Tarýmýn Ve Þehirlerin Geliþiminden Devletin, Demokrasilerin Ýzimlerin Eþitsizliði*

Nedense bir türlü anlayan olmuyor, olmasýný istediðimiz bereketli kazanç olmuyor. Alýn teriyle çalýþan insanýmýz, çýrpýnan yüreðimin ellerinden tutup topraða serpip hasadýný yaptýktan sonra bereketli kazancý bir türlü elde edemiyor. Güzel bir kazancý istemeyen o kadar içimizde vicdansýzlar var ki, bunu da anlayamýyorlar! Nedenlerle boðuþurken yeniden baþlangýç yapmam için daha fazla çalýþýyor, üretiyor ama olmuyor. Üstelik çok da fazla para isteklisi deðil, ailesini geçindirecek alýn terinin karþýlýðýný almayý istiyor. Desem de bunun için gece gündüz endiþe içinde çýrpýnan bir yüreði var, hissediyorum onu sol yanýmda. Ben taþýyorum çünkü benden daha iyi kimse bilemez çýrpýnan bu yüreði. Her gün mütemadiyen inliyor içten içe sessizce. “Az sakin ol, elbet telaþa gerek yok” diye inandýðým cümleleri sarf etsem de sýrf o cesaret toplasýn diye ona fýsýldýyorum. “Sana inanýyorum, ama senden sonrasýndaki insanlara inanmýyorum” diyor da baþka bir þey demiyor. Neydi böylesine etki eden? Az araþtýrarak, okuyarak alýntýlarla ya da tam metinleri alarak öðrenelim mý?

Tarýmýn ve þehirlerin geliþimi, insanlýk tarihinin en önemli dönüm noktalarýndan biridir. Ýnsanlar, avcý-toplayýcý yaþam tarzýndan yerleþik hayata geçiþ yaparak, tarým devrimi ile birlikte topraðý ekip biçmeye baþladýlar. Bu dönüþüm, sadece ekonomik yapýyý deðil, ayný zamanda sosyal ve politik yapýlarý da kökten deðiþtirdi. Ýlk tarým yerleþimleri, Bereketli Hilal olarak bilinen Mezopotamya, Nil Nehri Vadisi ve Ýndus Vadisi gibi bölgelerde ortaya çýktý. Bu bölgelerde, tarýmýn sunduðu gýda fazlasý, nüfusun artmasýna ve köylerin geliþmesine olanak tanýdý.

Þehirlerin ortaya çýkýþý, tarýmýn getirdiði üretim fazlasýnýn bir sonucuydu. Ýnsanlar, tarým sayesinde daha fazla gýda üretebiliyor ve bu gýdayý depolayabiliyordu. Bu durum, nüfusun artmasýna ve insanlarýn daha büyük topluluklar halinde yaþamalarýna olanak tanýdý. Ýlk þehirler, ticaret, zanaat ve savunma gibi çeþitli fonksiyonlarla donatýlmýþtý. Örneðin, Sümerler döneminde þehirler, tapýnaklar, saraylar ve surlarla çevriliydi ve genellikle bir ziggurat (tapýnak kulesi) etrafýnda inþa edilirdi.

Devletin ve demokrasinin kökenleri de bu dönemde atýldý. Ýlk þehir devletleri, merkezi otoriteler ve hiyerarþik yapýlar oluþturarak, toplumsal düzeni saðlama amacý güttü. Bu yapýlar, zamanla daha karmaþýk hale geldi ve büyük imparatorluklarýn temelini oluþturdu. Antik Yunan’da, þehir devletleri (polisler) önemli bir rol oynadý. Atina, demokrasi ile yönetilen ilk þehirlerden biri olarak tarih sahnesine çýkarken, Sparta askeri disiplini ile ün kazandý.

