M.NÝHAT MALKOÇ

            Þiirin tarihî geçmiþi, insanýn doðuþuyla baþlar. Bu kadar eski ve köklüdür þiir… Çünkü þiir kiþinin kendini ifade etme tarzlarýndan biri ve belki de en önemlisidir. Ýnsanlar bu edebî türe olaðanüstü ilgi ve sempati duymuþlardýr. Her dönemde revaçta olmuþ ve bir anlatým vasýtasý olarak kullanýlmýþtýr. Bundan sonra da ayný yoðunlukta hayatýmýzý renklendirecek ve duygularýmýza tercüman olacaktýr.

            Hayatýmýzý çepeçevre kuþatmýþtýr kadýnlar… Bir elmanýn yarýsý erkekse, öteki yarýsý da kadýndýr. Yaþamýn her alanýnda onlarýn tesiri hissedilir. Sanatta, edebiyatta, bilimde kadýnlarýn derin izleri vardýr. Bu dünyanýn yaþanabilirliðinin de vazgeçilmez þartýdýr kadýnlar. Onlarýn olmadýðý bir hayat, herhalde bir hapishaneden farksýz olurdu. Bütün bunlara raðmen kadýnýn etken olmadýðý alanlar da vardýr. Sanýrým bunlardan birisi de þiirdir.

            Kadýn ve þiir birbirinin sebep ve sonucudur. Dünyanýn en nadide varlýklarý þüphesiz ki kadýnlardýr. Kadýnsýz bir dünya düþünülemediði gibi, kadýnsýz bir þiir de düþünülemez. Kadýnsýz bir þiir çiçeksiz bir bahçeye benzer. Bahçeyi güzelleþtiren ve alýmlý kýlan unsur çiçek olduðu gibi þiiri de ihya eden kadýndýr.

            Kadýn baþlý baþýna bir þiirdir zaten. Zarafetin ve nezaketin timsali olan kadýn, dünyamýzý ýsýtan ve aydýnlatan güneþtir. Güneþten mahrum bir dünya nasýl ki yaþanmaz hâle bürünürse, kadýnsýz hayat da virandýr. Kadýn ayný zamanda þiirin gülen yüzüdür. Umudun ve sevdanýn sýðýnaðýdýr.

            Þairlerin en büyük ilham kaynaðýdýr kadýnlar. En güzel þiirler onlarýn suretlerinin kelimelere yansýmasýdýr. Kelimeler ki kadýnlarla hayat bulur. En can alýcý ve yakýcý þiirler kadýna ve aþka dairdir. Onlarý tasvir etmede zaman zaman kelimeler bile aciz kalmýþtýr. Bütün þairler kadýný vasfetmede zorlanmýþtýr. Fakat en güzel dizeler onlarýn evsafýný resmedenlerdir. Ne diyordu usta þair Nedim kadýnlara dair:

“Haddeden çýkmýþ nezaket, yâl ü bâl olmuþ sana
  Mey süzülmüþ þîþeden, ruhsâr-ý âl olmuþ sana”

Þiir, kadýný çaðrýþtýrýr bizde… Ezberimizde olan þiirlerin çoðu kadýnlar üzerine yazýlanlardýr. Fakat þiirlerin ilham kaynaðý olan kadýnlar nedense þiire gereken düzeyde ilgi duymuyor. Tabir yerindeyse kadýn þiir yazan deðil, yazdýran konumda bulunuyor. Bunu kendi kendime hep düþünmüþ ve sorgulamýþýmdýr.

Türk toplumu ataerkil bir yapýya sahiptir. Kadýn, erkeðin arkasýnda durur hep… Fakat günümüzde bunu kýsmen de olsa aþtýk. Ama söz konusu þiir olunca kadýnýn konumu yine deðiþmiyor. Kadýn her zaman olduðu gibi þiirlerin vazgeçilmez malzemesi ve ilham kaynaðý… Lâkin yeterince þair kimliðine bürünememiþ kadýn.

Kadýn þiir sahasýnda aktif bir konuma gelememiþ nedense. Bunu ülkemiz dâhilinde de, dünya genelinde de düþünebiliriz. Hem Türkiye’de, hem de dünyada öyle ilk düþündüðümüzde aklýmýza getirebileceðimiz meþhur kadýn þair yok veya dikkat çekmeyecek kadar az… Bu kýsýrlýðýn nedenleri düþünülmeye ve irdelenmeye deðer bir konudur.

Bizim toplumumuzda kadýn mahrem olarak görülür. Onun ön plana çýkarak kendini teþhir ve takdim etmesi hoþ karþýlanmaz. Hele de içindeki aþk ve sevdaya dair hisleri açýða çýkarmasý, onun toplum tarafýndan aþüfte olarak algýlanmasýna yol açar. Bu nedenle kadýnýn bu hissiyatý içinde saklý kalýr. Yüreðinde fýrtýnalar kopsa da bunu açýða vuramaz. Özellikle kýrsal kesimde buna hoþgörüyle bakýlmaz. Belki biraz da bu yüzden kadýn, þiirin malzemesi olmaktan öteye gidememiþtir; kendini kabullendirecek bir konuma gelememiþtir.

Ben þiirin erkek iþi olduðuna inanmýyorum. Aslýnda fizik olarak narin bir yapýya sahip olan kadýnlar, ruh güzelliði ve duygu olarak da erkeklerden daha incedirler. Bu þiir için olmazsa olmaz þartlardan birisidir. Bu durum kadýnlar için bir artý bir deðerdir. Fakat bunu bugüne dek kullandýklarý söylenemez.

Geçmiþe baktýðýmýzda Osmanlý devletinde birkaç kadýn þairin varlýðýndan söz edebiliriz. Bunlar arasýnda Zeynep Hatun, Mihrî Hatun, Ani Hatun,  Fýtnat Haným, Leylâ Haným, Þeref Haným,  Âdile Sultan, Feride Haným, Fýtnat Haným (Trabzonlu), Habibe Haným, Leylâ Haným, Nigâr Haným, Makbule Leman, Ýhsan Raif, Þukûfe Nihal’i sayabiliriz. Fakat her nedense bunlardan hiçbiri Fuzuli, Bâkî, Nef’i, Nâbî, Nedim derecesinde meþhur olamamýþtýr. Erkek þairlerin þiirleri günümüze eksiksiz denecek ölçüde geldiði halde, adý geçen kadýn þairlerin önemli bir kýsmýnýn elimizde sýnýrlý sayýda þiiri vardýr. Bu son derece üzücü bir durumdur.

Cumhuriyet dönemine gelince durumun daha vahim ve acýklý olduðunu görürsünüz. Halide Nusret Zorlutuna’yý saymazsanýz bu dönemde tanýnmýþ ve kendini kabul ettirmiþ bir kadýn þaire raslayamazsýnýz. Günümüzdeki durum istenilen düzeyde olmasa da kadýnýn þiire ilgisi iyimser olmamýza neden olacak düzeydedir. Fakat kesinlikle yeterli deðildir. Kadýnlar mutfaktan çýkýp þiire de el atmalýdýr. Þiir ancak böyle kurtulur.

Þiirde erkek egemenliði bugün de sürüp gitmektedir. Bu durum dünya edebiyatýnda da bizden çok farklý deðildir. Dünya ülkeleri içerisinde de sýyrýlmýþ ve milletin gönlünde taht kurmuþ kadýn þair sayýsý parmakla gösterilecek kadar azdýr. Kadýnýn þiirde nesne olmaktan baþka özne olmasý, þiirdeki zenginliði ve çeþitliliði artýracak ve tatlý bir rekabet oluþturacaktýr. Bundan hoþlanmayanlar da çýkacaktýr tabiî ki. Ama þiirimiz renklenecektir.

Kadýnlar baþýmýzýn tacý, gönüllerimizin ilacý….Sevgi bayraðýnýn yýldýzý kadýnlar… Onlar þiir yazdýrdýðý gibi þiir de yazmalý… Hayatýn her yerinde olduðu gibi, þiirin merkezinde de olmalý, kalem oynatmalý. Ýçlerindeki ipeksi hissiyatý toplumla paylaþýp nefret aðacýnýn kökünü kurutmalý. Onlara her konuda olduðu gibi þiir sahasýnda da ihtiyacýmýz vardýr. Her þey kadýnla güzeldir.