukça  önemliydi. 

Ýþte  bu  yýllarda  Ankara’da  elçilik  binalarýnýn  bulunduðu  bulvarlarda  bir  þarký  yankýlanmaya  baþlamýþtý. Þarkýnýn  orijinal adý : Das Mädchen unter der Laterne  yani  ‘’Lambanýn  altýndaki  kýz’’ idi  ve  seslendiren  de  Lale Andersen’di.

Þarký  aslýnda  1.  Dünya  Savaþý  yýllarýnda  1915  de Hans  Leip adýndaki  bir  asker  tarafýndan  sevgilisi  için  yazýlmýþ  bir  þiirdi. Daha sonra "Nöbetteki Genç Askerlerin Þarkýsý (Das Lied eines jungen Soldaten auf der Wacht) ‘’olarak yayýnlanmýþtý.  Müziði  ise  1938  yýlýnda  Norbert Schultze tarafýndan  yapýlmýþtý.

Ýþin  ilginç  tarafý  ‘’Lili  Marleen’’  olarak  üne  kavuþan  bu  þarký Alman  Propaganda  bakaný  Göbelss tarafýndan  yasaklanmasýna raðmen  sadece  Almanlarýn  deðil  Almanlarla  savaþan  devletlerin  de  bir  þarkýsý  olmuþtu.  Yani  tüm  cephelerde  Lili  Marleen  çalýnýyor,  söyleniyordu.

Ýþte  Ankara  bulvarlarýnda  da  Lili  Marleen  þarkýsýnýn  söylendiði  yýllarda bir  isim  neredeyse  Tüm  dünyanýn  gizli  servislerinin  ilgisini  çekmeye  baþlamýþtý:  ÇÝÇERO

Normalde  Çiçero  M.Ö. 130  Yýlýnda  doðmuþ  ve  M.Ö. 43  Yýlýnda  ölmüþ  bir  Romalý  devlet  adamý,  bilgin,  hatip  ve  yazardý  ama  1930 lu  yýllarýn  sonunda,  daha  doðrusu  1940  lý  yýllarýn  baþýnda  adýndan  bahsedilmeye  baþlanan  Çiçero’nun  devlet  adamlýðý,  bilginlik,  hatip  ve  yazarlýk  ile  uzak  yakýn  bir  ilgisi  olmayýp  o  bir  Casustu. Daha  da  ilginç  olaný  bir  Türk’tü  Çiçero. Asýl  adý  da  Çiçero  filan  deðil   Elyasa  Bazna,  ya  da  Nüfus  cüzdanýndaki  haliyle  Ýlyas  Bazna  idi.

Ýlyas  Bazna  1904  Yýlýnda  Priþtine’de  dünyaya  gelmiþ  Arnavut  Asýllý  bir  Türktü.  Ailesiyle  birlikte  Türkiye’ye  gelmiþlerdi  ve  Ýlyas  Bazna  Askerliðini  Çankaya  Köþkünde  Atatürk’ün  yanýnda  yapmýþtý.Askerlik  hayatý  bittikten  sonra opera sanatçýsý  olmayý  çok istediði  halde  kendisini  Önce  Yugoslavya,  sonra  da  Almanya  Elçiliðinde elçilerin  uþaklýðýný  yaparken  görürüz.  Ancak  Alman  büyük elçilik  müsteþarý,  mektuplarýný  okuduðu  için  Ýlyas  Bazna’yý  kovar.

Ýlyas  Bazna  Alman   büyük  elçiliðinden  kovulur  ama  hemen  Ýngiliz  Büyük elçiliðinde  Büyük  Elçi  Sir Hughe Knatchbull-Hugessen'in uþaðý  olarak  iþ  bulmasý  pek  de  zor  olmaz.

Þimdi  burada  sorulabilir. ‘’ Bir  elçilikten  sepetlenen  bir  insan  bir  baþka  elçilikte  bu  kadar  kolay  iþ  bulabilir  mi?’’  Diye.  Ýþte  bu  noktada  Ýlyas  Bazna’nýn  arkasýnda 1926 da  Atatürk  tarafýndan  kurdurulmuþ  olan gizli  servisimiz  M.A.H  vardýr. Mahun  açýlýmý  ise  günümüzde  komik  gelebilir  ( Milli  Amele  Hizmeti)  Tabii  ki  ‘’Amele’’ kelimesini  bu  günkü  anlamýyla  alýrsak.  Oysa  ‘’Amele’’  o  yýllarda  ‘’ Emeller,  Gayeler,  Amaçlar’’  anlamýnda  kullanýlan  bir  kelimedir.