Eþitsizliðin kökenleri ise, tarým ve þehirleþme ile birlikte ortaya çýktý. Tarýmýn getirdiði üretim fazlasý, mülkiyet kavramýný doðurdu ve bu da toplumsal sýnýflarýn oluþmasýna yol açtý. Zamanla, bazý bireyler ve gruplar, diðerlerinden daha fazla kaynak ve güç biriktirdi. Bu durum, toplumsal eþitsizliklerin temelini oluþturdu. Rousseau’nun da belirttiði gibi, en güçlü olan kimse hâkimiyeti de o kuracaktý ve bu da eþitsizliðin artmasýna neden olacaktý.

Tarým devrimi, insanlarýn doða ile olan iliþkisini kökten deðiþtirdi. Ýnsanlar, doðayý kontrol altýna alarak, tarým yoluyla gýda üretimini artýrdýlar. Bu süreç, ayný zamanda insanlarýn doða üzerindeki etkisini de artýrdý. Tarým, ormanlarýn yok edilmesine, toprak erozyonuna ve su kaynaklarýnýn tükenmesine yol açtý. Bu durum, çevresel sorunlarýn da temelini oluþturdu. Ýnsanlar, doðayý kontrol altýna alýrken, ayný zamanda doðanýn dengesini de bozdu.

Þehirlerin geliþimi, insanlarýn sosyal ve kültürel yapýsýný da deðiþtirdi. Þehirler, insanlarýn bir araya gelerek, bilgi ve kültür alýþveriþinde bulunmalarýna olanak tanýdý. Bu durum, bilim, sanat ve teknolojinin geliþmesine katký saðladý. Þehirler, ayný zamanda insanlarýn sosyal iliþkilerini de deðiþtirdi. Þehirlerde, insanlar daha karmaþýk sosyal yapýlar içinde yaþamaya baþladýlar. Bu durum, sosyal iliþkilerin ve toplumsal normlarýn da deðiþmesine yol açtý.

Devletin oluþumu, insanlarýn toplumsal düzeni saðlama çabalarýnýn bir sonucuydu. Ýlk devletler, merkezi otoriteler ve hiyerarþik yapýlar oluþturarak, toplumsal düzeni saðlama amacý güttü. Bu yapýlar, zamanla daha karmaþýk hale geldi ve büyük imparatorluklarýn temelini oluþturdu. Devletler, ayný zamanda insanlarýn güvenliðini saðlama ve adaleti tesis etme amacý güttü. Bu durum, hukukun ve adalet sistemlerinin geliþmesine katký saðladý.

Demokrasinin kökenleri, insanlarýn toplumsal düzeni saðlama çabalarýnýn bir sonucuydu. Ýlk demokratik yapýlar, insanlarýn eþitlik ve adalet arayýþlarýnýn bir sonucuydu. Antik Yunan’da, þehir devletleri (polisler) önemli bir rol oynadý. Atina, demokrasi ile yönetilen ilk þehirlerden biri olarak tarih sahnesine çýkarken, Sparta askeri disiplini ile ün kazandý. Demokrasi, insanlarýn eþitlik ve adalet arayýþlarýnýn bir sonucuydu ve bu arayýþ, zamanla daha karmaþýk ve geliþmiþ demokratik yapýlar oluþturdu.

Eþitsizliðin kökenleri, tarým ve þehirleþme ile birlikte ortaya çýktý. Tarýmýn getirdiði üretim fazlasý, mülkiyet kavramýný doðurdu ve bu da toplumsal sýnýflarýn oluþmasýna yol açtý. Zamanla, bazý bireyler ve gruplar, diðerlerinden daha fazla kaynak ve güç biriktirdi. Bu durum, toplumsal eþitsizliklerin temelini oluþturdu. Rousseau’nun da belirttiði gibi, en güçlü olan kimse hâkimiyeti de o kuracaktý ve bu da eþitsizliðin artmasýna neden olacaktý.

