"Nice insanlar gördüm, üzerinde elbisesi yok. Nice elbiseler gördüm, içinde insan yok." Mevlana

Ýnsan, varlýklar arasýnda eðitime ve öðretime en çok muhtaç olanýdýr. Oysa hayvanlar, içgüdüleriyle doðduklarýndan, kýsa sürede çevreye uyum saðlarlar. Yaþamlarýný sürdürebilmek için eðitime ihtiyaçlarý yoktur.

Fakat yeni doðan çocuk, aciz bakýma ve korunmaya muhtaçtýr. Kendi baþýna hayatýný sürdürmesi, çevreye intibak etmesi imkânsýzdýr. Uzun süre, hatta hayat boyu bakýma, yardýma ve eðitilmeye muhtaçtýr.

Ýnsanýn bu muhtaçlýðý ve eðitilmeye temayüllü olmasý, bilgi, beceri ve tutumlarla donanmasýný zorunlu kýlmaktadýr. Bu eksende eðitim; “gerekli davranýþlarý istendik biçimde oluþturma, geliþtirme ve uygulamalar için yapýlan kasýtlý ve planlý öðrenme faaliyetleridir.”

 Eðitim, “bireyleri bir yandan topluma rahat ve mutlu þekilde uyacak davranýþlar kazandýrmaya, bir yandan da yarýnlarýn toplumuna hazýr esneklikte düþünme gücü ve becerisine sahip davranýþlar kazandýrmaya yarayan planlý ve kasýtlý öðretim faaliyetlerinin tümünü içeren bir süreçtir”.

Bireyin, “insan” özelliðine ve onuruna yakýþýr davranýþlar kazanmasý, kendisini deðerli, güçlü ve sevilen biri olarak görmesi, olumlu duygularýn etkili olduðu ortamlarda bilgi ve sevgi ile donatýlmasý ile mümkündür.

Eðitim, “çocuklarýn benlik algýlarýný saðlýklý kýlmayý ve kendileriyle barýþýk olmalarýný amaçlamaktadýr.” Böylelikle, çocuklarýn doðuþtan getirdikleri saflýk, temizlik duygularý korunmaya çalýþýlmaktadýr.

Dünyaya biyolojik anlamda insan olarak gelmekle insan olunmuyor. Bireylerin, anne karnýnda teþekkül etmesinden itibaren beden ve ruh saðlýðýnýn korunmasý gerekmektedir. Böyle olduðu takdirde saldýrgan eðilimlerden, olumsuz duygu düþünce ve davranýþlardan kurtularak “insanlaþmalarý” mümkündür.

 Çocuklarýmýzýn sevgi ortamlarýnda, bilimsel bilgi ile donanmalarý, kendilerini gerçekleþtirmenin anahtarý, insanlaþmalarýnýn ön koþuludur. Bunu saðlayacak olan yetiþkinlerin de, bu anlayýþta kendilerini yenilemeleri ve yetiþtirmeleri bir zorunluluktur.

Ýnsanlarýn büyük çoðunluðu sahip olduðu; “mal, þöhret, makam ya da zenginliklerle övünür. Bunlara sahip olmakla “insan” olduklarýný sanýrlar. Oysa sahip olunanlar her zaman insan olma anlamýnda o kiþiye bir þey vermez. Ýnsan olmayana da kötülük yaptýrýr.

            Bu vicdan yoksunlarýna bakarak Dostoyevski insaný; “iki ayaklý nankör” olarak tanýmlamýþtýr. Schopenhauer (Alman filozof, yazar); “Ýnsanlarý tanýdýðýmdan beri, hayvanlarý daha çok sevmeye baþladým.” diyor. Mark Twain (Amerikalý yazar) ise; “Bütün canlýlar arasýnda bilinçli þekilde kötülük yapma becerisine sahip olan tek canlý, insandýr.” Demektedir.

            Tabi ki yazarlarý, düþünürleri bu yargýlara götüren, yine insan suretinde ama insanlaþamamýþ kiþilerdir.

            Bu yüzden Mevlana: “Ýnsaný öðrendim. Sonra da her insanýn içinde iyilik ve kötülük olduðunu öðrendim.” Diyor.

            Þairler, yazarlar, sanatla uðraþanlar, düþünürler, filozoflar, bilim insanlarý ayný deryanýn gezginleridir. Her biri kendi alanýnda, kendi içindeki “eþref-i mahlûkat” denilen insaný ararlar. Böylesi insanlar, insanlaþma yolunun yolcularýdýr.  Ýnsanlaþma yolu uzun ve meþakkatli bir yoldur. Yürümesi zor, sonu ferahlýk ve huzurdur.

