Bir 29 Ekim’den Bir Başka 29 Ekim’e ---1. Bölüm---
Bu sefer sondan başlıyorum.
Başa sonra döneceğiz.
Takvim yaprakları 29 Ekim
1923’ü gösterdiğinde...
Pardon...Takvim yaprakları aslında 29 Teşrinevvel 1339
Pazartesiyi gösteriyordu. Çok
daha sonra yapılan bir
düzenleme ile bu tarihe 29
Ekim 1923 dedik. (Ki buna Toplumsal Alanda İnkılap (
ya da Devrim )
dedik daha sonra )
Evet biz
yine 29 Ekim 1923
diyelim ve devam
edelim...
29 Ekim 1923’te TBMM’de bir
kaç önemli gündem
maddesi görüşülecekti.
Nelerdi bunlar?
1. — Kanunu Esasi Encümeninin, Teşkilâtı Esasiye
Kanununun bâzı mevaddının tadiline dair kanun teklifi ve Kanunu Esasi Encümeni
mazbatası [ Özetle söyleyecek olursak:
Anayasa Encümeni ile
Anayasanın bazı maddelerinin değiştirilmesi ile ilgili kanun ]
2. — Türkiye Büyük Millet Meclisi kararı ile ilân edilmiş olan seferberliğin
hitam( son ) bulduğuna dair kanun lâyihası
3. — Lâzistan( Rize ) Mebusu( Milletvekili) Esad Beyin, Lâzistan livasında
fındık, portakal, limon, mandalina, çay, dut yetiştirilmesi hakkında (2/182)
numaralı teklifi kanunîsi ve İktisat Encümeni mazbatası
4. — Kângırılı( Çankırılı ) Kemikoğlu Süleyman bin Eyyub'un iadei hukuku
memnuasına dair (3/18) numaralı tezkere ve Adliye Encümeni mazbatası
5. — Bahriye( Denizcilik ) bütçesini ihzar etmek üzere üç zattan mürekkep bir
komisyon teşkil edildiğinden Meclisçe de bahriye mütehassıslarından üç zatın
tâyinine dair Muvazenei Maliye Encümeni mazbatası
Evet... Meclis Başkanvekili İsmet (İnönü) Paşa’nın önündeki
kağıtlara göre konuşulacak
konular bunlardı.
Bugün dikkat edersek
dedelerimizin sadece 99 yıl
önce konuşarak anlaştıkları
bu dilden çok
da bir şey
anlamıyoruz. Sanki yabancı
bir dilmiş gibi
‘’ Türkçesi şu...’’
Diyoruz.
Neyse konu bu
değil...
Diğer maddeleri atlayarak
asıl konumuz olan I. Maddeye
geçelim.
1. Maddeye göre TBMM
Mevcut anayasa olan 1921 Anayasasının ( Teşkilat-ı Esasiye
Kanunu ) bazı maddelerinde değişiklikler yapacaktı. Nitekim yaptı
da.
Neydi o
değişiklikler?
Mesela 1921 Anayasasının 1. Maddesi ‘’Hâkimiyet; bilâkaydüşart(
Egemenlik kayıtsız şartsız) milletindir. İdare usulü halkın
mukadderatını bizzat ve bilfiil idare etmesi esasına müstenittir( dayanır)’’
şeklindeydi. İşte bu
maddeye ‘’Türkiye Devletinin şekl-i Hükümeti, Cumhuriyettir.’’
Cümlesi ilave edildi.
Yani herkesin de
anladığı gibi Cumhuriyet
ilan edildi.
Ancak Teşkilat-ı Esasiye
Kanunun ( Anayasanın ) başka
maddelerinde de değişiklik
yapıldı. Mesela:
2. Madde
şöyleydi: İcra kudreti ve teşri salâhiyeti milletin yegâne ve
hakikî mümessili olan Büyük Millet Meclisinde tecelli ve temerküz eder. ( Yasama
ve yürütme yetkisi TBMM’dedir)
Bu maddeye ‘’Türkiye Devletinin dini,
Dini İslâmdır. Resmi lisanı Türkçedir.’’
Maddesi eklendi.