Mustafa  Kemal’in  hayatta  olduðu  o  son  dönemlerinde  M.A.H  doðacak  bir  kargaþadan  istifade  ile  Hatay’ý  anavatana baðlamanýn  hesap  ve  çalýþmalarý  içindedir. Kýsaca  Ýlyas  Bazna’nýn elçiliklerde  bu  kadar  kolaylýkla  iþ  bulabilmesi  aslýnda  hiç  de  þaþýlacak  bir  durum  deðildir.

Öte  yandan  Ýlyas  Bazna  aile  fertlerinden  bazýlarý  Ýngilizler  tarafýndan  I.  Dünya  Savaþý  yýllarýnda  öldürüldüðü  için  Ýngilizlerden  nefret  etmektedir  ve  tabii  ki  bu  arada iyi  para  kazanmak  gibi  bir  amacý  da  vardýr.

Kýsa  sürede  Ýlyas  Bazna  Sir Hughe Knatchbull-Hugessen’in  oldukça  fazla  güvenini  kazanýr.  Hatta  öyle  ki  bu  yaþlý  adam  banyoya  girdiðinde  Ýlyas  onun  sýrtýna  kese  bile  atar.

Ýlyas’ýn  Ýngiliz  Büyükelçiliðine  yerleþmesi  bir  baþka  büyükelçi  olan  Alman  Büyükelçisi  Von  Papen’in  dikkatini  çeker.  Ýlginçtir  ki    bu  Von Papen  de  Buhar  kazanýnýn  mucidi  Denis  Papen’in  soyadýný  taþýmakla  birlikte  bir  bilim  adamý  filan  deðil,  kurt  bir  diplomattýr.

Bir  þekilde  Ýlyas’a  ulaþan  Von  Papen  ona  Ýngilizler  aleyhine  casusluk  yapmasýný  önerir.  Karþýlýðýnda  onu  Ýngiliz  Sterlini  manyaðý  yapacaktýr. 88.000  Sterlin  müthiþ  bir  servettir  o  günler  için.

Bir  taraftan  Ýngiliz  düþmanlýðý,  öte  taraftan  88.000  Sterlin  gibi  müthiþ  bir  teklif  üzerine  Ýlyas  Bazna  için  böyle  bir  casusluðu  yapmak  çok  da  zor  deðildir.  Çünkü  Sir Hughe Knatchbull-Hugessen çok  gizli  belgeleri  evinde  bir  kasada  saklamakta  ve  kasanýn  anahtarýný  da  boynunda  taþýmaktadýr. Sýrtýna kese  attýðý  bir  gün  bu  anahtarý  bal mumuna  bastýrarak  kalýbýný  çýkarmasý  ve  aynýsýndan  bir  tane  yaptýrmasý  hiç  de  zor  deðildir  onun  için.

Neticede  Ýlyastan  bilgi  akýþý  trafiði  baþlar  Nazi  Almanyasýna.  Berlin  kendisine  akan  bu  bilgilerin  ÇÝÇERO  adlý  bir  casus  tarafýndan  gönderildiðini  bilmektedir.  Yani  Ýlyas’ýn  asýl  adý  kullanýlmaz.  Kod  adý  Çiçerodur.  Ancak  komik olan  taraf  þu:  Ýlyas  kendisine  ‘’  Çiçero’’  diye  bir  kod  adý  verildiðinden  habersizdir.

Ýlyas’tan  öyle  müthiþ  bilgiler  gitmektedir  ki :  Mesela:  Sofya’nýn bombalanmasý, Moskova, Kahire, Tahran konferanslarý, Sovyetler Birliði’ne gidecek yardýmlar ve kod adý Overlod Operasyonu olan Normandiya Çýkartmasý’nýn planlarý gibi Ýkinci Dünya Savaþý’nýn kaderini deðiþtirecek belgelerin fotoðraflarýný da Almanlar’a ulaþtýrmaya baþladý. Bunun karþýlýðýnda Von Papen’den toplam üç yüz bin Sterlinlik bir servet aldý. Yani  baþta  anlaþýlan  rakamýn  çok  çok  üstüne  çýkýlmýþtý.

Ancak  bu  müthiþ  casusluk  ne  Almanlarýn  ne  de  Çiçero’nun  iþine  yaramadý.  Neden  mi?

Özellile  Normandiye  çýkarmasý  ile  ilgili  verilen  bilgiler  ve  fotoðraflar  baþta  Almanya’nýn  Dýþ  iþleri  Bakaný  Von Ribbentrop’a  güvenilir  gelmedi.  ÇiçeroNun  ikili  oynayan  bir  casus  olduðu þüphesi  hasýl  oldu. Nitekim  Hitler  de  1943  yýlý  Aralýk  ayýnda  ‘’Hayýr  müttefikler  çýkarmayý  Normandiya’dan  deðil Balkanlardan  ya  da  Norveç’ten ‘’ yapacaklar diyerek  masaya  yumruðunu  vurdu. 