Sonuç olarak, tarýmýn ve þehirlerin geliþimi, devletin, demokrasinin ve eþitsizliðin kökenlerine dair derin izler býrakmýþtýr. Bu süreçler, insanlýk tarihinin seyrini belirlemiþ ve günümüz toplumlarýnýn temel yapý taþlarýný oluþturmuþtur. Ýnsanlýk, bu dönüþümler sayesinde büyük ilerlemeler kaydetmiþ, ancak ayný zamanda yeni sorunlarla da yüzleþmek zorunda kalmýþtýr. Bu nedenle, geçmiþi anlamak, geleceði þekillendirmek için kritik bir öneme sahiptir. Devletler, tarým ve þehirleþmenin getirdiði zenginliklere göz dikerek, insanlarýn ürettiklerine ve kazançlarýna el koymaya baþladýlar. Bu süreç, zamanla diktatörlüklerin ortaya çýkmasýna ve halkýn özgürlüklerinin kýsýtlanmasýna yol açtý. Günümüzde de benzer durumlarla karþýlaþýyoruz. Modern devletler, çeþitli vergiler ve düzenlemelerle bireylerin ekonomik özgürlüklerini sýnýrlayabiliyor.

Demokrasi, her ne kadar halkýn yönetimde söz sahibi olmasýný amaçlasa da, çoðu zaman eþitsizliklerin önüne geçemiyor. Zengin ve güçlü kesimler, siyasi ve ekonomik sistemleri kendi lehlerine kullanarak, toplumdaki eþitsizlikleri daha da derinleþtiriyor. Bu durum, halkýn ürettiði deðerlerin adil bir þekilde paylaþýlmasýný engelliyor. Sonuç olarak, tarýmýn ve þehirlerin geliþiminden bu yana, devletin ve demokrasinin rolü, insanlarýn ürettiklerine ve kazançlarýna el koyma eðiliminde olmuþtur. Bu eðilim, günümüzde de devam etmekte ve eþitsizliklerin artmasýna neden olmaktadýr. Bu nedenle, daha adil ve eþitlikçi bir toplum için, bu sorunlarýn üzerine eðilmemiz ve çözüm yollarý aramamýz gerekmektedir. Kaynak yazýnýn sonunda belirtilmiþtir.

2

Bir zamanlar, bereketli topraklarýn ortasýnda küçük bir köy vardý. Bu köy, insanlarýn avcý-toplayýcý yaþam tarzýndan yerleþik hayata geçiþ yaptýðý ilk yerlerden biriydi. Köyün sakinleri, topraðý ekip biçmeye baþladýklarýnda, hayatlarýnýn kökten deðiþeceðini bilmiyorlardý. Tarým devrimi, sadece ekonomik yapýyý deðil, ayný zamanda sosyal ve politik yapýlarý da deðiþtirecekti. Köyün lideri, bilge ve ileri görüþlü bir adamdý. Ýnsanlara, tarýmýn sunduðu gýda fazlasýnýn, nüfusun artmasýna ve köyün büyümesine olanak tanýyacaðýný anlattý. Ýlk baþta, insanlar bu yeni yaþam tarzýna alýþmakta zorlandýlar. Ancak zamanla, tarýmýn getirdiði bolluk ve güvenlik, onlarý bu yeni düzene adapte olmaya teþvik etti.

Köy büyüdükçe, insanlar daha büyük topluluklar halinde yaþamaya baþladýlar. Bu durum, ticaretin, zanaatýn ve savunmanýn önemini artýrdý. Köy, zamanla bir þehre dönüþtü. Þehirde, tapýnaklar, saraylar ve surlar inþa edildi. Þehir, bir ziggurat( antik Mezopotamya’da inþa edilen piramidal basamaklý tapýnak kulelerine verilen isimdir.)etrafýnda þekillendi ve bu ziggurat, insanlarýn inançlarýnýn ve kültürlerinin merkezi haline geldi. Þehir büyüdükçe, toplumsal düzeni saðlamak için merkezi otoriteler ve hiyerarþik yapýlar oluþturuldu. Ýlk þehir devletleri, bu yapýlar sayesinde toplumsal düzeni saðlama amacý güttü. Zamanla, bu yapýlar daha karmaþýk hale geldi ve büyük imparatorluklarýn temelini oluþturdu. Þehirde, insanlar güvenlik ve adalet arayýþýndaydý. Bu arayýþ, hukukun ve adalet sistemlerinin geliþmesine katký saðladý.

Ancak, tarýmýn ve þehirleþmenin getirdiði üretim fazlasý, toplumsal eþitsizliklerin de temelini oluþturdu. Tarýmýn getirdiði bolluk, mülkiyet kavramýný doðurdu ve bu da toplumsal sýnýflarýn oluþmasýna yol açtý. Zamanla, bazý bireyler ve gruplar, diðerlerinden daha fazla kaynak ve güç biriktirdi. Bu durum, toplumsal eþitsizliklerin artmasýna neden oldu.

Þehirde yaþayan genç bir adam, bu eþitsizliklere karþý mücadele etmeye karar verdi. O, insanlarýn eþitlik ve adalet arayýþlarýnýn bir temsilcisi oldu. Genç adam, þehirdeki insanlara, demokrasinin ve eþitliðin önemini anlattý. Onlara, herkesin eþit haklara sahip olmasý gerektiðini ve adaletin saðlanmasý için birlikte çalýþmalarý gerektiðini söyledi. Genç adamýn çabalarý, þehirde büyük bir deðiþim yaptý. Ýnsanlar, onun liderliðinde, eþitlik ve adalet için mücadele etmeye baþladýlar. Þehirde, demokratik yapýlar oluþturuldu ve insanlar, kendi yöneticilerini seçmeye baþladýlar. Bu süreç, þehirdeki toplumsal düzenin ve adaletin saðlanmasýna katký saðladý.

Ancak, genç adamýn mücadelesi kolay olmadý. O, birçok zorlukla karþýlaþtý ve birçok kez hayal kýrýklýðýna uðradý. Ancak, o, asla pes etmedi. O, insanlarýn eþitlik ve adalet arayýþlarýnýn bir sembolü oldu ve þehirde büyük bir deðiþim sürecini baþlattý. Sonuç olarak, tarýmýn ve þehirlerin geliþimi, devletin, demokrasinin ve eþitsizliðin kökenlerine dair derin izler býraktý. Bu süreçler, insanlýk tarihinin seyrini belirledi ve günümüz toplumlarýnýn temel yapý taþlarýný oluþturdu. Ýnsanlýk, bu dönüþümler sayesinde büyük ilerlemeler kaydetti, ancak ayný zamanda yeni sorunlarla da yüzleþmek zorunda kaldý. Bu nedenle, geçmiþi anlamak, geleceði þekillendirmek için kritik bir öneme sahiptir. Sahiptir de karný tok olan aç zenginleri doyuramadýktan sonra ne yapsak boþ oluyor. Emek ve çaba dünyayý alýn teriyle dolaþtý durdu, lakin alýn terine önem vermeyen, aç canavar kýlýklý, insana benzer ama insan olmayanlar türedi. Bunlar devleti yöneten kademelerde söz sahibi iken, derin iç çekerek alýn terinin karþýlýðýný alacak insanýmýzýn ne ahý duyuldu ne de alýn terinin karþýlýðý verildi. Ýnsanda vicdan denilen mahkeme olmadýktan sonra, ne yaparsa yapsýn çalýþan, üreten kazancýnýn karþýlýðýný alamýyor maalesef, vesselam.

Mehmet Aluç

Kaynak:  Coðrafyacý, coðrafya öðretmeni, evrim aðacý, akýl fikir, youtube, dergi park.

Baþlýk “ *Her Þeyin Þafaðý” “David Graeber ve David Wengrow” Kitabýn tanýtým sayfasýndan seçilerek alýnmýþtýr.