4. Madde şöyleydi: Büyük Millet Meclisi
vilâyetler halkınca müntahap âzadan mürekkeptir. Seçilmiş üyelerden oluşur)
Bu madde
şu şekilde değiştirildi:
Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafından idare olunur. Meclis, Hükümetin
inkısam ettiği şuabatı idareyi İcra Vekilleri ( Bakanlar Kurulu ) vasıtasiyle idare eder.
10. Madde şöyleydi: Türkiye coğrafi vaziyet ve iktisadi münasebet
noktai nazaran vilâyetlere; vilâyetler kazalara münkasem olup kazalar da
nahiyelerden terekküp eder.
Bu madde şöyle değiştirildi:
Türkiye Reisicumhuru, Türkiye Büyük Millet Meclisi Heyeti Umumiyesi tarafından
ve kendi âzası meyanından bir intihap( seçim ) devresi için intihap olunur.(
seçilir) Vazifei Riyaset ( Reislik vazifesi) yeni Reisicumhurun intihabına kadar
devam eder. Tekrar intihap olunmak caizdir.( Bir kez
daha seçilmek ükündür)
11. Madde şöyleydi: Vilâyet, mahallî umurda mânevi
şahsiyeti ve muhtariyeti haizdir. Harici ve dahili siyaset, şer'i, adlî ve
askerî umur, beynelmilel iktisadî münasebat ve hükümetin umumi tekâlifi ve
menafii birden ziyade vilâyata şâmil hususat müstesna olmak üzere Büyük Millet
Meclisince vazedilecek kavanin mucibınce Evkaf, Medaris, Maarif, Sıhhiye,
İktisat, Ziraat, Nafıa ve Muaveneti İçtimaiye işlerinin tanzim ve idaresi
vilâyet şûralarının salâhiyeti dâhilindedir.
Bu madde
şöyle değiştirildi:
Türkiye Reisicumhuru Devletin Reisidir. Bu sıfatla lüzum gördükçe Meclise ve
Heyeti Vekileye riyaset eder.
12. Madde şöyleydi: Vilâyet şûraları vilâyetler halkınca müntahap
âzadan mürekkeptir. Vilâyet şûralarının içtima devresi iki senedir. İçtima
müddeti senede iki aydır.
Bu madde
şöyle değiştirildi:
Başvekil Reisicumhur tarafından ve Meclis âzası meyanından intihap olunur.
Diğer vekiller Başvekil tarafından gene Meclis âzası arasından intihap
olunduktan sonra heyeti umumiyesi Reisicumhur tarafından Meclisin tasvibine
arzolunur. Meclis hali içtimada değil ise keyfiyeti tasvip Meclisin içtimaına
talik olunur.
Vekhasılıkelam hepi topu
zaten 23 maddeden
ibaret olan 1923 Anayasasının altı maddesi değiştirilmek suretiyle
29 Ekim 1923’de
Cumhuriyet ilan edilmiş
oldu
Bu olayı
belki herkes bu
kadar ayrıntılı bir şekilde
bilmese de 29 Ekim 1923’de
Cumhuriyetin ilan edildiğini
bilmeyen yoktur sanırım
bu ülkede.
Ancak ben sizlere
29 Ekim 1923’ü
yani herkesin bildiği
29 Ekim’i anlatmayacağım. Neredeyse hiç
kimsenin bilmediği başka
bir 29 Ekim’i
anlatacağım.
29 Ekim
1914’ü anlatmaya çalışacağım
elimden geldiğince Yani
Cumhuriyetin ilanından tam olarak
dokuz yıl önceyi...
Anlaşılacağı üzere devam edecek.(
Bir 29 Ekim’den Bir Başka 29 Ekim’e ---1. Bölüm--- başlıklı yazı
Sami Biber tarafından
26.10.2022 tarihinde sitemize eklenmiştir. Sitemizde yayınlanan eserlerin hukuki sorumluluğu , kullanılan materyaller ve yazının içeriği yazarlarına aittir.İzin alınmadan kaynak gösterilse bile sayfamızdaki eserler başka yerde yayınlanamaz. Eserlerin izin alınmadan kopyalanması ve kullanılması 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasına göre suçtur. )
Okuduğunuz Yazının Site Kurallarını İhlal Ettiğini Düşünüyorsanız, Site Yönetimine Bildirmek İçin Tıklayınız.