Ýþte insanlaþma yoluna girenlerin sayesinde dünya yaþanmaya deðer hale gelebilmektedir.  Ýnsanlaþma yolunda mesafe kat edenler, aldýklarý makam ve mertebeden öte, insanlýk mertebesine kavuþurlar. Zaten insan olanlarýn, olabilenlerin hiç bir mertebeye, hiç bir sýfata da ihtiyaçlarý yoktur.

Unutmayalým ki medeni insanlar da öfkelenebilir ancak haksýzlýklar karþýsýnda, asla seviyelerini düþürmez, insan olmanýn gerektirdiði deðerlerden ödün vermezler. Hak aramanýn, kendini savunmanýn duyarlýlýðý, asla insan olmamýzý unutturmamalýdýr.

Ýnsanlýk özümüz geri plana itildiðinde, “sevgi, saygý,  adalet duygusu, hakkaniyet, gerçek vicdan” vb. nadide duygu ve davranýþlarýmýz kaybolmaktadýr.

Bu yüzden gerçek insan olabilmemiz için; egolarýmýzdan sýyrýlmalý, kýskanmamalý, kin ve nefretten uzak durmalý, yüreðimizde sevgi ve saygýya yer vermeli, kendimizle ve insanlarla barýþýk olmalý, ben duygusundan sýyrýlarak, biz duygusunu yüreðinde hissetmeli, kin, nefret, düþmanlýk, kýskançlýk, öteleme vb. gibi kötü huylarýn tutsaðý olmamalý, “para, ün, mevki için her yol mubahtýr” duygusunu kalbimize yerleþtirmemeliyiz.

Özü sözü bir olmalý, güvenilir, saygýn mütevazý, güler yüzlü olmalý, insanlara, doðaya, tüm canlýlara zarar vermemeli, sorunlara duyarlý olmalý, “bana ne” duygusu taþýmamalý, kibirden, böbürlenmekten, yalandan uzak durmalýyýz.

Sabýrlý, hoþgörülü, þefkatli, adil, nezaketli, cömert, vefalý, adaletli, onurlu vb. güzel hasletlerle donanýmlý olmalýyýz.

Ýþte böylelerine; “erdemli insan”, “akil insan”, “insani kamil”, “güzel insan”, “adam gibi adam” ya da “gönül insaný” denir. Topluma rol model olan böylesi kiþilerde, insanlýk adýna güzel olan her özellik mevcuttur.

Artýk yüce-gönüllülükten baþlayarak, tüm insani erdemler için gayret göstermenin zamaný gelmedi mi?

Ýyi bir insan olmanýn, toplumda olumlu bir etki býrakmanýn, etrafýmýzdaki dünyayý daha iyi bir yer yapmanýn fýrsatýna sahibiz. Küçük adýmlar, büyük deðiþimlerin baþlangýcýdýr. Bu olumlu tutumumuz, kendimizin ve baþkalarýnýn hayatýna olumlu katkýlar yaparak sosyal uyumu arttýrýr ve toplumsal huzura katký saðlar.

Ýyi insanlar, baþkalarýnýn ihtiyaçlarýný fark ederler, yardýmcý olurlar. Böylece toplumda dayanýþmayý ve yardýmlaþmayý arttýrýrlar. Çevrelerindeki insanlar için olumlu rol modellerdir.

Kendi deðerlerimize ve evrensel etik deðerlere uygun hareket etmek, kiþisel huzuru ve toplumsal  mutluluðu artýrýr. Ýyi bir insan olmak, sadece çevremizdeki insanlar için deðil, bireysel yaþamýmýz için de büyük faydalar saðlayan önemli bir özelliktir.

Edison, Pasteur, Galile, Graham Bell vb. insanlýða ömürlerini adadýlar. Bizler de hiç olmazsa olumlu anlayýþ ve tavýrlarýmýzla insanlarýn iþlerini kolaylaþtýrarak, mutluluklarýna bir nebze katkýda bulunabiliriz.

Unutmayalým ki insanlar medeni doðmuyor. Ýnsani deðerlere sahip olunmadýkça da medeni olunmuyor. Yaradýlýþýn mükemmelliðine, yaþamýn güzelliðine, varlýklarýn ahenk içerisinde hayatlarýný sürdürdüklerine tanýk oldukça;  hayata, doðaya, diðer canlýlara ve insana karþý sorumluluðumuz artmaktadýr.

Ýnsan olmanýn bilinciyle yaþayabilirsek, evrenin uyumlu ve yararlý bir parçasý haline gelebilir, ardýmýzda bir hoþ seda býrakabiliriz.

Unutmayalým, insanlarýn deðerlisi, insanlara hizmet eden ve insanlýða katkýda bulunanlardýr.

Sevgiyle kalýn…

                                                                        Seyfettin Karamýzrak