Öðretmenlik yaptýðým yýllarda hayli zaman görüþmediðim bir arkadaþýmla karþýlaþýnca, artýk klasikleþmiþ hale gelen þu sözlere muhatap olurdum:

         “Yahu nerelerdesin? Yüzünü gören cennetlik.”

         Böylesi sorulara; þöyle cevaplarým olurdu çoðunlukla:

         “Dostum, benim dört adet mekâným var: Okul, ev, kütüphane, cami. Çok kýsa süre için de hemþehri lokalinde olurum. Beni bu mekânlarýn birinde bulmak olasý.”

 Þimdi koþullar deðiþti.  Okul yýllarý geride kaldý. Emekliyim. Sabahleyin mutat iþlerimden biri internetle buluþmak oluyor. Sanal âlemdeki dostlarýmla selamlaþmak, edebiyat sitelerini ziyaret etmek ve gazeteleri istemeden de olsa okumak artýk terk edilmeyen bir davranýþ biçimim oldu. Gazeteler! Gazeteler! Ýki zýt kutbun sözcüleri olmuþlar adeta…

         Hýsým akraba, öðrencilerimden öte yazýn dünyasýndan çok kýymetli dostlar edindim sanal ortamda. Onlarýn düzeyli paylaþýmlarýný izlemekle farklý güzellikler yakalýyorum.

         Sabahleyin bir arkadaþýmdan þöyle bir paylaþým okudum.

         “En çirkin yalan, çocuða ve halka söylenen yalandýr. Çünkü her ikisi de kolay kanar.” Lort Braughan söylemiþ beni hayli etkileyen bu sözü. Aklýma hemen Hitler’in çok ünlü propagandacýsý Goebbes’in þu sözü geldi.

         “Öyle büyük yalan söyle ki, herkes inansýn.” Evet, bu sözü yazdým arkadaþýmýn paylaþýmýnýn altýna. Kültür düzeyine hayran olduðum arkadaþýmda son olarak “Babam ‘yalan zehirli yýlandýr’ derdi.” Diye yazdý.

         Bu yazýyý yazmaya itti bu kýsa yazýþma.  Kahvaltý derken zaman ilerliyor. Önce yeni görev var, beni bekleyen. Hafta pazarý kuruluyor. Teferruata kaçmadan anlatayým Pazar yapmak gibi bir görev daha üstlendim.

         Sisli puslu bir gün. Mart ayý dert ayý derdi babam.1500 metre rakýmlý köyümüzde mart ayýnda çayýrlarýn yeþermesini, koyunlarýn otlaða çýkmasýný özlemle beklerdik. Ancak nisanýn ortalarýnda ilkbahar güneþi sýrtýmýzý ýsýtýrdý. Marmara bölgesinde farklý mý durum? Kocaman bir hayýr. Kocaelili olup çýktýk. Aðýz tadýyla bir ilkbahar yaþamadýk geçen bunca yýl içinde denize sýfýr ýlýman iklimin yaþandýðý bu ilde de.

         Pazardayým. Henüz kalabalýk oluþmamýþ. Az ileride benim çok kýymetli bir velim satýcýyla konuþuyor. Yanýna yaklaþýyorum. Selamlaþýyoruz. Velim Rus gelinlerden. Erzurumlu bir yurttaþýmýzla evlenmiþ. Özel okulda çalýþýrken kýzýný okuttum bir yýl. Güzel Türkçemizi ilk tanýþtýðým zamanda bile yeterli düzeyde konuþabiliyordu. Ülkesinde yükseköðrenim yapmýþ. Genel kültürü çok üst düzeyde bir güzel insan. Baþladý anlatmaya.

         “Hocam, týpký dört yýl önceki gibisiniz. Týraþlý, düzgün kýyafetli ve saðlýklý.” Teþekkür ettim. Ýltifatlar karþýlýksýz býrakýlmazdý.

“Size birer kahve ya da çay ýsmarlamak isterim” dedim. Öðrencimi sordum. Beyi ile de tanýþmýþtýk. Az ileride eþini bekliyordu. Natalia adlý velim konuþmasýna devamla þu sözleri bir çýrpýda söyleyiverdi:

“Hocam yalaný hiç sevmem. Hele týraþlý haliniz çok hoþuma gitti. Biliyorsunuz tek çocuðum var. Malum, on üç on dört yaþlarý dönemi kýzlar için farklýdýr. Kýzým biraz bocaladý. Lakin benim keþkelerim hiç olmadý. Sürekli elim kýzýmýn üzerinde… Durumu gayet iyi, derslerinde bir sýkýntý yok.” Velimle vedalaþýp satýcýlarýn arasýna dalýverdim.

Güneþ bulutlarýn arasýndan azýcýk tebessüm ediyor. Az sonra huysuz yeni yetme âþýklar gibi küsüp kara bulutlarýn arkasýna saklanýveriyor. O arada hiç sevmediðim rüzgâr baþlýyor püfürdemeye. Çok kýsa sürede sebzedir, meyvedir, balýktýr derken alýþ-veriþimi bitirip eve geldim. Haliyle terledim. Bir duþ. Arkasýndan bir öykü kitabýna sarýldým. Kitaplar, bana hiç yalan söylemeyen dilsiz dostlarým. Haným tahlil sonuçlarý için hastahanede. Yalnýzým. Kapý zili çalýyor. Gelen kim acaba?

Kitabýmý býrakmama neden olan gerçek bir dost. Bir alt dairede oturan eski komþum emekli edebiyat öðretmeni Birsen Haným. Elinde yüz lira. Özür dileyerek baþlýyor anlatmaya.

“Bu para gün parasý. Güne katýlamadým. Parayý geçen gün getireceðimi eþinize söylemiþtim. Dün gelemedim. Çok üzgünüm. Yalancý çýktým.” 

“Aramýzda sözü mü olur. Lütfen kendinizi üzmeyin” türünden sözler ediyorum. Benim kadirþinas komþuma. Beyi Mesut Bey, Fen Bilgisi Dersleri öðretmeniydi. Deprem günlerinde iki aile günlerce çadýrýmý paylaþmýþtýk. Birsen Haným ayný mahcubiyet içinde anlatmaya devam etti.

“Televizyonda artýk haber dinlememeye karar verdik Mesut’la. Koca koca adamlar her gün çýkýp dün söyledikleri sözlerin bu gün tam tersi söylemelerde bulunuyorlar. Yalan dinlemekten býkýp usandýk. Az önce söylediðim gibi parayý ödemeye dün için söz vermiþtim. Yalancý çýktým…”

Hoca hanýmýn üzüntüsüne bilmem ki, ne demeli. Ne kadar mahcup hali vardý.

Ben de bu güzelim ülkede söylenen yayanlardan çok dertliyim.

Öðrencilerimle yalan olgusu hakkýnda kesin sözümüz vardý. Karþýlýklý sözleþirdik. Hiç yalan söz söylemeyeceðiz. Düz mantýkla anlaþýrdýk. Yalan söylemek hoþ bir durum deðil. Yalana kim baþvurur? Yalana gereksinim duyan. Peki, görevimizi tam yaparsak yalana gereksinim duyar mýyýz? Hayýr. O halde siz öðrenci olarak ben de öðretmen olarak görevlerimizi eksiksiz yapmaya çalýþacaðýz.

“Eðer benden yalan bir kelime duyarsanýz. Hemen uyaracaksýnýz. Uyarmazsanýz size güvenim azalýr.” Derdim. Mevlana’nýn, “yemin yalancýnýn kalkanýdýr” sözünü sýnýfta çok seslendirirdik.

Yalancýnýn mumu yatsýya kadar demiþ atalarýmýz. Lakin bu güzel ülkede yalana ne kadar çok baþvuruluyor! Ne kadar çok yalanlar duydu bu kulaklarým anlatamam. Oysa bizler yüzde yüze yakýn Müslümanýz toplumuz. Müslüman, elinden ve dilinden kimseye zararý olmayan kimse diye tanýmlanýr. Yalanýn yanýna bir de Allah’ýn adýný katmalar var ya. Ýþin acý tarafý bu!

 Geçen gün gazetede okuyorum. Trabzonspor baþkaný ile yapýlan bir röportajý. Baþkan anlatýyor:

“Bayern Münih Futbol Takýmýnda futbol eðitimi alan futbolcumuz Mehmet Ekici’ye soruyorum. Almanya’da neyi affetmezler?” Mehmet cevaplýyor:

“Yalan söylememeyi.”

Evet, batýda yalan söyleyeni, sahte iþler çevireni hiç affetmezler. Yalana baþvuraný dýþlarlar. Teþhir ederler. Almanya’da öðretmenlik yaptýðým yýllarda halk otobüsünde gördüðüm bir sloganý anýmsadým. Otobüsün iç kýsmýnda bir yetiþkin fotoðrafý. Koluyla yüzünü kapatýyor. Resim otobüse para ödemeden bineni iþaret ediyor. Resmin altýnda þu cümle yazýlýydý.