Öte  taraftan  Çiçero’nun  da  suyu  ýsýnmaya  baþlamýþtý.  Zira  Alman  büyükelçiliðinde  çalýþan  ama  Almanlardan  nefret  eden  Nale  Kapp  adýndaki  Almanya’nýn Ankara  Büyükelçiliðinde  çalýþan  bir  sekreter  ( Ki  hayali  hep çocukluk  günlerini  yaþadýðý  ABD  ye  dönmekti  ama Alman  vatandaþý  olduðu için  ABD  elçiliðinin  kapýsýna  bile  yanaþamýyordu.)  Ýþte nu  Nale  Kappp bir  þekilde  bir  ABD  dý iþleri  temsilcisi  ile  baðlantý  kurup ona  "Çiçero diye Ýngiliz elçiliðinde çalýþan bir adam var. Bizim elçiliði aradýðýnda büyük hareketlilik baþlýyor. Düþük rütbeli görevliler odadan çýkarýlýyor" dedi.

ABD, Ýngilizler'e köstebeðin Çiçero kod adlý bir çalýþan olduðu iletti. Tüm elçilik görevlileri sorgulandý. Þüphelilerden biri Ýlyas Bazna'ydý... Ýngilizler 3 haftalýk takip sonucu Bazna'nýn Çiçero olduðunu anladý. 

Artýk  Çiçero  için  Türkiye’de  kalmanýn  imkaný yoktu. Tabii  ki  Nale  Kapp’ýn  da.

Almanlar  Nale  Kapp’ýn peþine  düþmüþken,  Ýngilizler  de  Ýlyas  Bazna’nýn  yani  Çiçero’nun peþine  düþmüþlerdi.

Önce  Nale  Kapp   o  özlemini  çektiði  ABD  ye  kaçýrýldý  ama  zavallý  kadýncaðýz  bu  hizmeti  karþýlýðýnda  büyük  bir  servet  beklerken  ABD  de  ömrünün  kalanýný  lokantalarda  garsonluk  yaparak  geçirdi.

Nale  Kapp’ýn  kaçmasýndan  sonra  suyu  iyice  ýsýnan  Çiçero  da  sahte  pasaportla  yurt  dýþýna  kaçtý  ve soluðu  ta  Arjantin’de  aldý. Ancak  Arjantin’e  geldiðinde  onu  acý  bir  sürpriz  bekliyordu:  Almanlarýn  verdiði  Ýngiliz  Sterlinlerinin  neredeyse  tamamý  sahteydi.  Almanlar  I.  Dünya  savaþýnda  Ýngilizlerin  Osmanlý  Devleti  ekonomisini  daha  da  kötü  duruma  getirmek  için  habire  sahte  kaime  ( kaðýt  para)  basmalarý  gibi  II.  Dünya  Savaþý  yýllarýnda ayný  sebeplerle  bol  bol  sahte  Ýngiliz  Sterlini  basmýþlar  ve  Çiçero’ya  da  bu  paralardan  vermiþlerdi.

Daha  sonra  sýðýnmacý  olarak Beþ parasýz bir  þekilde Almanya’da yaþamaya  baþlayan  Ýlyas Bazna, savaþ sonrasý Almanya’yý mahkemeye verdi, hatta küçük bir miktar tazminat da alabildi; ancak esas parayý, 1960’larda anýlarýný sattýðý Stern dergisinden ve yazdýðý “Ben Çiçero’ydum” kitabýndan kazanabildi.

 
Yine de 1970’te, Münih’te 66 yaþýnda, yoksul bir gece bekçisi olarak öldü.

Evet…Çiçero’ya  güvenseydi  Nazi  Almanyasý,  dünyanýn  kaderi  çok  farklý olabilirdi.  Daha  iyi mi  olurdu  yoksa  daha  kötü  mü  olurdu  o  konuya  girmeyeceðim  ama  þurasý  muhakkak  ki  Hitler  tarihi  bir  fýrsatý  kaçýrdý  aptallýðý  yüzünden. 

Çiçero’unun anýlarýný yazdýðý 'Ben Cicero'yum' kitabý 1951 yýlýnda Joseph L. Mankiewicz'in yönetmenliðinde '5 Fingers' adýyla sinemaya uyarlandý.

Almanya’nýn  Münih  þehrindeki  mezarýnýn  mezar  taþýnda ÇÝÇERO—ELYESE  BAZNA 23.8.09-18.12.70,  DR. DURRÝYE  ESRA  BAZNA – 24.12.32- 17.10.90,  KEMAL  BAZNA-8.10.48-23.6.98 Yazmaktadýr  ( anlaþýlan  bir  aile  mezarlýðý )

 Fazla  bilgi  için: