ATATÜRK’ÜN BÝZZAT ROL ALDIÐI FÝLM: BÝR MÝLLET UYANIYOR

Bilindiði gibi ölümünün 50. Yýlýndan yani 1988 yýlýndan beri 10  Kasýmlar artýk Yas Günü deðil, Atatürk’ü anma günleridir. Ýþte bu sebeple bugün sizlerle Atatürk’ün pek de bilinmeyen bir yönünü paylaþacaðým onu anmak adýna.

Atatürk’ün sanata ve sanatçýya verdiði deðer herkesin malumudur. Ama onun bizzat bir filmde rol aldýðýný sanýrým pek çok kimse bilmez.

Evet Atatürk, benim 1960 lý yýllarýn sonlarýnda seyrettiðim BÝR MÝLLET UYANIYOR Adlý filmde rol almýþtýr.

Yok yok yanlýþ anlaþýlmasýn. Benim seyrettiðim Bir Millet Uyanýyor adlý film 1966 yýlý yapýmýydý ve baþ rolünde Kartal Tibet Oynuyordu. Yani Atatürk’ün bizzat rol aldýðý Bir Millet uyanýyor deðildi elbette ki.

Atatürk’ün rol aldýðý Bir Millet Uyanýyor filminin tarihi 1932.

Atatürk’e ilk film teklifi Kemal Film sahibi Þakir Bey’den gelmiþ. Atatürk 19 Ocak 1923 de Ýzmit’de Ýzmit Sinemasýnda Ýzmit halký ile buluþtuðunda ona çekine çekine kendisini filme almak istediklerini söylemiþ. O da “Çekinmeyin, sinema sanatýnýn icabatý ne ise söyleyin hemen tatbik edelim.” demiþ.

Bir baþka anýda ise yine Kemal Film, Kurtuluþ Savaþý'ný anlatan bir film çekiyormuþ. Çekimler uzun sürünce Atatürk Nurettin Baransel'e filmin neden bitmediðini sormuþ. O da "Çünkü size ait sahnelerin çoðu hareketsiz resimlerden ibaret." Demiþ. Bunun üzerine sinirlenen Atatürk: “Ben hayattayým. Milli mücadeleye ait bütün evrakým, kýlýcým, çizmem halihazýrda mevcut olduðuna göre çaðýrdýðýnýz anda bana düþen vazifeyi yapmadým mý? Böyle bir teklifle karþý karþýya kalsam memnuniyetle kabul eder, bir artist gibi filmde rol alýr, hatýralarý canlandýrýrým. Bu, milli bir vazifedir. Çünkü Türk gençliðine bu mücadelenin nasýl kazanýldýðýný canlý olarak ispat etmek, hatýra býrakmak bu filmle mümkün olacaktýr.” demiþ.

Peki ‘’ Bir Millet Uyanýyor’’ Nasýl ortaya çýkmýþ?

Efendim bu filmin senaryosunu Nizamettin Nazif Tepedelenlioðlu yazmýþ.

Film 1932 yýlýnda çekilmiþ ve oldukça ilginç özelliklere sahip  bir film. Her þeyden önce baþtan sona sesli olarak çekilen ilk Türk Filmi.( Tanýtýmý böyle yapýlmýþ.)

Filmin yönetmeni Muhsin Ertuðrul. Yapýmcý Ýhsan Ýpekçi. Görüntü yönetmeni Cezmi Ar.

Filmin en ilginç özelliklerinden birisi de Nazým Hikmet’in bu filmde hem yönetmen yardýmcýsý  hem de senaryo asistaný olarak görev almasý.

Filmin baþ rol oyuncularý ise þunlar:

Ercüment Behzat Lav: Yüzbaþý Davut Rolünde
Atýf Kaptan: Yahya Kaptan rolünde
Ferdi Tayfur: Ferudun rolünde
Naþit Özcan: Tilki rolünde
Emel Rýza: Öðretmen Nesrin rolünde
Sait Köknar: Çeteci Recep rolünde
Emin Belið Belli: Hamdi Bey rolünde
Mahmut Moralý: Gizli ajan rolünde
Muammer Gözalan:Zaptiye rolünde

Ve diðer karakterleri de de Hadi Hün, Galip Arcan, Hazým Körmükçü,Feriha Tevfik,Behzat Butak,Ferih Egemen,Kevser Haným, Mehmet Çatay canlandýrýyor.

‘’Peki Atatürk?’’ Dediðinizi duyar gibiyim. Az sabýr.

Film 15 Mart 1920 De Kuvay-i Milliyecilerin Akbaþ cephaneliðini basmasý ile baþlar ve gerek Yunanlýlarla, gerek iç düþman olan Said Molla ve Kuvay-i Ýnzibatiye güçleriyle mücadeleyi, Yahya Kaptan’ýn su içerken kahpece öldürülüþünü, Türk ordusunun Ýstiklal Harbi zaferlerini ve nihayet Türk ordusunun Ýzmir’e giriþini ve finalde Nesrin Öðretmen ile Yüzbaþý Davut’un kavuþmasýný içeren sahnelerle sona erer.

Oldukça ses getireceðine inanýlan bu filme doðrudan doðruya Mustafa Kemal Atatürk’ün de dahil edilmesi düþünülür ve Atatürk’e kamera karþýsýna geçmesi teklif edilir. Teklifi eser sahibi Nizamettin Nazif Tepedelenlioðlu yapar.

Mustafa Kemal Atatürk,teklifi kabul eder ve Çankaya Köþkünde çekimler baþlar.

Atatürk, fon olarak bir odaya yerleþtirilen siyah bir örtü önünde nutkunu okumaya baþlar. Yani Atatürk’ün filmdeki rolü budur.

Filmin çekimi oldukça sorunsuz bir þekilde devam ederken Atatürk’ün manevi Kýzý Afet Ýnan, General Kazým ( Dirik veya Özalp olmalý ) ve bir milletvekili yan odada yüksek sesle konuþunca Atatürk onlarý azarlar ‘’Susunuz ! Film çekiyoruz. Salona gidiniz!’’ Diyerek.

Bu olaya sinirlenen Atatürk ‘’ Býrakalým, sonra devam edelim.’’ Dese de ýsrarlar üzerine nutkunu okumaya devam eder ama bu sefer de köþkün bahçývaný ile bir kaç kiþi gülüþmeye baþlayýnca daha da öfkelenir ve“Ne o? Biz burada komedya mý oynuyoruz, yoksa bir devlet þefi gibi halka mütelaamýzý mý bildiriyoruz? Bu ne terbiyesizliktir? Gülmeyiniz, çekiliniz, yýkýlýnýz, gidiniz!” Diye azarladýktan sonra nutku okumayý tamamlar.

Filmin Atatürklü bölümleri Ýstanbul’da banyo edilir ve bir kez daha gözden geçirilirken Muhsin Ertuðrul ve Nazým Hikmet kendi aralarýnda “Keþke baþka açýlardan da çekselerdi. Ses daha iyi olabilirdi” vs... þeklinde eleþtiriler yaparlarken birden Atatürk’ün sesi duyulur perdeden “Burada komedya mý oynuyoruz? Çekiliniz! Yýkýlýnýz!” Önce korkarlar Atatürk yanlarýnda mý diye. Sonra anlaþýlýr mesele. Meðer Çankaya Köþkündeki çekim esnasýnda Atatürk’ün o sözlerini de kayda almýþlardýr.

Evet Bir Millet Uyanýyor Filminin 1932 Yýlý versiyonunun tanýtýmý ile ilgili yazýlanlara baktýðýmda bazý kaynaklar Atatürklü sahnelerin filme sonradan eklendiðini, bazý kayýtlar ise bilinmeyen bir sebeple Atatürklü sahnelerin filmden çýkarýlmýþ olduðunu söylüyorlar.

Ben filmin videosunu þu linkten seyrettim. (
https://www.youtube.com/watch?v=NhiBXtvY19g) filmde Atatürk  maalesef yoktu. Ancak tabii ki benim seyrettiðim video eldeki tek kopya olmayabilir. Çýkartýldýysa niçin çýkartýldý, hem de Atatürk hayattayken, iþte bunu maalesef bilmiyorum.Daha doðrusu Atatürklü sahneler Atatürk zamanýnda mý yoksa ondan sonra mý çýkartýldý onu da bilmiyorum. Bu konuda bir bilgi edinemedim.

Ve son bir anektodla noktalýyorum:

Mustafa Kemal Atatürk 1937 yýlýnda ‘’Zafer Yollarý’’ adlý bir filmde de rol almak istemiþ ancak saðlýðýnýn iyice bozulmasý sebebiyle maalesef bu düþüncesini hayata geçirememiþ.