“Ich bin ein esel. (Ben bir eðeðim!)

Benim güzel ülkemde ne çok yalanlarla karþýlaþtým. Ne acýlar, sýkýntýlar yaþadým. Köyde ev yaptýrýyoruz. Aðustosun baþlarý. Çatý baðlanacak. Ustalarla anlaþtýk. Kendi ilimizin insanlarý. Düðünleri varmýþ. Bir hafta izin istediler düðünü yapýp dönecekler. Ay sonuna çatýmýzýn baðlanmasý gerekiyor. Okullar açýlacak, seminerlere katýlmam gerekiyor. Düðün hayýrlý iþtir deyip ustalara paralarýný önden ödedim.

 Sevgili hemþerilerim tam yirmi gün sonra döndüler. Kaç kez telefona sarýldým bir ben bir de Allah bilir!

Kiþisel olarak karþýlaþtýðým yalanlar, saymakla bitmez! Bir zamanlar sözlerine kandýðým,  içtenliðine inanma gafletine düþtüðüm yazar-çizer bireylerin yalanlarýna da muhatap oldum. Ruhum acýdý. Acýlar da bizler için. Tüm bunlara karþý yalansýz yaþamak kadar bir güzellik tatmadým yargýsýný yaþamanýn hazzýyla mutluyum.

Seksenli yýllarda bir kez tepki oyu kullandým. Adý önemli deðil bir siyasi liderimiz televizyonda elinde kalem anlatýyordu:

“Sayýn vatandaþlarým seçimi kazandýðýmýzda enflasyonu tek haneli rakamlara düþüreceðiz…”  Seçimi alacaðý belliydi. Ýç sesimle þöyle seslendim.

Evet, oyumu sizin partinize kullanacaðým. Lakin sizin vaadiniz gerçekleþmeyecek. Yanýlmadým. Yýllarca enflasyonla kardeþ kardeþ yaþadýk. Enflasyon sürekli Kabil, biz halk olarak hep Habil olduk.

Dönelim yazýmýzýn baþýndaki söze. “Çocuk ve halk yalana niçin kolay kanar?” sözünü çok kýsaca irdeleyelim.  Çocuk saftýr, temizdir. Günah nedir tatmamýþtýr. Tüm duyularýyla öðrenmeye bilgi hazinesini doldurmaya hazýrdýr beyni. Ne verilirse onu alýr. Evde büyüklerinden, okulda öðretmenlerinden yalanýn çirkin olduðunu öðrenirse yalanlarý katmaz yaþamýna.

Halkýn durumu farklýdýr. Ýþte orada duralým. Aydýnlanma yaþamýþ halklar kandýrýlamazlar. Yalanlarla aldatýlamazlar. Aydýnlanma yaþayan bireyler yurttaþ olma bilincine ermiþtir. Yurttaþ olma bilinci görev, sorumluluk ve haklarýna sahip çýkma olgunluðunu kazandýrýr yurttaþlara. Bu bilinç sayesindedir ki, aydýnlanma yaþayan insanlar duyduklarý sözleri ya da okuduklarý yazýlarý anlamaya çalýþýrlar. Akýl süzgecinden geçirirler duyduklarýný. Her söze hemen kanmazlar. Soru sorarlar. Tezlerin anti tezlerini de araþtýrýrlar. Nihayetinde saðlam yargýlara ulaþýrlar. Ýçi doldurulamayacak hayallere kapýlmazlar. Maalesef, okuyan ve tam aydýnlanma yaþayan toplum olamadýk. Ülkemizde nüfusumuza göre çok az kitap basýlýyor! Çok az gazete okunuyor!

Yalanlara kanmayan bir toplum yaratmanýn çarelerini bulmak için gökyüzüne uydu fýrlatmaya gerek yok. Yapýlacak iþ, tutulacak yol belli. Her þey açýk ve net. Okullarýmýzý en modern araç ve gereçlerle donatmak. Çaðýn gereklerine göre öðretmen yetiþtirmek. Basýn yayýn organlarýyla insanýmýzý aydýnlatacak yayýnlarý artýrmak. Yurtta ses getirecek düzeyde halký okumaya, aydýnlanmaya teþvik etmek. Bilim insanlarýmýzýn, þair ve yazarlarýmýn özgürce çalýþmalarýna olanak hazýrlamak.

 Sözün özü, küçük, büyük, iççi, iþveren, köylü, kentli hepimiz bilim aydýnlanma denen deðiþimi, geliþimi yaþamalýyýz. Ýnancým odur ki, iþte o zaman yalanýn “y” sesini bile duymayýz.