Berber Çýraðý

Ýlkokulu yeni bitirmiþtim. Yaz tatili baþlamýþ, günler aðýr aðýr akýyordu. Bir sabah, annem elimden tutarak mahalledeki berber Karam Usta’nýn dükkânýna götürdü. “Buyur usta,” dedi, “çocuðumu sana emanet ediyorum.” Karam Usta, baþýmý okþayýp gülümsedi: “Gel bakalým delikanlý,” diyerek beni içeri davet etti. Mahallemizden tanýdýk biriydi; ailecek sýkça görüþürdük, annemle eþi birbirlerine sýk sýk misafir olurlardý.

Burasý yalnýzca mahallede deðil, tüm þehirde bilinen en iyi berber dükkânýydý. Kaymakamýndan hâkimine, savcýsýndan doktoruna herkes burada týraþ olurdu. “Berber Karam” denildiðinde, ilçede tanýmayan kimse kalmazdý. Dükkânýn duvarlarý kireçle karýþtýrýlmýþ çivit boyasýyla badanalýydý; kendine özgü bir aromasý vardý. Her sabah içeri girdiðimde derin bir nefes alýr, oraya ait olduðumu hissederdim.

Görevim belliydi: Elimde gazete kâðýdýndan yapýlmýþ bir yelpazeyle, týraþ olanlarýn yüzlerine konmaya çalýþan sinekleri kovalamak. Ne tuhaftýr ki, koltuða oturan herkes bir süre sonra uyuklamaya baþlar, kimi zaman horlamaya kadar giderdi.

Üç koltuklu bu dükkânda, Karam Usta'nýn yanýnda iki kalfa daha çalýþýyordu. Benim gibi bir çýrak daha vardý. Bizim görevimiz, müþteriye saygý, dükkâna titizlik, ustaya baðlýlýk göstermektir.

Bir müþteri içeri girdiðinde, önce þapkasýný, ceketini — varsa paltosunu — alýr, askýya asardýk. Sonra koltuðu hafifçe geri çekip öne iter, oturmasýna yardýmcý olurduk. “Saç mý, sakal mý?” diye sorulduðunda, müþteri aynaya eðilir, çenesini yoklar, “Sakalý da yapalým ustam,” derdi. Bu, hem saç hem sakal demekti.

Önce saç týraþý baþlardý. Usta, temiz bir önlüðü müþterinin boynuna sýkýca baðlar, saçlarý yokladýktan sonra makasla iþe koyulurdu. Makasýn “þýk þýk” sesi, insaný sanki masalsý bir uykuya davet ederdi. Yere dökülen saçlarý süpürmek de bana düþerdi; toz kaldýrmadan, sessizce...

Sýra sakal týraþýna geldiðinde, elimde porselen týraþ kabýyla kahvedeki sýcak su kazanýna koþardým. Su dikkatlice ýlýtýlýrdý; müþteri yanmasýn diye. Fýrçayla Arko sabun köpürtülüp, yüzüne sürülür, usta bir parmaðýyla sakallarýn yeterince yumuþayýp yumuþamadýðýný yoklardý.

O yýllarda jilet takýlan usturalar henüz yaygýn deðildi. Ustura, aynanýn yanýndaki kayýþta bileyle keskinleþtirilir, sonra ispirtoya batýrýlarak temizlenirdi. Müþteri uyuklarken, baþý nazikçe saða sola çevrilir, ustura usta ellerde zarif bir dans ederdi.

Dükkânda dedikodu da eksik olmazdý. Týraþla birlikte sohbet de akardý. Kim nereye gitmiþ, kim kiminle nereye kaçmýþ, kim ne iþ çevirmiþ... Bazen sýrf kulak kabartmak için gelenler bile olurdu.

Týraþ bitince, havluyla yüz silinir, ardýndan kolonya sürülürdü. Sonrasýnda küçük bir masaj baþlardý: Alýndan þakaklara, enseye kadar... Ardýndan Arko krem, son dokunuþ olarak pudra... Saçlar taranýr, müþteri kalkarken ben ceketini, paltosunu uzatýrdým. Omzunu, yakasýný bir güzel fýrçalardým. “Sýhhatler olsun,” derdim. Müþteri de gülümseyerek “Sað ol delikanlý,” der, cebinden bir on kuruþ bahþiþ çýkarýrdý.

Haftalýk kýrk kuruþ alýrdým ama bahþiþlerle elime daha fazlasý geçerdi. O parayla bisküvi, rahat lokum alýr, eve dönerdim. Lokumlarý bisküvilerin arasýna koyar, annemle gülerek yerdik.

Bugün bir berber koltuðu görsem, elimdeki yelpazeyi, týraþ sabununun kokusunu, sýcak yaz sabahlarýný ve annemin bana gözlerimin içine bakarak “emanet” deyiþini hatýrlarým. Ve içimde bir yer, hâlâ o yazýn küçük çocuðu olarak kalýr.

Kamil Erbil