Tarih denince, anýlarýna büyük saygý duyduðum iki tarih öðretmenimi anýmsarým. Ortaokul son sýnýfta tarih öðretmenimiz Mükrim Bahçeci ve Öðretmen Okulu tarih öðretmenimiz Metin Altun. Ýkisi ile yýllar sonra iletiþim saðladým. Büyük mutluluk bir öðrenci için öðretmenleri ile yeniden buluþmak. Eski güzel günleri yeniden yâd etmek…

          Mükrim öðretmenimiz II. Viyana kuþatmasýný anlatýyordu derslerinin birinde. Her zamanki ciddiyetinden daha bir farklýydý o günkü tavrý; Kýzgýn ve öfkeli.  Anlatýmýnýn bir yerindeki sözleri hala hafýzamýn derinliklerinde saklý:

         “Bugün Kýrým’da, Tatarlar Rus çizmesi altýnda eziliyorlarsa bu durum Viyana önlerinde Osmanlý ordusuna karþý yaptýklarý ihanet sonucudur…” Bu sözü yeniden anýmsayýp tarihimizin akýþýna büyük oranda neden olan iki büyük olayý irdelemek istedim.

         1680’li yýllar. Osmanlý imparatorluðu duraklama dönemini yaþýyor. Uzun savaþlar, yolsuzluklar, yozlaþmalar devlet düzenini hayli sarsmýþ. Yine de imparatorluk çaðýnýn en güçlü armadasý. Kanuni döneminden beri günümüzün Alman-Avusturyalýlarýn dedeleri Germen Ýmparatorluðu ile Osmanlýlar sürtüþme içinde.

         Özellikle Macaristan’ýn paylaþýmý konusunda iki büyük imparatorluðun arasýnda sürekli çatýþmalar yaþanýyor. Yine böyle bir sürtüþme sonucu soruna kalýcý çözüm üretmek adýna Padiþah IV. Mehmet’ten savaþ izni alýnýr.  Merzifonlu Kara Mustafa Paþa komutasýnda Osmanlý Ordusu Avrupa içlerine doðru hareket eder. Padiþah izni Yanýkkale ve Komaron kalelerinin fethini içermekte. Fakat daha sonra Merzifonlu kiþisel hýrsýna yenik düþer ve Viyana’nýn fethine karar verir.

         Týmarlý Sipahiler, kapýkulu Askerleri, Mýsýr ve Þam Askerleri, Eflak-Boðdan Voyvodalarý Macar kralý Ýmre Tökeli’nin yirmi bir askeri, nihayet Kýrým Haný Murat Giray’ýn elli bin askeriyle Osmanlý ordusu üç yüz elli bine ulaþýr. Bir kaynak ise Osmanlýlarýn yedi yüz binden daha kalabalýk askerle Viyana önlerinde buluþtuðunu söylüyor. Bu arada karþý tarafta boþ durmuyor elbette. Ýttifaklar yaparlar. Osmanlýya karþý papa, Hristiyanlarý Viyana’nýn yardýmýna çaðýrýr. Öðretmen Okulu öðretmenimiz muhasarayý þöyle anlatmýþtý özetle:

         “Osmanlýlar 1529 I. Viyana Kuþatmasýnda olduðu gibi bu kez de büyük toplar götürmemiþlerdi. Kuþatma uzun sürdü, iki aya yaklaþýldý. Ordu arasýnda þöyle bir inanýþ vardý, ‘Ordu iki ay içinde kaleyi fethedemezse kale orduyu fetheder.’ Kuþatmanýn uzun sürmesi orduda býkkýnlýk yarattý. Baþarý saðlanmasý an meselesiydi. Merzifonlu þehrin zenginliklere dokunulmamasý istedi. (Yaðmalanmasýna müsaade etmedi.) Ordunun savaþ þevki iyice azaldý. Polonya kralý Jan Sobiyeski Osmanlý ordusunu arkadan vurdu.” Oysa Kýrým Haný Polonyalýlarýn ilerlemesini durdurmakla görevlendirilmiþti. Merzifonluyla iliþkileri olumlu deðildi.

          Kýrým Haný’nýn tutumunu þu sözler net gösteriyor.

         “Manzarayý seyreden Han’ýn yanýndaki kendi imamý bile duruma itiraz edince, Murat gi­ray þu ünlü cevabý verdi: «hocam, sen bu Osmanlý’nýn bize etti­ði çevri bilmezsin. Düþmanýn def’i, bence hiç mesabesindeydi. Bilirim ki dinimize de iha­nettir; lâkin «gayret» beni komadý: Onlar da görsünler, kendileri kaç akçe âdem imiþ; tatar kadrin (Tatarlarýn kýymetini) bilsinler! “Murat Giray Han, Cengiz’in torunu olduðu için, bir Türk süvari subayýnýn oðlu olan Sadrazam’ýn kendisi gibi nice hükümdarlara emir vermesini çekemiyor, Osmanlý Türklüðü ‘nün haþmetini kýskanýyordu.”

          Kýrým Haný duruma seyirci kalýr. Ordusunu savaþa sokmaz. Osmanlý ordusu arkadan sarýlýr. Aðýrlýklarýný bile savaþ alanýnda býrakarak daðýlýr. Ordumuz ilk kez bir ihanet sonucu böylesine aðýr bir yenilgi alýr. Avrupalýlar büyük moral kazanýr. Osmanlýlarýn yenilebileceðini görürler. Ýlk kez toprak kaybedilir. II. Viyana önünde baþlayan yenilgi ve geri çekilme Sakarya Savaþý’na kadar sürdü. Nice kayýplar yaþandý. Topraklar kaybedildi. Bir ihanet böylesi acý sonuçlarýn baþlangýcý oldu. Kayýplarýmýzdan biri olan Budin kalesinin elden çýkmasýnýn hüznünü þu dörtlüklerden okuyalým:

Ötme bülbül ötme, yaz bahar oldu,
Bülbülün figaný baðrýmý deldi,
Gül alýp satmanýn zamaný geldi,
Aldý Nemçe bizim nazlý Budin’i .

Çeþmelerde abdest alýnmaz oldu, 
Camilerde namaz kýlýnmaz oldu,
Mamur olan yerler hep harap oldu,
Aldý Nemçe bizim nazlý Budin’i .

Budin’in içinde uzun çarþýsý, 
Orta yerinde Sultan Ahmed Camisi,
Kâbe suretine benzer yapýsý, 
Aldý Nemçe bizim nazlý Budin’i .

Budin’in içinde serdar kýzýyým,
Anamýn, babamýn iki gözüyüm,
Kafeste besili kýnalý kuzuyum,
Aldý Nemçe bizim nazlý Budin’i .

Cephane tutuþtu, aklýmýz þaþtý, 
Selâtin camiler yandý, tutuþtu,
Hep sabi sýbyanlar ateþe düþtü,
Aldý Nemçe bizim nazlý Budin’i.

Serhadler içinde Budin’dir baþý,
Kan ile yoðrulmuþ topraðý taþý,
Çerkez Alemdar þehitler baþý
Aldý Nemçe bizim nazlý Budin’i.

Kýble tarafýndan üç top atýldý,
Perþembe günüydü, güneþ tutuldu,
Cuma günü idi, Budin alýndý,
Aldý Nemçe bizim nazlý Budin’i.

         Son söz olarak Osmanlý Ýmparatorluðunun gerilemesinin miladý olan II. Viyana kuþatmasýndaki hezimette Merzifonlunun etkisini de irdelemek gerekir. Öncelikle Merzifonlu Kara Mustafa Paþa’mýz o büyük orduyu zafere taþýyacak bilgi ve donanýma sahip deðil. Þöyle ki, yazýnýn baþlarýnda belirtiðim gibi padiþahtan Viyana üzerine sefer izni almamýþtý. Viyana çevresindeki kaleler önceden fethedilmeliydi. Kuþatma için büyük toplar götürülmeliydi. Daha da önemlisi kiþisel hýrsýnýn esiri olmamalýydý…

         Þu gerçeðinde altýný kalýn çizgilerle çizelim. Bozgun olmasaydý imparatorluk gerileme dönemine girmez miydi? Elbette girerdi. Lakin gerileme toprak kayýplarý 1699’da deðil de daha sonraki yýllarda baþlardý. Çünkü bozulma ta Kanuni zamanýnda imparatorluðun en þaþaalý olduðu yýllarda baþladý. Ulu çýnarý yýl yýl kemiren kurt, yükseliþ döneminin son yýllarýnda musallat oldu imparatorluðun çeþitli kademelerine. Örneðin bütçe ilk kez Muhteþem Süleyman döneminde açýk vermiþti.

         Ýkinci ihanet ve hezimet yeni bir yazý ile anlatýlacak.

                                                                                    Ýbrahim YILMAZ